1394/4/30 ۱۱:۲۴
به مناسبت هفتاد و نهمین سالگرد درگذشت میرزا محمدحسن سیفی قزوینی 26 تیر 1394، برابر است با هفتادونهمین سالروز درگذشت میرزا محمدحسن سیفی قزوینی، معروف به «عماد الکتّاب» اثرگذارترین خوشنویس دوران قاجار و پهلوی. عماد الکتّاب مبدع کتاب‌های خودآموز خوشنویسی با عنوان «رسم المشق» است و از مهم‌ترین کتاب‌های خوشنویسی شده توسط وی می‌توان به «شاهنامه امیر بهادر» اشاره کرد. دیباچه خوشنویسی معاصر ایران یعنی جناب میرزا محمدحسین سیفی قزوینی مشهور به عمادُالکُتّاب 79 سال پیش، یعنی در 26 تیر 1315 هجری شمسی در سن 75 سالگی در تهران درگذشت. وی آخرین حلقه از زنجیره استادان قدیم خوشنویسی است که این هنر را به خوشنویسی دوران معاصر پیوند داد. گزارش زیر به زندگی و آثار به‌جای مانده از این خوشنویس مشهور و اثرگذار پرداخته است.
زندگی میرزا محمدحسین سیفی قزوینی در 27 فروردین 1240، شمسی در قزوین به دنیا آمد. وی در سال 1271 شمسی در خیابان ناصرخسرو تهران یک آموزشگاه خوشنویسی با نام «دارالکتابه» دایر کرد. در همین سال‌ها مشغول به خوشنویسی «شاهنامه فردوسی» به فرمان مظفرالدین شاه شد و پس از اتمام آن لقب «عماد الکتّاب» را از این شاه قاجار دریافت کرد. عماد الکتّاب در پیش از شروع مشروطیت در دستگاه شاهی و در زمره کاتبان وزارت انطباعات مشغول به کار بود، اما در جریان انقلاب مشروطه به آزادی‌خواهان پیوست. وی معلم مشق احمدشاه قاجار بود و همچنین در چند سال اواخر عمر نیز در دربار پهلوی اول سمت خوشنویس مخصوص داشت. این خوشنویس پرکار در سال 1312 شمسی از طرف انجمن آثار ملی، مامور نوشتن کتیبه‌های آرامگاه فردوسی، در توس شد. پس از آن نیز کتیبه‌های دارالفنون، دانشسرای عالی، دانشگاه تهران و دانشکده معقول و منقول (دانشکده فعلی الهیات دانشگاه تهران) را نوشت.
شیوه خوشنویسی عمادالکتاب از مقلدان سبک خوشنویسی میرزا محمدرضا کلهر، دیگر خوشنویس مشهور دوران قاجاریه بود. عموم مورخان و منتقدان هنر ایران از عمادالکتاب به‌عنوان کامل‌کننده شیوه کلهر نام می‌برند. او بدون آنکه مستقیم شاگرد کلهر باشد از روی کتاب‌های چاپی وی به تمرین خط پرداخت و شیوه او را آموخت و بدون آنکه در این شیوه دخل و تصرف زیادی بکند آن را به دیگران منتقل کرد. عمادالکتاب به‌جز خط نستعلیق در ابعاد بزرگ و کوچک (جلی و خفی) خط نسخ و شکسته نستعلیق را نیز بسیار ممتاز خوشنویسی می‌کرد.
کتاب‌ها عماد الکتّاب یک دوره خودآموز خوشنویسی با عنوان «رسم المشق» را منتشر کرد و با این‌کار نام وی به عنوان مبدع کتاب‌های آموزشی خوشنویسی در تاریخ هنر ایران به ثبت رساند. این ابتکار عماد الکتّاب در رواج دوباره خوشنویسی پس از گسستگی زنجیره مکتب استادان قدیم بسیار موثر بود و نقش موثری در فراگیر شدن شیوه خوشنویسی میرزای کلهر داشت. از دیگر آثار مهم عماد الکتّاب کتابت بسیار نفیس «شاهنامه امیر بهادر» است که در تهران به چاپ رسید. کتابت «سیاحتنامه استانلی به آفریقا» کتابت «نامهٔ دانش‌وران ناصری»، کتابت «ترجیع بند هاتف اصفهانی»، کتابت «اوصاف الاشراف» و نوشتن کتیبه‌های اطراف صحن خانقاه و مقبره صفی علی‌شاه و «حدیث ولایت امیرالمومنین امام علی‌بن ابی‌طالب (ع)» در حضرت عبدالعظیم مقابل صحن حمزه بن موسی بن جعفر و کتیبه «سردر ورودی بیمارستان فیروزآبادی» در شهرری از دیگر آثار وی است. همچنین قطعات و مرقعات بسیار با ارزشی از عماد الکتّاب در موزه‌ها و مجموعه‌های خصوصی و دولتی ایران و سایر کشورهای جهان نگهداری می‌شود.
تک‌نگاری‌های جدید درباره عماد الکتّاب «عمادالکتاب» نوشته علی اکبر ولایتی، صدمین جلد از مجموعه آفرینندگان فرهنگ و تمدن اسلام و بوم ایران، منتشر شده از سوی انتشارات امیرکبیر و «عمادالکتاب سیفی» نوشته علی راهجیری، دومین جلد از مجموعه «گلستان هنر» منتشر شده از سوی نشر پیکره نام دو تک‌نگاری مهم درباره عماد الکتّاب است.
شاگردان علی منظوری، ملک‌الخطاطین، حسن زرین‌خط، علی‌اکبر کاوه، علی‌آقا حسینی و ابراهیم بوذری شماری از مهم‌ترین شاگردان عمادالکتاب هستند که خود نیز به تربیت شاگردان بسیاری همت گماشتند. خوشنویس معاصر عباس اخوین از شاگردان علی‌آقا حسینی بوده است. ایبنا
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید