1394/3/12 ۱۱:۰۴
شب برات، شب پانزدهم و به قولی چهاردهم ماه شعبان است که در کشورها و مناطق مختلف خاورمیانه و شبه قاره هند مثل ایران، پاکستان، مناطق کُردنشین و از جمله در خراسان مراسم ویژه «برات» با عناوین مختلفی چون عید برات، شب برات، روز برات، چراغ برات و... و با آداب و رسوم مختلف برگزار میشود. ابوریحان بیرونی دانشمند بزرگ ایرانی نیز در این مورد میگوید: سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم این ماه ایام البیض نام دارد و شب پانزدهم این ماه شب بزرگ است و لیله الصک و لیله البرات نام دارد، آئین برات در کشورهای پاکستان، ترکیه، بنگلادش و … نیز مرسوم است و آنها شب برات را گرامی میدارند.
ایران
شب برات همه ساله در ایران، حال و هوای ویژهای دارد. همه جا چراغانی میشود و شادمانی و شادکامی خاصی بر مردم حاکم است، حتی در زمانهای گذشته نیز در شهرها و روستاها، مردم برای اجرای این مراسم باشکوه، احترام ویژه قائل بوده و اهتمام خاصی در برپایی آن داشتند. در شهرهای ایران صبح روز پانزدهم، مردم به همدیگر تبریک و تهنیت میگفتند، ازجمله اعمال این شب غسل و زیارت امام مهدی(عج) است. در شب برات، آئین چراغانی و زینت دکانها، خانهها و خیابانها اجرا میشود. پرچمهای رنگین کاغذی بر سردر اماکن جلوه گری مینماید. در گذشته در بازار شهرها، کنار مغازهها چارطاقیها و طاق نصرتها به وسیله داربست و ستون برپا میشد که بر آنها فانوس و سبزه و گل آویخته میشد که امروزه نیز رایج است. علاوه بر اینها، صدها متر پارچه گلدوزی شده و ترمه زینت بخش دکانها میگشت. در خیابانها نیز به فواصل معین نهال نارنج یا پرتقال و گلدان گل یاس به ترتیب کنار هم چیده میشد و به شهرها منظره دلپذیری در این روز میداد. از دیگر مراسم در این روز برپایی مجالس مولودی خوانی در اماکن مذهبی و خانه هاست.
اعمال شب برات در کردستان
در پارهای از نواحی کردستان، در این شب، در مسجدها و تکیهها و خانقاهها و منازل، دعاو نماز مخصوص (به جماعت و غیر جماعت) خوانده میشود؛ و عقیده بر این است که در شب برات، روزیِ بندگان از نو تقسیم خواهد شد و دعا برای افزایش روزی مستجاب است و هرکس آن شب سیر نخورد، در طول سال سیر نخواهد شد؛ ازاینرو همه خانوادهها، غذای مخصوص (پلو خورشت، کشمش پلو، رشته پلو و نظایر آن) تهیه میکنند، و فقیران را نیز در تهیه آن یاری میدهند، و به این کار «کاسه جشن» میگویند.
کُردهای شمال خراسان (کُرمانجها) شب نیمهشعبان را «عید برات» مینامند و این شب نزد آنان شبی بسیار عزیز و با خیر و برکت است. در هر روستا و در میان هر جمعی از کُردهای خراسان چندین نام برات یافت میشود. این نام تا این اواخر بسیار استفاده میشد، نام برات به دلیل ولادت کودک در شب یا روز عید برات بر وی نهاده می شده است.
دزفول
در دزفول، زنان و دخترانی که مراد یا حاجتی داشتند، در این شب چادر بر سر کرده و به در هفت خانه که رو به قبله قرار داشت، میرفتند. صاحبخانه میگفت: «کیه؟»، «مرادمند» در جواب میگفت: «مرادمند هستم، ثواب یا جواب؟»اگر صاحبخانه میگفت «جواب»، مرادمند ناامید میشد و میرفت و اما اگر «ثواب» میشنید، یعنی صبر کن و آن وقت مرادمند میماند و اگر از اولین خانه شیرینی تحویل میگرفت، آن را به فال نیک میگرفت و به همین منوال تا 6خانه بعدی ادامه میداد.
خراسان
در خراسان در شب پانزدهم نیمه شعبان به پشت بام رفته و در مهتاب (اگر شب مهتابی باشد) ایستاده و به سایه خود نگاه و سرنوشت خود و اقوام خود را در آن سال پیشبینی میکنند . در مشهد و اطراف آن، چراغ برات در گذشتهها در سه روز، خاموش نمیشد و اکنون هم در شب ها آنها که برات را میشناسند، چراغشان خاموش نمیشود. هنوز هم فانوسهای قدیمی خاطره شبهای برات را به یاد دارند و خیلی وقتها هم همین فانوس ها در شب های برات دوباره به یاد صاحبان شان میافتند و تاریکی شب را نور میدهند و یاد و خاطره رفتگان را گرامی میدارند. شهرستان شیروان از توابع استان خراسان شمالی است که مردم آن در این ایام معتقدند درهای روزی و رحمت خداوند در سه روز منتهی به نیمه شعبان روی بندگان گشوده میشود. مردم معتقدند در این شبها باید چراغ منازل روشن باشد چراکه روشن بودن منزل در این شبها برای آنها در طول سال روشنی میآورد. افرادی که نذر دارند هم سعی کرده نذر خود را در این چند روز که ثواب بیشتری دارد ادا کنند،برافروختن شمع و پخش شیرینی از جمله سنتهای آیین چراغ برات است. در کاشمر در آخرین ساعات ۱۴ شعبان بعد از نماز مغرب و عشا نیز هر فرد به تعداد آرزوهای پاک و خالصانه اش ترکهای از درختی پاکسرشت (انار و انگور) مهیا میکرد و در چهار گوشه پشتبام خانه اش نصب میکرد. بر انتهای هر ترکه تکهای پنبه و یا پارچهای پاک به نیت آرزوی مورد نظروصل میشد. فرد به تنهایی یا در حضور خانواده نیت و آرزویش را بعد از حمد و ثنای خدا مطرح میکرد. البته این رسم چند دهه است که به صورت جمعی برگزار نمیشود و فردی شده است.
یزد
صله رحم، مراسمی است که امروزه نیز کم و بیش اجرا میشود و وسیله خوبی برای تجدید دیدار و وقوف از وضع دوستان و نزدیکان است. در عقداء یزد همه اعضای خانواده به حمام میرفتند و لباس نو بر تن میکردند و صبح روز عید ضمن نظافت منزل و اسپند دود کردن، بزرگ خانوادهها در جایی جمع میشدند و به دیدار بزرگ ده میرفتند. در منزل بزرگ روستا، کدخدای ده از مهمانان با چای، شیرینی، نقل و گلاب پذیرایی میکرد.
روزنامه قانون
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید