علامه جعفری می گفت اگر مدیریت جامعه به دور از آزادی ساماندهی شود غیر اسلامی است

1392/9/2 ۱۱:۵۰

مراسم بزرگداشت پانزدهمین سالگرد ارتحال علامه محمدتقی جعفری،‌عصر دیروز جمعه،‌اول آذرماه با حضور آیت الله سیدعبدالله فاطمی‌نیا،‌ مهدی فیروزان،‌ مدیر عامل موسسه فرهنگی شهر کتاب،‌ غلامعلی رجایی،‌ از شاگردان علامه جعفری و مشاور فرهنگی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام،‌ سیدجواد میری،‌ پژوهشگر اندیشه‌های علامه جعفری در مجتمع فرهنگی سرچشمه تهران برگزار شد.

دبا : مراسم بزرگداشت پانزدهمین سالگرد ارتحال علامه محمدتقی جعفری،‌عصر دیروز جمعه،‌اول آذرماه با حضور آیت الله سیدعبدالله فاطمی‌نیا،‌ مهدی فیروزان،‌ مدیر عامل موسسه فرهنگی شهر کتاب،‌ غلامعلی رجایی،‌ از شاگردان علامه جعفری و مشاور فرهنگی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام،‌ سیدجواد میری،‌ پژوهشگر اندیشه‌های علامه جعفری در مجتمع فرهنگی سرچشمه تهران برگزار شد.

سیدجواد میری،‌ پژوهشگر مرکز مطالعات انتقادی ادیان در آمریکا یکی از سخنرانان این مراسم بود که با عنوان «علامه جعفری و مدیریت جامعه» به سخنرانی پرداخت و گفت: در اینجا گرد هم آمده‌ایم تا سالروز عروج مردی را پاس بداریم که دغدغه دل داشت و دلباخته این بود که صدر آدمیان را کمی وسعت بخشد؛‌ البته هر کسی از منظری بر اندیشه یا فلسفه یا فیلسوفی یا افکار حکیمی می نگرد و من نیز چنین کرده‌ام و از منظر خویش به علامه نگریسته ام و تلاشم بر این است که ببینم پاسخ علامه به این پرسش چیست.

میری تصریح کرد: در واقع می خواهم بدانم که علامه نسبت به تنگ‌نظری‌ها، فقدان وسعت مشربها و نبود سعه صدرها در جامعه امروز ایران چه دارد بگوید؟ البته راه‌های مختلفی برای تحلیل نگاه علامه وجود دارد که  برخی از آنها را من در کتب خود که در مورد علامه جعفری نوشته‌ام به تفصیل بیان کرده‌ام.

پژوهشگر آثار علامه  ادامه داد: در این فرصت می خواهم با روشی دیگر پاسخ سوال خود را از منظر علامه بیابم؛‌ می ‌ویند اگر فردی را می خواهی بشناسی بنگر که دوستان و همنشینان اش چه کسانی هستند، این فرض درستی است و سالها پیش که در عنفوان جوانی در قطب شمال در نزدیکی‌های شهر Ostersjön در سوئد شش ماه شب وشش ماه روز زندگی می‌کردم به کتابی از راسل برخوردم؛ در آنجا می خواندم که او می گفت اگر زمانی دیدید در اطراف شما انسانهای بزرگ کمیاب شده‌اند دلگیر نشوید بروید و به آثار بزرگان رجوع کنید و در افکار آنها مداقه کنید؛ چرا که این مطالعه شما را با آنها هم افق می گرداند و تو گویی با آن بزرگان در یک مجلس به گفت‌وگو نشسته‌اید و مرزهای زمان و مکان تو گویی درنوردیده شده است.

این محقق بیان کرد:‌حال اگر این دو فرض درست باشد سوالی دارم و آن این است که شخصیت هایی که علامه بیشتر اوقات خود را با آنها گذرانده است ببینید چه کسانی هستند؟ علی در سویی و مولوی در سویی دیگر؛‌در واقع  علامه جعفری با پرداختن به این شخصیتها و اندیشه های آنان تلاش در زنده کردن راه و روش آنان در جامعه امروزین ایران داشت.

میری افزود:‌چندی پیش در جستجوی مطلبی بودم به اینترنت رجوع کردم و در گوگل این جمله را تایپ کردم: «تساهل و تسامح در شعر مولوی»،‌ می دانید با چه چیزی مواجه شدم؟ این پیام بر صفحه اینترنت ظاهر شد که:‌«دسترسی به تارنمای فراخوانده شده امکان‌پذیر نمی‌باشد» و من به عنوان یک جامعه شناس به این اندیشیدم که متولیان امروز ایران که باید مدیران مدبر ذهنهای خلاق جامعه ایران باشند، برایشان متأسفانه تساهل و تسامح نشانه به خطر انداختن امنیت جامعه است.

وی ادامه داد:‌اگر امروز علامه در میان ما بود نسبت به چنین مدیریتی یا نسبت به چنین نگاه مدیریتی چه می گفت؟ شاید بگویید همانگونه که بسیاری از اساتید امروز ما در دانشگاه ها و حوزه ها می گویند، علامه که در حوزه مدیریت سخنی نگفته است؛‌ او شارح مثنوی بوده است و در این حوزه هم بسیار ناشیانه قلم زده است. این نقد رایج در حوزه و دانشگاه ما نسبت به علامه است و اغراق نیست اگر بگویم که صددرصد این منتقدین حتی یک کتاب از کتب علامه را حتی تا پایان مطالعه نکرده اند.

این پژوهشگر تصریح کرد:‌البته این درد، درد رایج کشورهای غیرغربی است که اندیشمندان و فرهیختگان آنها فقط آثارغربی را که مد شده اند را می خوانند و البته نه در زبان اصلی بلکه از طریق مترجمین؛ دوست اندیشمند من سیدفریدالعطاس که استاد دانشگاه ملی سنگاپور است، نام این پدیده را Academic Imperialism گذاشته است که خود مبحثی شیرین درباره تاریخ از خود بیگانگی اساتید غیر غربی از واقعیات جوامع خود است که مرحوم دکتر شریعتی در مورد آن سخنان نغز و عمیقی سالها پیش گفته بود.

این محقق آثار علامه جعفری بیان کرد:‌این در حالی است که علامه درباره مدیریت و آن هم از نوع آگاهانه و از روی آزادی سخنان بسیاری گفته است و در کتاب عرفان اسلامی در صفحه 872 چنین می گوید: ضروری ترین تکلیفی که بر عهده مقام یا مقامات رهبری در جامعه اسلامی در ایجاد انگیزش برای مدیریت ها مقرر است، این است که برای تأمین سعادت مردم جامعه، آنان را از هداف اصلی حیات به طور کلی و انگیزش اصلی و انگیزش های ثانوی و فرعی آن، آگاه ساخته و آنها را برای مردم چنان تعلیم دهند و قابل پذیرش بسازند که مردم فعالیتهای خود را در جامعه در هر موقعیتی آگاهانه و از روی آزادی انتخاب کنند.

میری افزود:‌به عبارت دیگردر نگاه علامه جعفری  اگر مدیریت جامعه به غیر از آگاهی و به دور از آزادی ساماندهی شود غیر اسلامی است و در چهارچوب تفکر علامه جعفری غیر اسلام" یعنی روشی که انسان را مبتلا به بیماری جانسوز زندگی ماشینی مبتلا نمودن و نتیجه اش زندگی مبتنی بر نا آگاهی و این یعنی حیاتی به دور از حقیقت و نجات.

وی در ادامه به طرح پرسشی پرداخته و گفت: سوال آن است که  مدیریت جامعه ما چگونه به این حضیض واپس گرایی گرفتار شده است؛‌ علامه به زیبایی جواب این سوال را داده است،‌ در نگاه علامه هر انسانی دارای شخصیت است و والاترین گوهر انسان شخصیت اوست و مدیریت جامعه انسانی باید نسبت به این مولفه گرانبها در جامعه توجه ژرفی مبذول دارد چرا که ازدیدگاه اسلام، هر مدیریتی که با غیر رابطه مذکور، اعضای خود را اداره و توجیه نماید، ارزش و انگیزگیِ اهداف آن مدیریت، منحصر به همان نمودهایی است که در طبیعت انسانی بی هدف و در شئون زندگی او منعکس می شود، همانند مدیریت زنبوران عسل در جامعه کندوها؛ چراکه انسان موجودی است دارای شخصیت و نه چیزی با ساحتی از نوع شیئیت؛‌ علامه می گوید: باید بدانیم که هر یک از اعضای یک انسان به تنهایی دارای شخصیتی مستقل نیست. در صورتیکه آن شخصی که مدیریت مجموعه ای را بر عهده می گیرد هر یک از اعضای مجموعه تحت مدیریت او دارای شخصیتی هستند که در عین عضویت و وابستگی به مجموعه و مدیریت، هویتی مستقل دارند که پرورش آن برای حیات عارفانه، باید از حیاتی‌ترین وظایف مدیریت تلقی شود.

میری بیان کرد:‌حال بنگریم به وضعی که ما امروز گرفتار آن شده ایم؛ تا باور نکنیم که وضعیت ما از منظر اخلاقی اسفناک است هیچ راهی جز فلاکت در انتظار ما نخواهد بود؛‌در واقع  اول باید بپذیریم که تلقی که امروز از مدیریت جامعه و مردم در ذهن ما نقش بسته است حتی پست تر از جامعه زنبورهاست چراکه حداقل جامعه زنبورها کارآمد است ولی از منظر کارآمدی جامعه ما در جهان در رتبه 231 یا 252 قرار دارد.

وی گفت:‌اگر کلام علامه جعفری را از منظر مدیریتی برگزینیم و نگاهی به مدیریت بهداشت و سلامت  در ایران امروز بیندازیم نتیجه چه خواهد بود؟ من به مصداق های امروز وارد نمی شوم ولی در ذهن خودتان مرور کنید برخوردهای رایج در بیمارستان‌های ایران با بیماران را و آن را مقایسه کنید با کشوری همچو سوئد. بنابراین به صورت کلی می‌توان ادعا کرد که در ایران ما با بحران مدیریت روبرو شده‌ایم  و از آن مهم‌تر نوع مدیریتی که ما ادعای نوآوری آن را در جهان امروز داشتیم، یعنی مدیریت معنوی که بسیار از آن دور افتاده‌ایم.

میری تصریح کرد: شاید سوال شود که چرا این سخن را می گویم؟ دلائل و شواهد زیادی وجود دارد ولی یکی از مهم ترین این دلایل این است که مدیریت معنوی زمانی امکان پذیر است که  قلوب مردم با معنویات عجین و همراه شود  ولی با توجه به وضعیت موجود در ساحات مختلف اقتصاد، آموزش و پرورش، سیاست، حوزه، دانشگاه و سینما و دیگر ساحتهای جامعه می توان دریافت که آرام آرام نظام ارزشی ما به شدت از معنویات به سمت مَنُویات کژ شده است،.

وی ادامه داد: در نگاه علامه این کژی و ناراستی زمانی در جامعه رخ می دهد که مدیران اجتماعی هرکجا در مدیریت انسانها، وظیفه بعد معنوی آنان را مراعات نکنند وکس ها را به  چیزها مبدل کنند،‌ در واقع به عبارت دیگر مدیریت معقول بر اساس اصولی است که اصلی ترین پایه آن رحمت و محبت است و این محبت و رحمت شایسته تر است که در کردار مدیران جامعه تجلی پیدا کنند و همانگونه که سالار شهیدان حسین به زیبایی گفته است: الانسان عبید الاحسان.