دين موسيقي ايران به روح ‌الله خالقي

1392/8/11 ۱۰:۴۴

نيوشا مزيدآبادي/ كتاب «تجزيه و تحليل و شرح رديف موسيقي ايران» نوشته فرهاد فخرالديني، عصر پنجشنبه با حضور علي مرادخاني، معاون هنري وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي، جمعي از اعضاي شورايعالي و هيات‌مديره خانه موسيقي و هنرمندان و علاقه‌مندان در تالار رودكي رونمايي شد.

نيوشا مزيدآبادي/ كتاب «تجزيه و تحليل و شرح رديف موسيقي ايران» نوشته فرهاد فخرالديني، عصر پنجشنبه با حضور علي مرادخاني، معاون هنري وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي، جمعي از اعضاي شورايعالي و هيات‌مديره خانه موسيقي و هنرمندان و علاقه‌مندان در تالار رودكي رونمايي شد.در ابتداي اين مراسم محمد سرير، رييس هيات‌مديره خانه موسيقي ضمن بيان اين نكته كه فرهاد فخرالديني، عضو شورايعالي خانه موسيقي است، گفت: انتشار اين كتاب ارزشمند گامي موثر در شرح رديف موسيقي ايران است. خوشبختانه در سه دهه اخير بحث تئوريك موسيقي بسيار فعال شده است. در حوزه تئوريك دو جنبه مهم وجود دارد يكي جانمايه دستگاه‌هاست كه چقدر اصالت دارند و روايت‌هايي كه از آن است كدام يك اصيل است. از‌سوي ديگر ذات موسيقي ايران و رديف موسيقي ايران در بداهه ‌نوازي نهفته است. شأن اين گوشه‌ها در ظرفيت رديف‌ها حايز اهميت است.

اين آهنگساز گفت: موسيقي رديف دستگاهي حاصل خلاقيت مشترك هنرمندان است و متاثر از شرايط اجتماعي زمان‌هاي گوناگون در طول تاريخ پديد آمده است. از سوي ديگر روايت‌هاي رديف‌نوازي بايد با نگاهي تحليلي مورد بررسي قرار گيرد. نبايد ترديد كنيم كه تئوري موسيقي در سال‌هاي اخير بسيار مورد بررسي قرار گرفته است. براي نسل جوان اين تحليل‌ها بسيار اثرگذارند. وي در بخش ديگري از سخنانش افزود: اين اثر حاصل عمر و نزديك به شش دهه تلاش در حوزه موسيقي رديف دستگاهي است و تحليل آن كار بسيار دشواري است. آقاي فخرالديني كتاب ديگري نيز نوشته كه بخش مهمي از تاريخ موسيقي ايران را در خود داشت. اين كتاب نزديك به 500 صفحه و مشتمل بر تاريخچه رديف، دستگاه و همچنين تحليل تمام گوشه‌هاي موسيقي ايران است. سرير گفت: به ياد دارم در دوراني كه اثر موسي معروفي نيز منتشر شد هنوز بحث‌هايي درباره آن وجود داشت و به همين سبب غالبا هنرمندان بدين بخش از موسيقي نمي‌پردازند.

سرير در پايان سخنانش گفت: اين كار با حمايت موزه موسيقي و تلاش‌هاي آقاي مرادخاني منتشر شده است كمتر اثري در سال‌هاي اخير از سوي ناشران انجام مي‌شود بعيد مي‌دانم در آينده جوان‌‌ها هم به‌دنبال چنين كاري بروند.

طلايي در ابتداي سخنانش گفت: هر زمان شرايط طوري بوده كه موسيقي نمي‌توانست نشر داشته باشد، به صورت غير ظاهري رشد مي‌كرد. در دوره ناصرالدين شاه به دليل اينكه اهل ذوق بود و همچنين ارتباطي كه با مغرب زمين داشت موسيقي شكوفا مي‌شود. در اين دوره در دربار موسيقي جدي نيز باب مي‌شود بنابراين در اين دوره كه موسيقي به تعاليم اشرافي اضافه مي‌شود.

وي افزود: در اين دوره اساتيد به جمع‌آوري موسيقي پراكنده مي‌پردازند و موسيقي‌اي كه به اصطلاح در سينه اشخاص بود را به صورت رپرتواري منسجم درمي‌آورند و تدريس مي‌كنند و اين همان چيزي است كه به آن رديف مي‌گوييم .

طلايي در توضيح كتاب فخرالديني گفت: آنچه در اين كتاب مطرح شده فراتر از رديف است. آقاي فخرالديني در اين كتاب كاري جامع انجام داده است. اين كتاب در چهار بخش تنظيم شده و آنچه تئوري نوين ايران كه بنيان آن كلنل وزيري بوده است، در بخش نخست آمده. بخش دوم مشتمل بر تاريخچه رديف است كه به رسالات كهن پرداخته است. نكته جالب در اين كتاب آن است كه تنها يك تئوري موسيقي نيست و حاشيه‌ها و نكات در آن است كه به رسالات كهن پرداخته است. نكته جالب در اين كتاب آن است كه تنها يك تئوري موسيقي نيست و حاشيه‌ها و نكات در آن ذكر مي‌شود.

طلايي در بخش ديگري از سخنانش گفت: قسمت چهارم مفصل‌ترين بخش كتاب است كه گوشه‌ها و دستگاه‌ها را تحليل مي‌كند و نه‌تنها فرم گوشه را تحليل مي‌كند، كارهايي را كه مي‌توان با آنها انجام داد نيز بيان شده است.

طلايي در اين بخش از برنامه توضيحات مفصلي درباره كتاب «تجزيه و تحليل و شرح رديف موسيقي ايران» ذكر كرد و در ادامه مراسم علي اكبر قرباني از شاگردان فرهاد فخرالديني پشت تريبون آمد و درباره روند همكاري براي كتاب گفت: از همان ابتدا مشخص بود تا چه حد نكته‌بينانه به موضوعات پرداخته شده است به بسياري از مباحثي كه ميان اساتيد ممكن است مورد عدم تفاهم باشد در اين كتاب پرداخته شده و مي‌تواند به عنوان مرجعي براي هنرجويان موسيقي ايران و هنرمندان به حساب بيايد. وي در انتهاي كلامش از فرهاد فخرالديني تشكر كرد كه به وي اعتماد كرده است.

در ادامه مراسم كامبيز روشن روان (آهنگساز) روي صحنه آمد و گفت: خوشحالم كه اين كتاب امروز منتشر شده است. اين كتاب يك كتاب مرجع موسيقي است و مي‌توان در مقطع دكتري آن را تدريس كرد.

وي افزود: اميدواريم روزي اين كتاب به همه مراكز علمي دنيا برود چون شناخت زيادي درباره موسيقي ما در دنيا نيست؛ با خواندن اين كتاب مي‌توان به دانشي جامع در زمينه رديف‌نوازي رسيد.

روشن روان گفت: به‌ويژه در بخش موسيقي قديم ايران موضوعاتي نهفته است كه نه‌تنها ويژگي‌هاي جديد بلكه ارتباطات رديف‌هاي مختلف با يكديگر در آثار گنجانده شده و خواننده از لحظه لحظه آن سرشار از عشق و اميد مي‌شود.

پس از اين سخنان شهرام توكلي از شاگردان فخرالديني به روي صحنه آمد گفت: من به نمايندگي از 60 نفر به اينجا آمده‌ام. صداي اركستر ملي و نفس اركستر ملي ايران به خاطر وجود استاد فخرالديني بود و پس از 1388 كه وي كناره‌گيري كرد، فهميديم كسي كه بر سكوي رهبري اركستر ملي قرار مي‌گيرد بايد شناخت كامل موسيقي ملي ايران داشته باشد.

در ادامه مراسم شهرام ناظري، خواننده پيشكسوت موسيقي ايران به روي سن آمد و ضمن اشاره به اتفاقي فرخنده كه براي موسيقي ايران افتاده گفت: انتشار اين كتاب توسط استاد فخرالديني براي موسيقي ايران فرخنده است و همه بايد از او بياموزند

وي افزود: موسيقي طي سال‌هاي گذشته آن‌گونه كه بايد خود را نشان نداده است. از سوي ديگر مسوولان فرهنگي نيز كاري نكرده‌‌اند. كدام يك از مراكز درباره كتاب استاد طلايي كنگره و جلسه تشكيل دادند. بايد براي امتداد اين ماجرا مسوولان فكري كنند. مهم‌ترين موضوع، تنبلي ارگان‌هاي مرتبط با موسيقي است و تصور مي‌كنند اين موضوع به‌ آنها مربوط نيست.

وي در پايان سخنانش گفت: اميدوارم مراكز فرهنگي در برنامه‌ريزي‌هاي سالانه خود در طيف گسترده‌تري به مسائل مربوط به موسيقي بپردازند.

در ادامه مراسم فرهاد فخرالديني، آهنگساز و مولف كتاب «تجزيه و تحليل و شرح رديف موسيقي ايران» روي صحنه حاضر شد و گفت: حس مي‌كنم بيهوده كار نكرده‌ام. شاگردانم يادشان نرفته كه شاگردم بودند آنها امروز از اساتيد موسيقي ايران‌‌اند و من به دوستي‌شان افتخار مي‌كنم.

وي افزود: ساليان سال نوازنده بودم و بعد رهبري‌ اركستر را برعهده گرفتم. استاد جواد لشكري شاهد بودند كه در راديو نوازنده به رهبري اركستر رسيدم. در اين ضمن آثار متعددي در زمينه آهنگسازي انجام دادم. زماني هم رهبر اركستر راديو بودم و هم مدرسي پركار بودم و آهنگ‌هاي زيادي مي‌ساختم و شب‌ها تا صبح نمي‌خوابيدم تا اثري براي راديو بسازم.

فخرالديني گفت: با كناره‌گيري من چند حادثه اتفاق افتاد. يك انقلاب فرهنگي اتفاق افتاد و در هنركده موسيقي ملي ديگر درس ندادم و به يك‌باره پيرامونم خالي بود نه از اداره اركستر و نه هنرستان موسيقي ملي انجام شد. شروع به نوشتن شرح موسيقي ايران پرداختم همايون و اصفهان و شور و متعلقات آن را نوشتم. اما

به سرعت كارگردان‌‌ها به سراغم آمدند و بهترين كار را موسيقي سريال دانستم و موسيقي سربداران را نوشتم. بلافاصله موسيقي ابن‌سينا كه آن را امشب اجرا مي‌كنم. در انتخاب قطعات هوشياري زيادي اتفاق افتاد.

اين آهنگساز گفت: موسيقي ما مديون روح‌الله خالقي است. از 1338 در كتابخانه ملي كتاب‌هاي روح‌الله خالقي خواندم و غافل بودم كه چه اثري بر من خواهد گذاشت و همزمان با آموزش تدريس را هم آغاز كردم از من خواستند تا طبق قوانين فارابي تنبور خراسان را به رديف درآورم و فواصل آن شبيه تار و سه‌تار بود. به من پيشنهاد شد كه موسيقي قديم را ريشه‌‌يابي كنم.

عضو شورايعالي خانه موسيقي ايران در پايان گفت: ريتم و صدا را بايد بشناسيم تا وارد مباحث اصلي موسيقي شويم من گنجينه‌هايي از ارموي و مراغه‌يي را كشف كردم و موفق به كشف آهنگي شدم كه 600سال قدمت دارد و عبدالقادر مراغه‌يي آن را ساخته و قديمي‌ترين قطعه مكتوب است همه اينها را به نت درآوردم. توجه به ريشه‌ها ما را استوارتر به جلو مي‌برد و با اتكا به ريشه‌ها محكم‌تر خواهيم ايستاد.

فخرالديني درباره اجراي اين شب گفت: امشب قرار است چند قطعه از موسيقي فيلم ابن‌سينا و دو قطعه از ساخته‌هاي روح‌الله خالقي را به ياد اين هنرمند اجرا كنيم.

پس از اين سخنان علي مرادخاني، معاون هنري وزير ارشاد و مدير موزه موسيقي، به روي صحنه آمد و با اشاره به چگونگي روند پيشنهاد موزه موسيقي به فرهاد فخرالديني براي انتشار اين كتاب گفت: فقر مستندات در حوزه موسيقي احساس مي‌شود.

وي افزود: مي‌توان در اين زمينه ميزگرد و مستر كلاس‌هايي تشكيل داد. ما كساني كه ساليان سال زحمت كشيده‌اند، را مورد ارزش قرار نمي‌دهيم. بايد بزرگان خود را با شايستگي مطرح كنيم. برعكس غرب كه كوچك‌ترين كارها را به نحوي ارائه مي‌دهند كه همه را متوجه مي‌كنند، ما در زمينه معرفي بزرگان قدري دريغ مي‌كنيم .

مرادخاني گفت: اميدوارم در آينده اساتيد با انگيزه و اشتياق بيشتري كار خود را انجام دهند و مستندات موسيقي را به رشته تحرير درآورند.

وي در پايان گفت: يكي از ويژگي‌هاي فخرالديني اين است كه به قدري سخناني را شيرين بيان مي‌كند، كه به سرعت فهميده مي‌شود و من براي ايشان آرزوي سلامتي و طول عمر دارم.