عبور خیابان از وسط بافت تاریخی 1200 ساله

1394/5/3 ۱۱:۱۸

تاریخ همچنان قربانی توسعه است و این‌بار در قزوین. شهرداری این شهر در راستای اجرای یک طرح عمرانی، الزامات حفظ آثار تاریخی و باستانی را نادیده گرفته‌ است. به بهانه کاهش ترافیک شهر قزوین خیابانی را از وسط بافت تاریخی این شهر می‌خواهند عبور دهند. خیابانی که به گفته فعالان میراث فرهنگی قزوین دردی از ترافیک این شهر دوا نمی‌کند بلکه تنها با تجاری شدن بدنه این خيابان سود هنگفتی را نصیب مدیران شهری می‌کند.

نجمه جمشیدی: تاریخ همچنان قربانی توسعه است و این‌بار در قزوین. شهرداری این شهر در راستای اجرای یک طرح عمرانی، الزامات حفظ آثار تاریخی و باستانی را نادیده گرفته‌ است. به بهانه کاهش ترافیک شهر قزوین خیابانی را از وسط بافت تاریخی این شهر می‌خواهند عبور دهند. خیابانی که به گفته فعالان میراث فرهنگی قزوین دردی از ترافیک این شهر دوا نمی‌کند بلکه تنها با تجاری شدن بدنه این خيابان سود هنگفتی را نصیب مدیران شهری می‌کند.

آثار، اماکن باستانی و تاریخی بیانگر هویت تاریخی یک ملت است. از این رو حفظ این گنجینه‌های ارزشمند و مراقبت از آن‌ها نه‌تنها اتلاف وقت و ثروت کشور نیست، بلکه باعث پاسداشت گذشته و تاریخ نیز می‌شود. در این میان باید توجه کرد که حفظ آثار باستانی و تاریخی یکی از وظایف مهم دولت‌ها به‌شمار می‌رود. اما نکته اینجاست که در سال‌های اخیر دولت‌ نتوانسته‌ دراین‌باره گام‌های موثری بردارد.

قزوین با داشتن تاریخی کهن و پربار یکی از شهرهایی است که آثار باستانی پرارزشی در آن جای گرفته است. تپه‌های باستانی پیرامون قزوین و پژوهش‌های باستان‌شناسی از پیشینه چند هزار ساله این شهر گواهی می‌دهند. از آثار باستانی قزوین می‌توان به برخی از مساجد به‌ویژه مسجد حیدریه، که گفته می‌شود در روزگار ساسانیان آتشکده بوده و پس از اسلام به مسجد تغییر کاربری یافته، دژ چال، دژ دختر، میمون دژ، دژ لمبسر، دژ الموت، مسجد جامع عتیق، مسجد پنجه علی، مسجد حیدریه و مسجد النبی، پل شاه‌عباسی، کاروان‌سرای محمدآباد، گرمابه‌ قجر، دروازه‌ها، بقعه‌ها، کلیسای روس‌ها با نام کانتور، دروازه بلند عالی‌قاپوی قزوین تنها بازمانده از هفت دروازه کاخ وکاخ کلاه فرنگی (چهل‌ستون قزوین) اشاره کرد. 

محمد علی حضرتی‌ها مدیر میراث فرهنگی قزوین در گفت‌وگو با «قانون» درباره مشکلات میراث فرهنگی در قزوین می‌گوید: قزوین یکی از  کهن‌ترین سکونتگاه‌های فلات ایران است، بیش از هزار و صد محوطه پیش از تاریخی و 2هزار محوطه شناخته شده در قزوین کشف شده، ما در این شهر از هفت هزار سال پیش از میلاد تا دوره قاجار آثار باستانی و تاریخی داریم.  قزوین در دوره ساسانی و اسلامی از مراکز مهم و حتی پایتخت بوده است. همه این عوامل باعث شده  در حال حاضر ما در دل شهر قزوین بافت‌های تاریخی فراوان با قدمت هزار و دویست ساله داشته باشیم. متاسفانه نگاه واحدی به میراث فرهنگی در این شهر وجود نداشته و در 50 سال گذشته بافت تاریخی قزوین بارها تخریب شده و آسیب جدی دیده است.

او درباره طرح خیابان انصاری شرقی می‌گوید: در سال‌های اخیر براساس طرحی که 50 سال قبل تهیه شده بود خیابان انصاری  در دل بافت تاریخی قزوین طراحی و بخشی از آن اجرا شد. متاسفانه بسیاری از خانه‌های تاریخی و ارزشمند را تخریب کردند و  این طرح باعث گسستگی امتداد شمال و  جنوبی کاروانسرا و راسته‌های بازار شهر شد. در سال 84 این طرح شروع به اجرا شد و در سال 88 شهرداری براساس مطالعاتی که مربوط به50 سال پیش بوده تصمیم می‌گیرد که خیابان انصاری شرقی را نیز اجرا کند. این طرح  در کمیسیون ماده 5  استانداری مطرح و با مخالفت سازمان میراث فرهنگی  و  اداره راه و شهرسازی مواجه می‌شود ولی  در نهایت با سه رای موافق مصوب می‌شود. شهرداری بارها نقشه این طرح را تغییر داده و در حال حاضر این خیابان درست از وسط مدرسه تاریخی حیدریه عبور می‌کند در حالی‌که در طرح تفصیلی مصوب این اتفاق نمی‌افتاد.

حضرتی‌ها می‌افزاید: ایراد اساسی که کارشناسان به این طرح وارد می‌دانند این است که مدیریت شهری هیچ توجهی به مدرسه و مسجد حیدریه و گرمابه بلاغی در مسیر نکرده است و شروع به تملک املاک در طرح کرده است.

او می‌گوید: اعتراض میراث فرهنگی به شورای عالی معماری و شهرسازی منعکس شد و دستور توقف پروژه از سوی شورای عالی معماری و شهرسازی صادر شده است. علی رغم این دستور همچنان مدیریت شهر این پروژه را انجام داده و به تازگی شاهد تخریب چندین ملک تملک شده بودیم. شهرداری ادعا می‌کند که پیشرفت پروژه بالای 90 درصد بوده است که گزافه‌گویی‌اي بیش نیست چراکه این طرح کمتر از 50 درصد پیشرفت داشته و نکته جالب توجه اینجاست که نزدیک به 80 درصد از مالکانی که ملک‌شان تملک شده عنوان می‌کنند که شهرداری برای این کار آنها را در فشار گذاشته و با قیمت بسیار پایینی ملک‌شان تملک شده است.

حضرتی‌ها با اشاره به اینکه خیابان انصاری شرقی مشکلی از ترافیک قزوین حل نمی‌کند، می‌گوید: شهر قزوین مستطیل شکل و بار ترافیک آن از شمال به جنوب است. از سوی دیگر  گذرهای شرق به غرب شهر کافی است. بنابراین احداث  خیابان انصاری از شرق به غرب آن هم با عرض گذر 24 متر گرهی از ترافیک شهر را باز نمی‌کند بلکه شریان‌های شمال  و جنوب شهر را قطع می‌کند که باعث افزایش ترافیک می‌شود.

پس از مخالفت اداره میراث فرهنگی قزوین با اجرای این طرح برخی از مسئولان این شهر در تلاش هستند برای حل این مشکل مدیر این اداره را برکنار کنند. حضرتی‌ها دراین باره می‌گوید: بنده نمی‌توانم در این باره مطلبی را بگویم ولی شهردار قزوین اعلام کرده کسی که با مدیریت شهری هماهنگ نیست از این شهر برود. بارها حرف‌هایی را به آقای استاندار نسبت داده‌اند که بنده از زبان او نشنیده‌ام اما به عنوان مثال گفته‌اند که استاندار دستور ادامه این پروژه را داده است. به هر حال در جلسات رسمی، استاندار نیز هیچ‌گاه مخالف دیدگاه شهرداری نبود البته به جهت اینکه تکلیف مردم در این پروژه مشخص شود.

او درباره پیامدهای منفی این طرح می‌گوید: خیابان انصاری مشابه پروژه نواب تهران است. در حال حاضر در خیابان انصاری غربی در دل شهر ما با اجرای این پروژه یک حاشیه نشینی ایجاد کرده‌ایم که پیامدهای اجتماعی بسیار برای قزوین داشته است.

حضرتی‌ها تصریح می‌کند: به تازگی شورای عالی معماری و شهرسازی مصوب کرده هیچ‌گونه بارگذاری ترافیکی در انصاری شرقی انجام نشود  و هیچ یک از آثار تاریخی در خط پروژه نباید دستخوش تغییرات شوند. باید یک طراحی جدید تهیه و بعد از تصویب استان به شورای عالی معماری و شهرسازی برود و در آنجا برای آن تصمیم گیری شود.

یکی از فعالان میراث‌فرهنگی استان قزوین که مایل نیست نامش فاش شود به «قانون» می‌گوید: نمی‌توان با شهر تاریخی قزوین با هویت چند هزار ساله و بافت تاریخی‌اش مانند یک شهر مدرن برخورد کرد. متاسفانه جو زدگی، تاثیر مدرنیته بر مدیران شهری و پیروی از طرح‌های جامع 50 سال پیش باعث نابودی و تخریب بسیاری از آثارباستانی و تاریخی این شهر شده‌ است.

او می‌افزاید: یکی از آثار تاریخی که در سال‌های اخیر چندین بار تخریب شده و خسارت دیده خیابان انصاری است. این خیابان از وسط بافت تاریخی شهر قزوین می‌گذرد،  خیابانی که براساس طرح جامع 50 سال پیش احداث شده است.   در زمان  احداث خیابان انصاری غربی بخش‌های عمده از بافت تاریخی تخریب شد و از بین رفت. ایوان نادری یا چهل ستون نمونه بارز این تخریب‌هاست.

این فعال میراث فرهنگی می‌گوید: در حفاری‌هایی که سال گذشته در قسمت شرقی این بافت تاریخی انجام شد،  لایه‌های تاریخی بسیار و آثار زیادی کشف شد که نشان‌دهنده ارزش این بافت تاریخی است.

او ادامه می‌دهد: در تهیه طرح جامع شهر به بافت تاریخی اهمیت داده نشده است. از نظر مدیران شهر تنها تک‌بناها دارای ارزش بوده است، این دیدگاه به 40 سال پیش برمی‌گردد، در آن زمان کمتر به بافت‌های تاریخی اهمیت داده می‌شد. متاسفانه مدیران شهری در حال حاضر اصرار به ادامه تفکرات چهل سال پیش دارند.

این فعال میراث فرهنگی با اشاره به اینکه احداث خیابان انصاری به بهانه ترافیک بوده است، می‌گوید: بیشتر از بحث حل مشکل ترافیک،  بحث تجاری شدن این خیابان‌ها مد نظر مدیریت شهری است.  در این قسمت اراضی دارای ارزش پایین هستند و با قیمت بسیار پایینی تملک شده‌اند که با احداث این خیابان ارزش افزوده چند برابر شده و سود هنگفتی را نصیب مدیریت شهری می‌کند.

او می‌گوید: مسجد و مدرسه‌ای که در این طرح قرار گرفته‌اند  به دوره سلجوقی باز می‌گردد و از اولین آثار تاریخی ثبت شده در کشور هستند. در اطراف آن نیز بقایای یک مدرسه تاریخی کشف شده که گمانه زنی می‌شود که به دوره قبل از صفویه باز می‌گردد. مدیریت شهری بر این باورند که این مدرسه فاقد ارزش است  چرا که در دوره  پهلوی دچار تغییراتی شده است، غافل از اینکه بزرگ‌ترین باستان‌شناسان در دنیا از این مدرسه و مسجد چندین پلان و عکس‌های قدیمی تهیه کرده‌اند که این مسئله خود گواه روشنی بر ارزشمند بودن این آثار است.

این فعال میراث فرهنگی درباره حفاری‌های اطراف این اثر می‌گوید: بخش عمده‌ای از شهر سلجوقی در همین بافت تاریخی و طرح خیابان انصاری شرقی قرار دارد. با احداث خیابان انصاری شرقی به دلیل حفاری که در داخل زمین انجام می‌شود ما بخش عمده ای‌از تاریخ این شهر را از دست خواهیم داد. برای حل معضل ترافیک می‌توانند یک کمربندی دور تا دور شهر احداث کنند و ترافیک را از این راه حل کنند. این اتفاق بارها در شهر قزوین افتاده است که به بهانه پل، تقاطع و خیابان بافت‌های تاریخی را از بین می‌برند. بسیاری از پروژه‌هایی که اجرا شده دردي از مشکل ترافیک دوا نکرده، بلکه یک تقلید کورکورانه مدیریت شهری بدون در نظر داشتن شرایط ویژه تاریخی قزوین از کشورهای اروپایی که به آنها سفر کرده بودند، است. این درحالی است که در کشورهای اروپایی برای بافت تاریخی خود بسیار اهمیت قائلند و طرح‌های خود را در محله‌های جدید احداث می‌کنند نه از وسط بافت تاریخی. این مسئله به جایی رسیده که برخی از مسئولان قزوین مانع از ثبت بافت تاریخی قزوین شده‌اند.

او تصریح می‌كند: در امامزاده شازده حسین قزوین طرحی را داده بودند که این بنای تاریخی را تغییر دهیم و قبرهای آنجا را سه طبقه  کنند و به قیمت بسیار بالا بفروشند که این راه یک منبع درآمد برای شهرداری باشد. اگر از صدمه به آثار تاریخی بگذریم باید این مسئله را در نظر بگیریم که براساس ضوابط زیست محیطی، دفن مردگان در شهر آلودگی و مشکلات بهداشتی دارد. وقتی مدیریت شهری تنها پول را ببیند نتیجه اش چه می‌شود؟ نابودی آثار باستانی و تاریخی یک شهر.

قانون