هاتف و خاستگاه آگاهی / نصرالله پورجوادی

1392/6/25 ۰۹:۲۵

دو هفته است که مشغول آماده کردن چاپ دوم کتاب «زبان حال» ام، کتابی که هفت سال پیش چاپ شد و جزو کتابهای نسبتا خوش شانس من بوده است. برای چاپ دوم تصحیحاتی کرده ام و مطالبی به آن افزوده ام، از جمله در بارۀ هاتف. خودم به این باب خیلی علاقه دارم و گمان می کنم که در آن مسئلۀ هاتف را در شعر شعرای فارسی، از جمله حافظ، حل کرده ام. اما سه روز پیش، بنا به توصیۀ یکی از دوستان، کتابی خریدم به نام « خاستگاه آگاهی در فروپاشی ذهن دو جایگاهی» تالیف جولیان جینز (Julian Jaynes).

دو هفته است که مشغول آماده کردن چاپ دوم کتاب «زبان حال» ام، کتابی که هفت سال پیش چاپ شد و جزو کتابهای نسبتا خوش شانس من بوده است. برای چاپ دوم تصحیحاتی کرده ام و مطالبی به آن افزوده ام، از جمله در بارۀ هاتف. خودم به این باب خیلی علاقه دارم و گمان می کنم که در آن مسئلۀ هاتف را در شعر شعرای فارسی، از جمله حافظ، حل کرده ام. اما سه روز پیش، بنا به توصیۀ یکی از دوستان، کتابی خریدم به نام « خاستگاه آگاهی در فروپاشی ذهن دو جایگاهی» تالیف جولیان جینز (Julian Jaynes). ترجمۀ کتاب زیاد آزار دهنده نیست. حدود 120 صفحۀ آن را خوانده ام. در تمام مدت به یاد باب هاتف در کتاب خودم بوده ام. جینز (یا جینس؟) سعی کرده است ثابت کند که ذهن انسان در گذشته ( و برای بعضی ها همین حالا هم) دو اطاقک دارد ( دو نیمکره) و از یک اطاقک سخنی می گفته و فرمانی می داده و با دیگری می شنیده یا گوش می کرده است. بعد خیال می کردند که صوتی که می شنیده اند از خارج بوده است. مؤلف به عنوان نمونه از کتاب «ایلیاد» هومر یاد کرده که در عصر اسطوره نوشته شده و قهرمانان آن با خدایان سخن می گفتند و فکر می کردند که این موجودات در خارج از ذهن آنها هستند. (خدایان بعضی وقتها دیده هم می شدند و جینز می گوید بعضی ها بندرت موجودی راهم می بینند ولی زیاد وارد این بحث نمی شود). اگر مؤلف باب هاتف را در کتاب من خوانده بود مطمئنم که به جای ایلیاد هومر از هاتف سخن می گفت. هاتف موجودی است که صدایش شنیده می شود و خودش دیده نمی شود. از نظر جینز در واقع هاتف چیزی جز سخن یک طرف مغز با طرف دیگر نیست. بنا براین، هاتف اصلا جنبۀ خارجی ندارد بلکه جنبۀ سوبژکتیو دارد. ظاهرا جینز تنه ای هم به مسئله وحی زده است. البته او در بارۀ وحی هم مثل هاتف چیزی نگفته است. او با فرهنگ اسلامی اصلا آشنایی نداشته است و حتی در یک جا وقتی از ادبیات بعضی از زبانها یاد می کند ذکری از فارسی نمی کند. شاید بعدا باز هم در بارۀ این کتاب بنویسم.