100 روز عملکرد روحانی در گفتگو با داور شيخاوندي: شكيبا باشید

1392/9/5 ۱۱:۰۲

دبا: در مدت زمان كوتاه روي كار آمدن دولت يازدهم اگرچه موفقيت هايي در زمينه هايي همچون مسائل خارجي حاصل شده، اما اينكه اين موفقيت ها و دستاوردهايي از اين دست دولت تا چه حد روي شاخص هاي اجتماعي همچون سرمايه و اميد اجتماعي كه در سال هاي اخير در جامعه ما به پايين ترين حد خود رسيده بود، تاثير مثبت داشته، نياز به گذشت زمان و ارزيابي شاخص ها و مولفه ها در يك بازه زماني طولاني دارد.

 دبا: در مدت زمان كوتاه روي كار آمدن دولت يازدهم اگرچه موفقيت هايي در زمينه هايي همچون مسائل خارجي حاصل شده، اما اينكه اين موفقيت ها و دستاوردهايي از اين دست دولت تا چه حد روي شاخص هاي اجتماعي همچون سرمايه و اميد اجتماعي كه در سال هاي اخير در جامعه ما به پايين ترين حد خود رسيده بود، تاثير مثبت داشته، نياز به گذشت زمان و ارزيابي شاخص ها و مولفه ها در يك بازه زماني طولاني دارد. جامعه شناسان معتقدند نمي توان انتظار افزايش اين شاخص را در كوتاه مدت داشته باشيم اما در اين ميان اجرايي نشدن قول ها و وعده ها خيلي زودتر از موفقيت ها و دستاوردها تاثير منفي خود را روي شاخص هاي اجتماعي همچون اعتماد و سرمايه اجتماعي نشان خواهد داد. اميد و نشاط شكل گرفته در يك جامعه در صورت بي پاسخ ماندن و تقويت نشدن خيلي زودتر از قبل مي تواند به نااميدي و بي انگيزگي منجر شود. داور شيخاوندي، جامعه شناس و آسيب شناس اجتماعي در گفت وگوي تلفني با «اعتماد» ضمن تحليل فضاي اجتماعي پيرامون دولت و جامعه تاكيد دارد راي دهندگان و كساني كه اجازه بهبود فضاي اجتماعي با تغيير دولت را دارند، بايد همچنان شكيبا باشند و اجازه و فرصت تاثير اقدامات و موفقيت هاي دولت را در زمينه هاي مختلف اجتماعي و زندگي روزمره بدهند.

    در صد روزي كه از عمر دولت يازدهم مي گذرد، شاخص سرمايه اجتماعي در كشور چه تغييري كرده است؟ آيا اعتماد و اقبال روزهاي نخست همچنان ادامه دارد؟

    سرمايه اجتماعي شامل ارتباطات انساني است و اين موضوع با اعتماد اجتماعي بيشتر همخواني دارد تا سرمايه اجتماعي. سرمايه اجتماعي شبكه ارتباطات را شامل مي شود. بنابراين بحث بر سر اميدواري جامعه است كه مبتني بر اعتماد است. زندگي و ارزش انساني در اين گفتار مطرح است و اميد و آرزويي كه به آينده وجود دارد. به طور كلي در ماه هاي گذشته خصوصا در دوران انتخابات شور و شوقي در جامعه مبتني بر شعارهايي كه آقاي روحاني بيان كرد به وجود آمد و انتظار مي رفت بعد از اينكه وي به رياست جمهوري منصوب شوند گام هاي نسبتا بلندي نسبت به شعارها و آرمان هايي كه امكان تحقق داشتند، بردارند.

    از نظر شما اين گام ها تا چه حد برداشته شده و انتظارات تا چه حدي عملي شده است؟

    اما متاسفانه اتخاذ مواضعي به ويژه ازسوي اقليتي در مقابل اكثريت باعث شد يا اين انتظارات عملي نشوند يا راه تحقق آنها به كندي صورت گيرد. به گونه يي كه در هفته هاي اخير هم تهاجماتي نسبت به شعارها و گفتارهاي زمان انتخابات صورت گرفته است كه نتيجه آن ايجاد نوعي دلسردي، وازدگي و بي اعتمادي نسبت به كليدهايي است كه براي بسياري از قفل ها در نظر گرفته شده بود. به گونه يي كه همنوايي و همبستگي و اميد به آينده در روند كندي است، تحقق آمال ها و آرزوها، اندك اندك كاهش پيدا كرده و به نظر مي رسد همانند هواي طبيعي، هواي جامعه هم در ماه هاي آينده به سردي خواهد گرويد و اين موضوع اگر نگوييم نابود كننده است اما بايد اذعان كنيم كه اميد، اعتماد و آرزوها را تقليل مي دهد. هر چند موفقيت دولت در مسائل خارجي كمك زيادي به بهبود اين فضا خواهد كرد. اما بايد در نظر داشته باشيم كه تقويت شاخص هايي همچون اعتماد، اميد و سرمايه نياز به زمان دارد و در كوتاه مدت امكان پذير نيست.

    مردم در چنين شرايطي بايد چه استراتژي اي را در پيش بگيرند. در هر صورت آنها با هر اتفاق و خبري اميدوار مي شوند و اگر نمودها و مصداق هاي آن را در زندگي شخصي شان احساس نكنند، سريع نااميد مي شوند.

    در اين شرايط بايد شكيبايي راي دهندگان افزايش پيدا كند و دولت نيز در مقابل مخالفان موضع مقتدرانه تري از خود نشان دهد تا راه تحقق آمال و آرزوهايي كه به مردم وعده داده شده بود، هموار شود. با خوشايند شدن فضاي جامعه ساير فضاهاي اقتصادي و سياسي هم با تاثيرپذيري از يكديگر بهبود مي يابند و اميد را در جامعه افزايش مي دهند. مسلم است بي اعتمادي به آينده نااميدي را پديد مي آورد و نااميدي هم كم كاري ها و ناخوشنودي ها را ايجاد مي كند و اين عواقب سوئي دارد و مي تواند نهاد جامعه را به تعطيلي بكشاند.

    دولت در روزهاي اول به مردم قول داد در 100 روز اول گزارشي مبني بر اقدامات صورت گرفته براي حل مشكلات در زمينه هاي مختلف به مردم بدهد، در اين مدت به دليل تمركز دولت روي مسائل خارجي تا حدودي ارتباط دولت و مردم در زمينه هاي ديگري كاهش پيدا كرد. به نظر شما آيا دادن يكسري قول ها براي حل مشكلاتي كه امكان تحقق آن در 100 روز وجود ندارد، باعث سرخوردگي و زود نااميد شدن مردم و در نتيجه فراهم نبودن زمينه براي تقويت سرمايه اجتماعي نمي شود؟

    اين موضوع از جنبه هايي درست است. اما اين انتظار هم نمي رفت كه در همين صد روز هم تقابلي با دولت صورت گيرد. ضمن اينكه تحقق بخشي از اين برنامه ها زمانبر است و ارزيابي تحقق آنها در اين مدت صحيح نيست. همه اينها در شرايطي است كه مشخص بود، فضاي سياسي به يكباره براي انجام بعضي كارها آماده نيست. به ويژه اينكه اقليت از همان روزهاي اول، شمشير را آشكار كرد و با زبان و قلم، برنامه ها و كارهاي آقاي روحاني كه به نظر موفق به نظر مي رسيد را مورد مخالفت قرار داد و به اين شكل در تقليل اميد و آرزو در مردم نقش عمده يي بازي كردند و مي كنند. در اين ميان يكي از موارد مهمي كه مي تواند هنوز اميد جامعه را تا حدي حفظ كند قبول قواعد بازي از سوي اقليت هاست. هرچند متاسفانه به نظر مي رسد چنين قصدي ندارند و به اين ترتيب در جريان برنامه هاي دولت اخلال ايجاد مي كنند.

    منظور شما از اقليت مخالف دقيقا چه كساني هستند؟

    منظورم رهبران اقليتي اند كه راي نياورده اند. همواره اكثريت بايد قول و قرارهايشان را رعايت كنند و اقليت هم بايد به اكثريت آراي مردم كه اين برنامه را پذيرفته اند تمكين كنند. اما اين اقليت از همان روزهاي نخست، سعي كردند مانعي براي اجراي اين برنامه ها ايجاد كنند چرا كه منافع خود را در خطر مي بينند.

    اگر دولت بخواهد اعتماد و اميد روزهاي نخست را كه هنوز هم به صورت نسبي وجود دارد تا پايان دوره اش حفظ و از ايجاد شكاف بين خود و مردم جلوگيري كند، بايد چه استراتژي اي را با وجود مخالفت هاي گروه هاي اقليت و سنگ اندازي ها در پيش بگيرد؟

    زماني كه از دولت سخن مي گوييم بيشتر قوه مجريه به ذهن مان خطور مي كند. در حالي كه قوه قضاييه هم بخشي از دولت است و بايد تا حدودي با دولت همراهي كند اما در بسياري موارد كه هزينه آنچناني هم نداشت چنين همكاري صورت نگرفت و در نتيجه انتظاراتي كه مي توانست فضا را بهتر كند تحقق نيافت و بالعكس روز به روز خبرهاي بدتري هم رسيد و حتي كار به جايي كشيده شد كه اقليت به بيان برخي حقايق توسط دولت مانند خالي بودن خزانه و... تاختند. در اين شرايط تنها چيزي كه مي تواند سطح اميد و اعتماد را بالاببرد اين است كه برخي وعده هايي كه داده شده، تحقق پيدا كند. چون مردم از حرف گذشته اند و فصل را فصل عمل مي دانند البته اين كار زمانبر است.

    از لحاظ اجتماعي محقق نشدن قول ها و وعده ها در عمل چه عواقبي را به وجود مي آورد؟

    اصولاهميشه موفقيت ها شادماني به وجود مي آورد و شكست ها خصوصا در حوزه سياسي افسردگي و اين افسردگي ها هم عدم مشاركت در كار جمعي خصوصا در حوزه سياسي را به وجود مي آورد و تنشي ايجاد مي كند كه در نهايت دل مردگي و گوشه گيري و انزوا حاصل آن است و باعث مي شود در حركات جمعي ديگر مثل انتخابات آينده كه چندين بار هم در آن سرخورده شده اند شركت نكنند. با اين شرايط نمي توان اميدوار بود تا در آينده كاركناني به ميدان بيايند كه بتوانند اعتماد مردم را جلب كنند و در نتيجه مشاركت فعال آنها را نه تنها در انتخابات كه در حوزه هاي ديگر هم از دست خواهيم داد. اينها همگي در شرايطي است كه در توسعه يك كشور فعاليت و مشاركت عظيم مردم تضمين كننده پيروزي هاست. وقتي مردم افسرده باشند و اعتمادي به آينده داشته باشند، ديگر به صورت صميمانه در توسعه روحي، رواني، جسمي و مادي كشور مشاركت نخواهند كرد و اين باعث مي شود كه بسياري از سرمايه هاي مادي و انساني از كشور بگريزند همان گونه كه در سال هاي گذشته اين اتفاق افتاد و در نهايت اگر شرايط به همين منوال پيش رود رونقي را در عرصه هاي مختلف شاهد نخواهيم بود.