قساوت‌ها و لطافت‌های عاشورا/محمود علیزاده

1392/8/26 ۰۹:۲۵

زنده‌یاد عارف سالک مرحوم آیت‌الله علی صفایی‌حایری در تفسیر سوره زلزال می‌گفت: واقعه‌ها می‌گذرد ولی روزی که زمین بار سنگین اعمال آدم‌ها را به‌تعبیر قرآن از دل خود خارج کند «اخرجت‌الارض اثقالها» آدمی چه خواهد داشت؟ وقایع گذشته تمام نشده است و انسان با هر انتخابش، با هر برخوردش و با هر عملش بار سنگینی ایجاد می‌کند که این بار سنگین از بین نمی‌رود.

.

زنده‌یاد عارف سالک مرحوم آیت‌الله علی صفایی‌حایری در تفسیر سوره زلزال می‌گفت: واقعه‌ها می‌گذرد ولی روزی که زمین بار سنگین اعمال آدم‌ها را به‌تعبیر قرآن از دل خود خارج کند «اخرجت‌الارض اثقالها» آدمی چه خواهد داشت؟ وقایع گذشته تمام نشده است و انسان با هر انتخابش، با هر برخوردش و با هر عملش بار سنگینی ایجاد می‌کند که این بار سنگین از بین نمی‌رود. روزی زمین این بار سنگین را که درون خود پنهان کرده به بیرون می‌ریزد و این سنگینی‌ها و اثقال، معادن و طلا و نقره نیست. ذخایر زیرزمینی نیست که آن روز، روز پایان حیات است و آنچه ارزش و اعتبار دارد عمل آدم‌هاست که در آن‌روز به‌تعبیر قرآن مردم گروه‌گروه از قبرها بیرون آمده تا اعمال خود را نظاره‌گر باشند: «یومئذ یصدرالناس اشتاتا لیروا اعمالهم» انسان با هر عملش درسی از قساوت یا لطافت، درسی از زیبایی یا زشتی می‌دهد و بار سنگینی از عمل خود بر دوش زمین تحمیل می‌کند. آن‌روز زمین به فرمان خدا این اعمال را متجلی می‌کند «یومئذ تحدث اخبارها» این عمل‌ها اعلام و به نمایش گذاشته می‌شود. عاشورا یک روز است از صبح تا ظهر. چطور این یک‌روز آنقدر طولانی شده؟ 70نفر در میان 30هزارنفر! مخصوصا وقتی قرار است نامردی حاکم باشد با سنگ و چوب، با تیر، با شمشیر، با همه‌چیز بزنند... ملاحظه می‌کنیم دو خط قساوت و لطافت تا امروز و تا فرداها ادامه دارد، ریشه این قساوت‌ها چه می‌تواند باشد.                             
به‌تعبیر قرآن دل‌ها قساوت می‌گیرد و دل‌ها مثل سنگ و حتی از سنگ سخت‌تر می‌شود «فهی کالحجاره او اشد قسوه» اینکه دشمنی آمده حمله کرده، همه را کشته، ولی تکه‌تکه‌کردن، طفل را کشتن، خیمه‌ها را آتش‌زدن، سر از تن اجساد جداکردن، اینها قساوت می‌خواهد آن هم نسبت به چه کسی؟ نسبت به فرزند رسول‌الله(ص)، در مقاتل آمده عمر بن‌حجاج که از فرماندهان سپاه دشمن است تکبیرگویان فریاد می‌زند: حسین(ع) از دین بیرون رفته، آن‌هم در حضور اصحاب رسول‌الله(ص) مثل زهیر و بریر و حبیب‌بن‌مظاهر. آن‌طرف لطافت حسین(ع) را که تا آخرین رمق با دشمن هم با محبت و رحمت برخورد می‌کند. در بین راه زهیرعثمانی را جذب می‌کند، شب هفتم محرم به عمر سعد پیشنهاد مذاکره می‌دهد و روز عاشورا با اتمام‌حجت‌های خود حر را از سپاه دشمن جدا می‌کند. به‌تعبیر عارف سالک مرحوم صفایی اگر همه هستی به‌پا شود که یک عاشورا در آن تجلی پیدا کند اهداف خلقت محقق شده است چراکه جلوه‌های کامل قساوت و لطافت تجلی یافته است. این قساوت‌ها نتیجه انکار حقیقت پس از اتمام‌حجت‌های امام است، حقیقت را یافته‌اند ولی به بازیگری مشغول شده‌اند انسانی که بازیگر یا بازیچه یا تماشاچی می‌شود از میدان جدیت و مسوولیت بیرون می‌آید، ناچار به هرچه روی آورد در آن فرو می‌رود «ذرهم فی خوضهم یلعبون» از همه‌چیز ملعبه می‌سازد. حتی اگر به قرآن و نماز و جماعات مسلمین رو بیاورد، با قرآن بازی می‌کند، با خدا و دین بازی می‌کند و از بازیگری دست نمی‌کشد و فقط بازیچه‌هایش را عوض می‌کند. خوض و فرورفتن حتی همراه یقین به حقانیت طرف مقابل هم اتفاق می‌افتد که در سوره نمل مجرمان با وجود یقین به دلیل ظلم و علو، حق را انکار می‌کنند وَجَحَدُوا بِهَا وَاسْتَیقَنَتْهَا أَنْفُسُهُمْ ظُلْما وَعُلُوا.
دنیاطلبی‌ها و فتنه‌ها و بازیگری‌های یک دسته شبهه ایجاد می‌کند و به‌تعبیر امیرالمومنین(ع) شبهه به این دلیل شبهه نامیده شده که شبیه حق است. وقتی منافع افراد در معرض خطر قرار می‌گیرد، پیمان را می‌شکنند و در مقابل ولی خدا صف‌بندی می‌کنند. مادام که تلقی مردم از خود و از دنیا دگرگون نشود تحمل حکومت علوی را نخواهند داشت و اگر شخصیتی مثل امام‌حسین(ع) هم منافعشان را به خطر بیندازد با او می‌جنگند. این است مصیبت حسین، مصیبت حسین تنها درد تیر و شمشیر و تشنگی نیست، مصیبت حسین بی‌دردی و نفاق امت مسلمان بود که در میدان انتخاب به حسین پشت کردند و به حکومت یزید رضایت دادند.