مثبت و منفی حضور در «ژنو 2»/محمدعلی سبحانی

1392/7/17 ۰۸:۱۵

کنفرانس «ژنو 1»، در مقطعی برگزار شد که مسایل سوریه پیچیده شده و جنگ داخلی به نقطه بسیار خطرناکی رسیده بود. در آن زمان طرف‌های بین‌المللی پس از رفت‌وآمدهای زیادی که مخالفان دولت سوریه با آنها داشتند، به این نتیجه رسیدند که فضایی را به وجود بیاورند که در این فضا بتوان با طرح «دولت انتقالی»، قدرت را منتقل کرده و سپس پروسه انتخابات طی شود.                     
در آن زمان در یادداشتی یادآور شدم به سبب شرایط و مواضع طرف‌های مختلف، شرایط برای حضور و شرکت ایران مهیا نیست. امروز اما دولت در ایران تغییر کرده و سکانداران دیپلماسی در حال بررسی هرچه بیشتر شرایط هستند تا راه‌حلی ابتکاری بیابند تا مشکلات سوریه کاهش یابد. امروز دولت سوریه، یک طرف جدی چالش است که توان ایفای نقش دارد، قدرت دارد، امکان برهم‌زدن بازی را دارد و مخالفان هم وضعیت دشوار‌تری نسبت به گذشته دارند. اگرچه گروه‌های افراطی از خلأ امنیتی استفاده کرده و وارد صحنه شدند اما اختلافات جدی میان آنها از یک‌سو و نپذیرفتن نقش نیروهای ارتش آزاد که عمدتا از ارتش سوریه جدا شده و مورد حمایت نیروهای منطقه‌ای دخیل در تحولات نیز قرار گرفته‌اند بر پیچیدگی وقایع، افزوده است. حتی اگر موضع فعلی ایران در نظر گرفته شود که با همراهی با کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، می‌توان فضایی را شکل داد که وضعیت را به قبل بازگرداند، از کشتار و زدوخورد و جنایت‌هایی که می‌شود کاسته شود و البته نیروهای تندرو از صحنه خارج شوند، مشخص نیست که طرح «ژنو1» بتواند پاسخگوی وضع فعلی باشد. بحث اصلی در «ژنو 1» تشکیل یک دولت انتقالی با اختیارات کامل است. اما در فضای اختلافی کنونی میان نیروهای معارض، در شرایطی که دولت سوریه در حال همکاری با جامعه جهانی برای از بین بردن سلاح‌های شیمیایی است، مشخص نیست آیا تشکیل دولت انتقالی پاسخگو خواهد بود یا نه امکان عملیاتی شدن آن در صحنه واقعی میدانی در سوریه وجود نخواهد داشت؟ طرف‌های غربی اعلام کرده‌اند در اجلاس ژنو 2 به‌دنبال راه‌های منطقی‌تری هستند و اگر هر کشوری از جمله ایران، مباحثی برای طرح داشته باشد، قابل بررسی است اما پیش از آن، بپذیرد که به دلیل فقدان مشروعیت اسد، دولت انتقالی تشکیل شود. حتما این مساله می‌تواند به مانعی برای شرکت ایران در این نشست تبدیل شود. نکته دوم مخالفان اسد هستند که در این اجلاس حضور خواهند داشت. آنها نسبت به مشارکت ایران، تردیدهایی دارند و این امر بیانگر آن است که سیاست دولت گذشته در قبال تحولات سوریه، سیاست ناقصی بوده است. کسی که می‌خواهد در مقام میانجی یا نیروی راه‌حل‌دهنده ظاهر شود باید ارتباطات خود را با گروه‌های مخالف دولت سوریه هم حفظ کند و با آنها در تماس باشد. حتما تلاش برای به‌دست‌آمدن راه‌حلی جدی در سوریه با در میان گذاشتن نظرات ایران با طرف‌های مختلف منطقه‌ای و جهانی مفید بوده و می‌تواند آنها را قانع کند که در چارچوب مناسب‌تر با موضعی میانه، در این اجلاس شرکت کنند اما نگارنده به امکان حضور ایران به دلایلی که در بالا به آن اشاره شد، خوشبین نیست.