1392/6/13 ۱۳:۰۵
غلامحسین ابراهیمی دینانی عصر دیروز در نشست هفتگی شهر کتاب که به بررسی و نقد کتاب «اخلاق در عصر مدرن» نوشته رضا داوری اردکانی می‌پرداخت، با بیان اینکه اخلاق مسئله‌ای سهل و ممتنع است، افزود: از یک سو به نظر می‌رسد همه می‌دانند بد و خوب چیست، اما از سوی دیگر اگر ادعا کنیم پیچیده‌ترین مسئله‌ای که در طول تاریخ انسان با آن روبرو بوده اخلاق است، سخنی به گزاف نگفتیم.
ابراهیمی دینانی ادامه داد: اندیشمندان مسلمان در همه هرصه‌ها کتاب نوشته‌اند اما من تاریخ این تفکر را احصا کردن و دیدم که هر ۱۰۰ سال هم ۱ کتاب اخلاق نوشته نشده؛ یعنی در طول ۱۴ قرن تفکر اسلامی ما ۱۴ کتاب مستقل با موضوع محوری اخلاق نداریم، تنها ۵ یا ۶ کتاب مستقل با موضوع اخلاق نظری در تاریخ تفکر اسلامی نوشته شده است. این نشان‌دهنده دشواری مسئله اخلاق و نوشتن از آن است.
استاد پیشکسوت فلسفه اسلامی گفت: همین ۶ کتابی هم که در تاریخ تفکر اسلامی نوشته شده بیشتر فضای اخلاق ارسطویی دارد و کار مولفان بیشتر ترجمه و شرح و تکمیل اخلاق ارسطویی بوده. آن‌ها سعی کردند به اخلاق ارسطویی لباس اسلامی بپوشانند.
وی با اشاره به تلاش‌های غزالی برای نگارش کتابی اخلاقی و حکمی در بیرون از فضای ارسطویی اشاره کرد و گفت: غزالی ابتدا کتاب «احیاء العلوم» را نوشت اما بعد احساس کرد این کتاب نابسنده است و کتابی با عنوان «معراج القدس» نوشت که کمتر مورد توجه قرار گرفته. جالب این است که این کتاب بازگشتی دوباره به اخلاق ارسطویی دارد.
وی با تاکید بر دشواری و پیچیدگی مسئله اخلاق اظهار کرد: خلاق دشوار و پیچیده است زیرا از سویی با دیانت و شریعت ارتباط تنگاتنگ دارد، از سوی دیگر با جامعه و اجتماع مرتبط است، از طرفی با سیاست نسبت و ارتباط دارد، و از طرف دیگر با تاریخ مرتبط است. ار تباط اخلاق با هر کدام از این حوزه‌ها مسائل آن را به طور فزاینده‌ای پیچیده و دشوار می‌کند. شاید به همین دلایل است که حکمای مسلمان کتاب‌های مجزایی برای اخلاق ننوشته‌اند.
ابراهیمی دینانی گفت: به همین دلیل من شجاعت و جزات آقای داوری را می‌ستایم که تصمیم به نوشتن کتابی با موضوع اخلاق گرفتند و این کتاب را منتشر کردند.
پیشکسوت فلسفه اسلامی در بخش دیگری از سخنانش گفت: ۵۰ سال است که من دغدغه اخلاق و فقه دارم اما هنوز دست به قلم نبرده‌ام تا کتابی درباره این دغدغه ۵۰ ساله‌ام بنویسم. شاید به دلیل بعضی از ملاحظات این کار را نکرده ام بنابراین حق می‌دهم اگر بخواهید مرا ملامت کنید.
وی با اشاره به انواع حوزه‌های اخلاقی مضاف مانند اخلاق پزشکی، اخلاق اداری، اخلاق اجتماعی و ... گفت: اخلاق تا به صورت مطلق درست نشود هیچ گونه اخلاق مضافی هم درست نخواهد شد. اخلاق به طور مطلق به نظر من بدون فضیلت عقلانی ارزشی ندارد، زیرا اساسا عمل بدون نظر هیچ ارزشی ندارد، اگر چه نظر محض هم کافی نیست.
وی به وحدانیت عقل پرداخت و توضیح داد: اگر از عقل نظری یا عقل عملی صحبت می‌شود، به این معنا نیست که دو عقل وجود دارد، بلکه معنای آن این است که عقل به لحاظ متعلَقش نظری یا عملی می‌شود. یعنی اگر به عمل تعلق گیرد عقل عملی خوانده می‌شود و اگر به نظر تعلق گیرد عقل نظری نامیده می‌شود.
ابراهیمی دینانی توضیحاتی هم درباره انواع اخلاق در حکمت و عرفان اسلامی داد و گفت: نزد حکمای ما اخلاق اطاعت و سعادت و مروت احصا و توضیح داده شده است.
این پژوهشگر فلسفه در پایان با اشاره به تفسیر محمدرضا بهشتی از عبارت «خودت را بشناس» سقراطی که بر سردرد معبد آپولون در دلفی حک شده بود، گفت: آقای بهشتی گفتند شاید یکی از معانی این عبارت این باشد که «حد خودت را بشناس» اما من صد در صد با این تفسیر مخالف‌ام. زیرا معتقدم منظور سقراط این بوده که همواره باید در راه شناخت خود گام برداریم. وی توضیح داد که شناسنده و شناخته شده وقتی یکی باشند شناخت خود حد یقف پیدا نمی‌کند و همواره پیش می‌رود.
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید