یک زبان شناس: نقوش صخره ای خط نیستند

1394/3/11 ۱۰:۲۵

مریم دارا استادیار پژوهشکده زبان شناسی ، متون و کتیبه های پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت :همواره زبان قبل از خط به وجود آمده و بایداین نکته را مد نظر داشته باشیم که نقوش صخره ای خط نیستند .

مریم دارا استادیار پژوهشکده زبان شناسی ، متون و کتیبه های پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت :همواره زبان قبل از خط به وجود آمده و بایداین نکته را مد نظر داشته باشیم که نقوش صخره ای خط نیستند .

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ،  دارا این مطلب را در کارگاه آموزشی سیر تحول نگارش در ایران که به همت پژوهشکده زبان شناسی ، متون و کتیبه ها در محل پژوهشگاه برگزار شد مطرح ساخت .

او بااشاره به نکاتی در مورد ویژگی های یک خط و اینکه خط به معنای بریدن ، حک کردن و خراشیدن است اظهار داشت: تقریبا تمام اقوام کهن اسطوره پیدایش خط را در تاریخ خود داشته اند.

دارا در بیان تقسیم بندی خطوط  گفت : خطوط به دو گروه ، اندیشه نگار –تصویری و آوانگار –مصوت نگاری تقسیم می شوند.

او با بیان اینکه 3 دوره باستان ، میانه و نو در حوزه خط و زبان در دنیا وجود دارد افزود :طرز قرار گرفتن نگارنده یا کاتب ، وسیله نگارش و آنچه بر آن می نویسند از عوامل موثر در نوشتن است .

این استاد زبان شناسی در ادامه با اشاره به خط اقوام مختلف دنیا گفت : عیلامی ها که صاحب اولین تمدن های شناخته شده در ایران بوده اند به خط عیلامی کهن، عیلامی خطی میانه ، عیلامی نو و عیلامی هخامنشی می نوشتند.

دارا افزود : نگارش در دوران هخامنشی به شیوه عیلامی ، آرامی و فارسی باستان انجام می گرفته است و آشوری های نیز که به زبان آشوری سُخن می گفتند از خط اکدی در نگارش خوداستفاده می کردند.

عضو هیأت علمی پژوهشکده زبان شناسی ، متون و کتیبه ها با اشاره به اقوام اورارتویی که کتیبه های زیادی از آنها در ایران به جا مانده است اظها رداشت:زبان اورارتویی هم خانواده با زبان  هوری(زبان پادشاهی میتانی در شمال میانرودان) است که به سه خط آشوری ، اورارتویی و هیروگلیف نوشته می شود .

این مدرس زبان شناسی ماناها را هم عصر اقوام اورارتور ، ماد و آشور دانست که اطلاعات اندکی از خط و زبان آنها باقی مانده است و استل یا کتیبه یادمانی قلایچی که در دو تکه به دست آمده از آثار آنها است .

او زبان فارسی باستان را زبان قوم پارس و دولت هخامنشیان دانست و گفت :خط فارسی باستان خط میخی گرفته شده از بابلی و عیلامی بوده که در زمان داریوش بزرگ مورد استفاده قرار می گرفته است .

وی تصریح کرد که از میان آثار فارسی باستان می توان به کتیبه های کوروش ، کتیبه های داریوش، کتیبه های همدان ، کتیبه های خشایار شاد ، کتیبه اردشیر اول و... اشاره کرد .

دارا موضوع این کتیبه ها را ستایش اهورا مزدا، معرفی شاه ، نام سرزمینها، فرونشاندن شورشها و دعا و نفرین دانست .

او فارسی میانه –پهلوی اشکانی را دارای سه نوع نگارش یونانی ، یونانی-اشکانی و اشکانی اعلام کرد که بر گرفته از خط آرامی بوده است.

دارا برخی از آثار نوشته شده به این خط را سفال نوشته های نسا در عشق آباد ، کتیبه اردوان در شوش، کتیبه های دو زبانه ساسانیان ، مجسمه هرکول در یونان و ... اعلام کرد.

او خط فارسی میانه –پهلوی ساسانی را شامل کتیبه ای منفصل و کتابی متصل شکسته دانست که اولی در سفال و سنگ نگاره های به دلیل سهولت ودومی در کتابها و ندرتا سنگ نگاره ها کاربرد داشته است .

این زبان شناس، اردشیر اول در نقش رستم ، شاپور اول در نقش رجب ، کعبه زردشت و حاجی آباد ، ابنون و اپسای دبیر و ...را شامل آثار کتیبه ای منفصل دانست .

دارا زند اوستا ، دینکرد ، یندهش ، روایات پهلوی ، گزارش گمان شکن ، خداینامه و ... را از آثار کتابی متصل شکسته خواند .

 او در ادامه زبان سغدی را مهمترین زبان ایرانی در آسیای مرکزی خواند که زبان میانگان –میانجی بازرگانان ایرانی و غیر ایرانی در جاده ابریشم و زبان اداری –تجاری-فرهنگی تورفان در ترکستان چین است .

این استادیار با اشاره به اینکه موضوعات آثار سغدی شامل دینی و غیر دینی می شود ، سکه ، سنگنوشته ، دیوار نوشته ، نوشته روی اشیا ، سفال نوشته ، نامه ، دیوارنگاره های ، داستان هایی همچمون رستم و ... را از آثار غیر دینی به زبان سغدی اعلام کرد.

میراث آریا