خداوند و بهشت: ‌نقدي بر نگاه فيزيكدان

1392/6/10 ۱۲:۳۵

استفان ويليام هاوكينگ از معدود دانشمنداني است كه همچون ديگر فيزيكدان بزرگ سده بيستم آلبرت اينيشتين پا را از مرزهاي دانش تخصصي فراتر گذاشته و مردمان سراسر دنيا او را مي‌شناسند. اين شهرت درباره اينيشتين گذشته از نوآوري و خلاقيت سترگش در دانش فيزيك به زمينه و زمانه و ويژگي‌هاي شخصيتي او نيز بازمي‌گردد.

استفان ويليام هاوكينگ از معدود دانشمنداني است كه همچون ديگر فيزيكدان بزرگ سده بيستم آلبرت اينيشتين پا را از مرزهاي دانش تخصصي فراتر گذاشته و مردمان سراسر دنيا او را مي‌شناسند. اين شهرت درباره اينيشتين گذشته از نوآوري و خلاقيت سترگش در دانش فيزيك به زمينه و زمانه و ويژگي‌هاي شخصيتي او نيز بازمي‌گردد. درباره هاوكينگ نيز اين ويژگي مصداق دارد، وضع جسماني هاوكينگ به علاوه آثار و نوشتارهايي كه به زبان ساده مي‌نويسد موجب شده كه علاقه‌مندان غيرمتخصص فراواني به او و انديشه‌هايش علاقه‌مند شوند و هر ساله شاهد نگارش و انتشار آثار فراواني به زبان‌هاي گوناگون درباره ابعاد تحقيقات اين فيزيكدان برجسته هستيم. به گونه‌يي كه دانش‌پژوهان از حوزه‌هاي گوناگون تفكر به ويژه از حوزه فلسفه كه قرابتي ويژه با فيزيك دارد، تمايل پيدا كرده‌اند درباره وجوه و پيامدهاي انديشه‌هاي او اظهارنظر كنند. كتاب «استيون هاوكينگ: ‌خداوند و بهشت» نوشته دكتر عيسي كلانتري كه به تازگي از سوي نشر سيب سبز منتشر شده يكي از اين آثار است. نگارنده اين اثر حقوقداني است كه در اين كتاب كم حجم كوشيده از منظري فقهي و حقوقي به انديشه‌هاي هاوكينگ بنگرد. البته خواننده در كتاب گفتارها و نوشتارهايي از نويسندگان و اديبان ديگري چون ملاصدرا، حافظ‌، مولانا، ‌شيخ محمود شبستري، ‌موريس مترلينگ، ‌شهيد مطهري و... نيز مي‌يابد. نويسنده در آغاز به شرح زندگي فكري و علمي هاوكينگ مي‌پردازد و در ادامه به بحث قلمرو علوم تجربي مي‌پردازد. وي در ادامه مي‌كوشد با طرح مباحث مربوط به ارتباط علم و دين به نقد ديدگاه‌هايي بپردازد كه مباحث علمي و ديني را با يكديگر خلط مي‌كنند. نويسنده در اين كتاب مي‌كوشد با تمايز گذاشتن ميان زبان علمي و زبان ديني نشان دهد كه مدعاهاي علمي اولا مربوط به قلمرو تجربيات محسوس و عالم مشهود هستند و ثانيا اين داعيه‌ها همگي بنا به اصل مشهور عدم قطعيت هيچگاه نمي‌توانند باوري يقيني به معناي دقيق فلسفي ارائه دهند.
بر اين اساس گزاره‌هاي علمي چنان كه فيلسوفاني چون كانت و ويتگنشتاين نيز نشان داده‌اند، نمي‌توانند سخني معنادار درباب امور معقول (نومن) يا فراتجربي بزنند. نويسنده همچنين در اين كتاب مختصر تلاش كرده به فوايد اجتماعي ايمان و سرشت ديني بشر اشاره كند و دلايل دين‌گريزي در ميان مردمان را تشريح كند.