لژيونرهاي داستانویسی ایران ؛ نويسندگانی که درخشيده اند

1392/7/2 ۱۲:۵۸

وقتي صحبت از حضور بين المللي فرهنگ و هنر ايران به ميان مي آيد، اغلب مردم ذهنشان به سمت سينما و جوايزي همچون اسکار و جشنواره هايي مانند کن مي رود يا در بهترين حالت سراغ هنرهاي تجسمي را مي گيريم و حراج هاي بزرگ کريستي و...

حورا نژادصداقت: وقتي صحبت از حضور بين المللي فرهنگ و هنر ايران به ميان مي آيد، اغلب مردم ذهنشان به سمت سينما و جوايزي همچون اسکار و جشنواره هايي مانند کن مي رود يا در بهترين حالت سراغ هنرهاي تجسمي را مي گيريم و حراج هاي بزرگ کريستي و... که معمولاهنر ايران در آنها خوش مي درخشد، ولي کمتر کسي فکر مي کند ادبيات هم در عرصه جهاني موفقيت هاي جدي داشته است، نويسنده ها و شاعران ايراني در دريافت جوايز بين المللي آن قدرها که مي گويند، سهم اندک و جزئي ندارند، شايد اين ديده نشدن به اين دليل است که معمولااهالي رسانه به صورت منسجم کمتر اين جوايز و حضور بين المللي را بررسي کرده باشند و از طرفي هيچ نهاد و سازماني هم به طور رسمي متولي و باني معرفي شاعران و نويسندگان به جوايز و جشنواره هاي ادبي جهان نيست و بيشتر حضور آنها انفرادي و شخصي است. در ادامه سعي مي کنيم به مرور برخي جوايز مهم ادبي جهان و سهم ايراني ها در آنها بپردازيم.

    ايراني ها و نوبل کوچک

    نويسنده ها و تصويرگرهاي ايراني موفقيت هاي زيادي از جايزه ادبي هانس کريستين اندرسن نصيب خود کرده اند. اين جايزه ادبي که گاهي آن را نوبل کوچک مي نامند، هر دو سال يکبار از سوي دفتر بين المللي کتاب در دو بخش نويسندگان و تصويرگران برگزار مي شود. هانس کريستين اندرسن، خود يکي از نويسندگاني بود که افسانه هاي کودکانه دانمارکي را مي نوشت. جايزه بخش نويسندگان از سال 1956 به نويسندگان و جايزه تصويرگري آن از سال 1966 به تصويرگران اهدا شده است.

    فرشيد مثقالي، تصويرگر ايراني، سال 1974 برنده اين جايزه شده است و هوشنگ مرادي کرماني علاوه بر اين که در سال 1986 اين جايزه بين المللي را برد، سال 1992 نيز تشويق ويژه هيات داوران اين جايزه را از آن خود کرد.

    سال 2000 محمدرضا يوسفي و سال 2006 محمد عادي محمدي و سال 2010 احمدرضا احمدي در بخش نويسندگان و سال 2002 نسرين خسروي در بخش تصويرگري نامزد اين جايزه شده اند.

    البته درخشش ايرانيان در اين جايزه فقط به جوايز نويسندگي و تصويرگري محدود نمي شود؛ بلکه حضور داوران ايراني در اين جايزه نيز اهميت دارد. توران ميرهادي تاکنون چهار دوره، ثريا قزل اياغ يک دوره، زهره قاييني دو دوره، منصوره راعي دو دوره و پريناز نيري يک دوره از داوران اين مسابقه بوده اند.

    جايزه آستريد ليندگرن

    آستريد ليندگرن، نويسنده سوئدي است که در زمينه کودک و نوجوان آثار مهمي پديد آورده و پس از 94 سال زندگي در سال 2002 از دنيا رفت. جايزه جهاني سالانه آستريد ليندگرن از بزرگ ترين جوايز جهاني ادبيات کودک و نوجوان است که براي يادبود نام اين نويسنده از سوي شوراي ملي سوئد در امور فرهنگي در سال 2002 بنياد گذاشته شد.

    حضور چهار نماينده از ايران در جايزه آستريد ليندگرن 2010 بسيار خبرساز شد. افسانه شعبان نژاد (نويسنده و شاعر کودکان)، هوشنگ مرادي کرماني (نويسنده کودکان و نوجوان)، ابوالفضل آهويي (تصويرگر کتب کودک) و انتشارات شباويز (ناشر کتاب هاي کودک) چهار نماينده ايران را تشکيل مي دادند.

    در سال 2012 هم دو نويسنده و شاعر ايراني نامشان ميان برگزيدگان اين جايزه مطرح شد؛ احمدرضا احمدي، شاعر مشهور که چند دهه است براي کودکان و نوجوانان مي نويسد، از سوي مسئولان برگزاري اين جايزه معرفي شد. مصطفي رحماندوست، شاعر نام آشناي ايراني نيز همان سال براي دريافت جايزه معرفي شد.    البته نام ايراني ها فقط در اين سال در جايزه ليندگرن مطرح نشده است، بلکه در سال 2013 نيز احمدرضا احمدي و فرشيد مثقالي در بخش نويسندگي و تصويرگري از سوي کانون به عنوان نامزدهاي دريافت اين جايزه جهاني معرفي شدند. در سال 2013 مانند سال هاي گذشته، کانون پرورش فکري کودکان و نوجوانان، شوراي کتاب کودک و مرکز پژوهشي ادبيات کودک معرفي نامزد هاي دريافت جايزه سال 2013 آستريدليندگرن را به عهده گرفتند.

    بولونيا، درخشش ايرانيان

    آن قدر ايراني ها در بولونيا جوايز متعدد را به خود اختصاص داده اند که هر بار زمان اعلام نتايج اين جايزه مي رسد، انتظار داريم باز هم نام ايرانيان بدرخشد.

    در سال 2004 انتشارات شباويز با مديريت فريده خلعتبري براي تمام آثار منتشرشده اش موفق به دريافت جايزه افق هاي تازه شد و هنوز اين موفقيت استثنايي در انحصار انتشارات شباويز است. در سال 2012 جايزه افق هاي تازه در بولونياي ايتاليا مجدد به انتشارات شباويز رسيد. اين جايزه براي کتاب «شنيدار پندار» بود که بازآفريني خلعتبري از مثنوي معنوي است.

    افسانه شعبان نژاد نيز براي کتاب «ارنگ ارنگ بگو چه رنگ» جايزه معتبر افق هاي تازه بولونيا در سال 2009 را به خود اختصاص داده است.

    کلنل در دامنه هاي آلپ

    جايزه يان ميخالسکي که به آثار داستاني و غيرداستاني تعلق مي گيرد، با بررسي آثار ادبي سراسر جهان بدون توجه به زبان کتاب، به انتخاب بهترين اثر مي پردازد. برنده اين جايزه، 50 هزار فرانک سوئيس دريافت مي کند. پنج نويسنده راه يافته به فهرست نهايي همچنين به اقامت سه ماهه در مزون دو اکريچر در دامنه کوه هاي آلپ دعوت مي شوند. اکنون کتاب «کلنل» اثر محمود دولت آبادي به فهرست نهايي رقابت اين جايزه که شامل سه اثر مي شود، راه يافته است. برنده اصلي اين جايزه نوامبر سال جاري اعلام مي شود. البته افتخارات کلنل به همين جا ختم نمي شود، زيرا ترجمه انگليسي اين رمان نامزد دريافت جايزه ترجمه از دانشگاه راچستر آمريکا شده و به جايزه بوکر آسيا 2012 نيز راه يافته است، گرچه شانس حضور در مرحله نهايي بوکر را از دست داد.

    نويسنده ايراني، جايزه هاي زياد بين المللي

    هوشنگ مرادي کرماني را بايد بين المللي ترين نويسنده ايران دست کم در حوزه جوايز و جشنواره ها معرفي کرد، اين نويسنده نام آشناي ايراني براي کتابخوان ها و سريال بين ها و دوستداران سينما نيازي به معرفي ندارد؛ چرا که کتاب هايش متعددند و سريال قصه هاي مجيدش هنوز در ذهن ها مانده است و فيلم اقتباسي مهمان مامان مهرجويي از رمان او را هم در تلويزيون و سينما ديده ايم.    اين نويسنده اهل کرمان در عرصه جوايز بين المللي خوش درخشيده است. علاوه بر جايزه هانس کريستين آندرسن او جايزه کتاب سال ۱۹۹۴ کودکان و نوجوانان اتريش را نيز از آن خود کرده است. او عنوان نويسنده برگزيده کشور کاستاريکا را نيز دارد و در سال 1995 جايزه خوزه مارتيني (نويسنده و قهرمان ملي آمريکاي لاتين) را نيز از آن خود کرده است.

    از بوکاچو تا يونسکو

    در جايزه هاي متعدد ديگري نيز نام نويسندگان ايراني به چشم خورد. براي نمونه پرينوش صنيعي، داستان نويس براي رمان «سهم من» برنده جايزه بين المللي بوکاچو شده است و البته از موفقيت استاد شهيد مرتضي مطهري براي کتاب «داستان راستان» و مهدي آذريزدي نويسنده کودک و نوجوان جهت دريافت جايزه يونسکو هم نبايد به اين راحتي ها گذشت. در سال 2012 نيز دو اثر «خرس دانا چرا به اين روز افتاد؟» نوشته علي اصغر سيدآبادي با تصويرگري عليرضا گلدوزيان و «طبقه هفتم غربي» نوشته جمشيد خانيان از سوي دفتر بين المللي کتاب براي نسل جوان (IBBY) جهت دريافت ديپلم افتخار سال 2012 انتخاب شدند.

    دفتر بين المللي کتاب براي نسل جوان که در زوريخ سوئيس بنيان نهاده شده، سازماني است که سال ۱۹۵۳ از سوي يلالپمن به منظور بهبود کيفيت کتاب هاي کودکان و نوجوانان، گسترش کتابخانه هاي مربوط به آنها و ايجاد تفاهم ميان نسل جوان کشورهاي مختلف از طريق کتاب تاسيس شده است.

    البته اگر بخواهيم نگاه جامع تري به نفوذ اهالي قلم ايران در کشورهاي ديگر داشته باشيم حتما بايد گستره ترجمه آثار ادبي ايران و بخصوص شاعران را هم درنظر گرفت که خود موضوع مستقلي از جوايز ادبي بين المللي است.