شجريان: اتفاقات خوبي طي ماه‌هاي اخير در وزارت ارشاد افتاده است

1392/6/17 ۱۰:۰۶

استاد محمدرضا شجريان بعد از حدود چهار سال كه در جمع اصحاب رسانه حضور نداشت ديروز در مراسمي كه به بهانه ساز‌هاي ابداعي او برگزار شده بود به سوالات خبرنگاران پاسخ داد.

استاد محمدرضا شجريان بعد از حدود چهار سال كه در جمع اصحاب رسانه حضور نداشت ديروز در مراسمي كه به بهانه ساز‌هاي ابداعي او برگزار شده بود به سوالات خبرنگاران پاسخ داد. محمدرضا شجريان درباره انگيزه‌اش براي ابداع ساز گفت: «آنچه مرا به ساخت ساز وادار كرد و در واقع انگيزه من براي شروع اين حرفه شد موسيقي اركستري كشور ما است. در اركسترهاي ما سازهاي سنتي به طور كامل جوابگو نيستند و از طرفي تعدادشان كم است به ويژه اينكه براي صداهاي بم، ‌سازي وجود ندارد اين در حالي است كه در موسيقي غربي براي صداهاي بم سازهاي كنترباس و ويولنسل وجود دارند.

او با اشاره به استمرار كارگاه‌هاي آموزش آواز خود هم گفت: من نگران آواز ايران نيستم. زيرا آنچه را كه لازم بود به شاگردان خود منتقل كردم و حالا اين شاگردان هستند كه وظيفه بسيار سنگين‌تري از استادان خود دارند چرا كه بايد راه درست را انتخاب كنند و اين وظيفه بسيار سنگيني است كه بيشتر متوجه آنهاست تا استادان اين حوزه.

وي در پاسخ به سوال ديگري مبني بر اجراي برنامه زنده در كشورمان گفت: قطعا اگر شرايط فراهم باشد بسيار مشتاقم كه در ايران كنسرت زنده‌يي را اجرا بكنم اين در حالي است كه اعتقاد دارم بايد همه‌چيز به روال قبلي برگردد و اين موردي است كه چيز ديگري از آن توقع ندارم و من اميدوارم در آينده نزديك شاهد تحقق چنين ديدگاهي در عرصه موسيقي باشيم.

شجريان تصريح كرد: اتفاقات خوبي طي ماه‌هاي اخير در بدنه وزارت ارشاد افتاده است اما بازهم كساني هستند كه فضاي موسيقي را دوست ندارند بنابراين بايد ببينيم كه اين دو با هم چه مي‌كنند. ما حاضريم هر كاري را ارائه دهيم فقط بايد سالن‌هاي مناسب براي برگزاري كنسرت‌هاي مناسب راه‌اندازي شود. سالن‌هايي كه متاسفانه به دليل كمبود آنها، موسيقي ايراني دچار تنگناهاي زيادي شده است.

محمد رضا شجريان اشاره كرد : طي سال‌هايي كه در كشورهاي اروپايي و امريكا كنسرت داشتم اعضاي گروه نوازندگان كه اغلب آنها خارجي بودند با ساز «دل و دل» ارتباط خوبي برقرار كردند حتي در مواردي مي‌ديدم كه تعدادي از آنها از اين ساز براي نواختن ملودي‌هايي از موسيقي عهد باروك استفاده مي‌كردند و از اين ساز راضي بودند. البته بايد به اين نكته هم اشاره ‌كنم كه تمركز من روي ساز بوده و هنوز درباره آرشه و مضراب آن به نتيجه‌يي نرسيده‌ام. اما فقط اين را مي‌دانم كه ساز مانند ماشيني است كه فقط بايد رانندگي آن را بدانيد و بفهميد كه به كدام سمت هدايت مي‌شود.

شجريان افزود: من اگر تصميم به چنين اقدامي براي معرفي سازهاي ابداعي گرفتم صرفا نشان دادن يك اقدام شخصي نيست چرا كه علاقه‌مندم افراد ديگري كه دستي بر ساز‌سازي دارند بيايند و سازهاي ابداعي خود را از طريق نهادهايي چون خانه موسيقي ارائه دهند. بنابراين دوست ندارم چنين اقدامي فقط به محمدرضا شجريان معطوف شود.
***
سياست‌هاي فرهنگي در ايران وابستگي شديدي به جريان‌هاي سياسي دارند. با رفت و آمد دولتمردان اين سياست‌ها هم دچار تغيير مي‌شوند. با توجه به اينكه در دوره انتخابات كانديدا‌ها از اسم شما براي فعاليت انتخاباتي خود استفاده كردند، آيا شما اميدوار هستيد كه روزي تغييرات اساسي‌اي در حوزه هنر و خصوصا وضعيت موسيقي رخ دهد؟
نمي‌توان اميد نداشت. اميدوارم كه موسيقي بتواند راه خودش را طي كند. البته حتي سال‌هاي قبل هم كه موسيقي جاري بود- و ما هنوز مي‌خواهيم به آن زمان برسيم- دست و پا‌گيري‌هايي داشت. چون در هيچ كشوري شوراها راجع به شعر و موسيقي نظر نمي‌دهند. اين مردم هستند كه بايد انتخاب كنند. دولت اصلا نبايد جلوي موسيقي و شعر را بگيرد بلكه اين مردم و خانواده‌ها هستند كه فرزندان شان را تربيت و موسيقي خودشان را انتخاب مي‌كنند. وقتي هم كه جلوي موسيقي را مي‌گيرند موسيقي زيرزميني پيدا مي‌شود. بنابراين نفعي ندارد كه راجع به شعر و موسيقي نظر دهند. هر چند دارند اين كار را مي‌كنند و هم وقت خودشان را مي‌گيرند و هم ما را. جالب اينجاست كه برايشان نتيجه خوبي هم نداشته است. بعد‌ها خواهند فهميد كه حق انتخاب براي جامعه است.

ساز تندر شما كه شباهت زيادي به سنتور دارد متوجه نقدهاي زيادي شده است. بسياري عقيده دارند كه سيم‌هاي اين ساز بسيار قطور است و نمي‌توان با مضراب‌ها سبك معمول در نواختن ساز سنتور اين سيم‌ها را به صدا درآورد. آيا شما اين نقدها را مي‌پذيريد و اينكه آيا تلاشي براي اصلاح اين مشكلات نكرده‌ايد؟
بايد اين توضيح را بدهم كه من هر سازي كه مي‌سازم وقتي در كنار سازهاي سنتي قرار مي‌گيرد نبايد فكر كنيم كه مي‌توان با تكنيك آن ساز سنتي، ساز جديد را نواخت. حال و هواي هر ساز فرق مي‌كند. نوازنده‌هاي خلاق، تيزهوش و جست‌وجوگر شخصيت هر ساز و ملودي‌هايي را كه مي‌توان با آن نواخت، خيلي زود پيدا مي‌كنند و هر نوازنده‌يي به زودي به اين مرحله نمي‌رسد. به ندرت نوازنده‌هاي خلاق و توانايي پيدا مي‌شوند كه ساز را بشناسند و با آن شروع به كار كنند. بنابراين نبايد فكر كنيم كه ساز «تندر» شبيه سنتور است چون حال و هوا و نوانس‌هاي متفاوتي دارد. نوازنده‌ها هم بايد مدت زماني با آن كار كنند تا به آشنايي برسند. درباره ساز تندر كه من ساخته‌ام بدون شك با مضراب‌هاي سنتور معمولي نمي‌توان آن را نواخت. آن مضراب‌ها براي سنتورهايي است كه با سيم‌هاي 40/0 ميليمتري ساخته شده است و با آنها به سادگي نواخته مي‌شود. اما وقتي ساز بم داريم نمي‌توانيم از مضراب‌هاي معمولي استفاده كنيم. از طرف ديگر اگر بنا بود كه طول سيم‌ها بيشتر شود درازاي ساز به يك متر و هشتاد سانت مي‌رسيد كه قطعا قابل حمل نيست. يك سيم نازك هم در اين طول جواب نمي‌دهد. بنابراين ما مجبور شديم طول ساز را كمتر و قطر سيم را بيشتر بگيريم. از اين رو تندر با سنتور تفاوت‌هاي اساسي دارد. درست است كه شبيه سنتور است اما هم طول‌اش بيشتر است و هم سيم‌هايش متفاوت است؛ درست مثل ويولن و ويولنسل كه با هم تفاوت عمده‌يي دارند. اين سازها تكنيك‌هاي متفاوت و جايگاه صداي متفاوتي دارند. تكنيكي كه روي ويولن سوپرانو پياده مي‌كنيم را هرگز نمي‌توان روي ويولن سل پياده كرد. چون هم آرشه و هم فرم انگشت گذاري‌ها فرق مي‌كند. بنابراين نمي‌توان توقع داشت كه تندر را مي‌توان به سرعت و با مضراب سنتور زد. من دارم سعي مي‌كنم مضرابي پيدا كنم كه سنگين‌تر و داراي سر لاستيكي باشد تا آن سيم‌هاي قطور 8/2 ميليمتري را بتوان با آن به صدا در آورد. نوازنده‌يي هم كه مي‌خواهد پاي اين ساز بنشيند بايد بداند كه نمي‌توان از مضراب‌هاي ساده سنتور استفاده كرد.

در ساز سنتور نوازنده فقط مي‌تواند از سه ناحيه براي توليد صدا استفاده كند. آيا در تندر هم به همين صورت است؟

خير ما در اين ساز از هر چهار ناحيه صدايي استفاده مي‌كنيم. يعني سيم‌هاي پشت خرك‌هاي چپ و راست و سيم‌هاي جلو. من وقتي اقدام به ساخت يك ساز مي‌كنم، تلاش مي‌كنم كه از همه جاي ساز استفاده شود.