گزارش یک ناشر / مصطفی ایزدی

1392/6/12 ۱۲:۰۳

هنوز معلوم نیست چه کسی پشت میز معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (یا وزارت فرهنگ و هنر) خواهد نشست، بنابراین از کسانی که در معرض پذیرش این مسوولیت مهم هستند درخواست می‌شود این گزارش واقعی را مطالعه کنند. نگارنده یک ناشر است، اما ناشر گمنام و بی‌بضاعت که وضع موجود کتاب و نشر، خیلی از ناشران و خادمان نشر و کتاب را به شرایطی همچون شرایط صاحب این قلم مبتلا کرده است.

هنوز معلوم نیست چه کسی پشت میز معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (یا وزارت فرهنگ و هنر) خواهد نشست، بنابراین از کسانی که در معرض پذیرش این مسوولیت مهم هستند درخواست می‌شود این گزارش واقعی را مطالعه کنند. نگارنده یک ناشر است، اما ناشر گمنام و بی‌بضاعت که وضع موجود کتاب و نشر، خیلی از ناشران و خادمان نشر و کتاب را به شرایطی همچون شرایط صاحب این قلم مبتلا کرده است. اواسط سال 90 کتابی را برای دریافت مجوز چاپ به اداره امور کتاب تحویل دادیم. این کتاب 340 صفحه‌ای از ابتدا تا انتها، سخنان بزرگان مذهبی، فرهنگی، ادبی و اندیشمندان ایران و جهان را در خود دارد که در چند بخش تدوین شده است. در تیرماه 91، پس از چندین بار پیگیری، به اتاقی راهنمایی شدم تا شرایط صدور مجوز را به من گوشزد کنند. در آن اتاق یادداشتی را تحویلم دادند که بر اساس آن ملزم شده‌ایم بیش از صد مورد اصلاحی در کتاب اعمال کنیم، پس از آن مجوز انتشار آن را صادر می‌کنند. در این گزارش بعضی از کلمات، عبارات و جملات واجب‌الحذف نقل می‌شود، شاید برای مسوول آینده سودمند باشد.
1– در کل کتاب تمام جملات نقل‌شده از «بودا» 2- در کل کتاب جملات نقل‌شده از «اوشو» 3- عبارت: «همسایگی با خداوند به همان اندازه که مفهومی یونانی و بودایی دارد مفهومی اسلامی است و مقصد نهایی هر عارف مسلمان سکنی گزیدن در جوار رحمت حق و تقرب به خداست.» 4- این جمله از نیچه: «جنون در افراد استثناست، اما در گروه‌ها، حزب‌ها و ملت‌ها اصل است.» 5- این جمله از بودا بماند فقط نام «بودا» از ذیل آن حذف شود «باران همیشه از سقف‌های سست به داخل اتاق می‌چکد و شهوت از مغز پوک» 6- این جمله از «کافکا» حذف شود: «فرد در محاصره اجتماعی است که در آن به انزوای او تجاوز می‌شود.» 7- جمله: «منطق جنگ فراتر از منطق انسانی است.» 8- جمله‌ای از داریوش شایگان، صرفا به دلیل اینکه وی فاقد ویژگی‌های خاص است. 9- این جمله از کارل مارکس: «اگر سجایای انسانی ثمره محیط است اول باید محیط را انسانی کرد.» 10- همه جملات متعلق به: «وین دایر» (روانکاو و نویسنده آمریکایی) حذف شود. 11- جمله: «در نظر کلامی مطابقت فعل با فرمان خداوند از طریق معیارهای کتاب مقدس، فضیلت است، معیارهای حکم خدا در کتاب مقدس با تفسیر دستگاه روحانیت است.» 12- کلمات «لائوتسه» (فیلسوف چینی)، بماند اما نام او حذف شود. 13- کلمات متعلق به «دیزرائیلی» (سیاستمدار یهودی انگلیسی) بماند ولی نام او حذف شود. 14- جمله: «مرد به کرات عشق می‌وزرد اما سطحی، زن به ندرت اما عمیق.» 15- تمام کلمات قصار «زرتشت» بماند ولی نام زرتشت حذف شود! 16- عبارت: «کاخ زرین که خون‌آلود باشد، جایگاه بودا نتواند بود، اما کلبه‌ای تنگ و کوچک که نور ماه از شکاف بامش به درون می‌تراود بارگاه منزلت بودا است.» 17- از جمله «هیچ‌وقت نگو وقت نداری، به تو همان مقدار زمان داده شده که به هلن کلر، لئوناردو داوینچی، توماس جفرسون و آلبرت انیشتین» نام «توماس جفرسون» (سومین رییس‌جمهور آمریکا) حذف شود. 18- جمله: «هر که دیگران را هم‌چون خود دوست می‌دارد، شایسته فرمانروایی است» از آیین تائو (مکتب فلسفی- عرفانی چین باستان)         
19- عبارت: «ازدواج مقدس‌ترین قراردادهاست» از ماری آمپر 20- جملات متعلق به حضرت مسیح(ع)، باید بعد از کلمات قصار هریک از ائمه‌اطهار(ع) قرار گیرد. 21- جملات متعلق به آیین «تائو» بماند اما نام آن حذف شود. 22- این عبارت از حضرت موسی(ع) حذف شود: «از آنها که دو‌رو دارند بیشتر متنفرم تا آنها که دو خدا دارند.» 23- عبارت: «زندگی جدولی است که جایزه پر کردن خانه‌های آن مرگ است» حذف شود.
برای کوتاهی سخن چند نمونه آوردم و اگر قرار بود همه حذفیات یک کتاب 340 صفحه‌ای را نقل می‌کردم، گزارش بسیار مفصل و اعجاب‌انگیزی می‌شد.
در حاشیه گزارش فوق، دو، سه نکته را یادآوری می‌کنم:
نکته اول: وزیر جدید فرهنگ و ارشاد اسلامی در اولین اظهارنظرهای خود، از ممیزی یا به تعبیر خودشان«نام محترمانه سانسور» سخن گفت. این امر نشان می‌دهد که ایشان بیش از هر متولی دیگری از وجود ممیزی یا سانسور‌های رایج کشور رنج می‌برد و قول داده است که در نوع و شیوه‌های آن تجدیدنظر کند.
نکته دوم: ممیزگران یا سانسورچی‌ها در وزارتخانه مربوطه، با آثار دریافتی دو نوع برخورد می‌کرده‌اند. یک نوع «ما قال» و یک نوع «من قال». در گزارش فوق‌الذکر از هر دو نوع اعمال شده بود. اما بعضی وقت‌ها یک کتاب کامل را صرفا به خاطر نویسنده‌اش حذف می‌کردند، مثلا به کتاب‌های علمی - مذهبی مرحوم آیت‌الله منتظری در دوره آقای حسینی اجازه تجدید چاپ ندادند. در صورتی که در دوره آقای صفارهرندی که او هم وزیر احمدی‌نژاد بود، اجازه چاپ صادر می‌شد. نمونه دیگر: به ترجمه قرآن مجید مرحوم آیت‌الله صالحی‌نجف‌آبادی، پس از آنکه خودشان نظر چندین نفر از قرآن‌پژوهان و مترجمان بنام را گرفته و همگی آن را تصدیق کرده بودند، اجازه چاپ ندادند. همین اتفاق برای آثار بسیاری از نویسندگان پرآوازه هم رخ داده که قصه پرغصه آن نزد ناشران محفوظ است.
نکته سوم: یکی از طرح‌های علی آقا جنتی این است که ممیزی را به دست ناشران بسپارد. این طرح در میان ناشران عکس‌العمل‌های گوناگون داشت. بعضی از ناشران معتقدند که ممیزی یک مشکل بین نویسنده و وزارت ارشاد است و نباید پای ناشر به میان کشیده شود. عده‌ای از ناشران هرگز کتابی را که احتمال کوچک‌ترین سانسور در آن می‌دهند، از نویسنده یا مولف یا مترجم نمی‌پذیرند و به سری که درد نمی‌کند دستمال نمی‌بندند. عده‌ای از ناشران فقط کتاب‌های درسی و تخصصی منتشر می‌کنند و اصولا با ممیزی و سانسور سروکار ندارند. عده‌ای نیز کارشان انتشار کتاب‌های حوزوی، دعا، مفاتیح، قرآن و حدیث و... است و از این طریق امرارمعاش می‌کنند و از ممیزی آسوده‌اند. جمعی از ناشران هستند – هرچند اندک – که پابه‌پای مدیران دولت دهم، معتقد به اعمال ممیزی‌های سختگیرانه‌اند و علی‌القاعده از واگذاری مسوولیت ممیزی کتاب توسط ناشران استقبال می‌کنند، هرچند که به ضرر فرهنگ ایران اسلامی باشد. اما در میان ناشران موجود، ناشران شایسته و دلسوز فراوانی هستند که همیشه اعتراضشان از ممیزی رایج در وزارت ارشاد بلند است و بیشتر کتاب‌های ارزشمند سیاسی، مذهبی، اجتماعی، ادبی و اقتصادی از آثار نویسندگان روشنفکر و منتقد و علاقه‌مندان به پیشرفت اسلام و ایران و ارتقای فرهنگ جامعه را منتشر می‌کنند. این ناشران می‌توانند با متولیان فرهنگ و هنر همفکری کنند و به یک راه‌حل اصولی برای ریشه‌کن کردن بلای فرهنگ‌سوز سانسور برسند.