راه دشوار نجفی در آموزش و پرورش / شیرزاد عبدالهی

1392/5/16 ۱۳:۰۶

حرف های مهمی از زبان روحانی می خوانید. در این گزارش می خوانیم که آیا کلید روحانی به قفل کهنه آموزش و پرورش می خورد؟ نگاه روحانی به آموزش و پرورش چپ است یا راست؟ آیا افزایش حقوق معلمان در دولت روحانی امکانپذیر است؟ آیا روحانی مدارس غیر انتفاعی را تعطیل می کند؟ روحانی می گوید : « پول کافی برای برآوردن نیازهای اولیه مثل دارو هم وجود ندارد، چه رسد به آموزش و پرورش».

حرف های مهمی از زبان روحانی می خوانید. در این گزارش می خوانیم که آیا کلید روحانی به قفل کهنه آموزش و پرورش می خورد؟ نگاه روحانی به آموزش و پرورش چپ است یا راست؟ آیا افزایش حقوق معلمان در دولت روحانی امکانپذیر است؟ آیا روحانی مدارس غیر انتفاعی را تعطیل می کند؟ روحانی می گوید : « پول کافی برای برآوردن نیازهای اولیه مثل دارو هم وجود ندارد، چه رسد به آموزش و پرورش». وی به سخنان خود می افزاید : « وقتی رشد اقتصادی ما منفی شده و 70 درصد کارگاه‌های صنعتی تعطیل یا نیمه‌فعال هستند، نفت هم تحریم است و کشور منابع درآمدی‌اش محدود شده است، از کجا باید اعتبار لازم برای بهبود وضعیت معلمان یا تحول در نظام آموزشی را تأمین کرد». او اعتقاد دارد: «من با صراحت می‌گویم نجات آموزش و پرورش در گرو نجات اقتصادی کشور است و هر برنامه‌ای که فقط دنبال دادن اعتبارات بیشتر بدون نجات اقتصادی کشور باشد ظاهرسازی است.». این گزارش با نقل قول جالبی از نجفی در سال 85 پایان می یابد که می گوید: «من در پارادايم اداره كشور ايراد مي بينم...»
آقای روحانی در جریان مبارزات انتخاباتی خود مصاحبه مفصلی با سایت آفتاب انجام داد و نظرات خود در باره آموزش و پرورش را بیان کرد. روحانی حمله را از چپ آغاز کرد : " آموزش و پرورش طبقاتی شده و مدارس به دو دسته خوب و بد تقسیم شده‌اند و عدالت آموزشی واقعاً رعایت نمی‌شود. اصل سی‌ام قانون اساسی که می‌گوید «دولت موظف است وسائل آموزش وپرورش رايگان را براي همه ملت تا پايان دوره متوسطه فراهم سازد و وسائل تحصيلات عالي را تا سر حد خودكفائي كشور به طور رايگان گسترش دهد» را محقق نکرده‌ایم. امروز در مدارس دولتی هم از مردم شهریه می‌گیرند. " . آقای روحانی با ایجاد و گسترش مدارس غیر دولتی مخالف است و می گوید : " ببینید ما چه کرده‌ایم؟ مدارس دولتی، نیمه‌دولتی، غیر انتفاعی، نمونه مردمی، مشارکتی، شاهد، و اخیرا هیئت امنایی پدید آورده‌ایم. تفاوت همه این مدارس در دو چیز است مقدار پولی که از خانواده ها می‌گیرند و ضوابطی که برای نام‌نویسی دارند " .
این در حالی است که بسیاری از کارشناسان و مسئولان اجرایی سابق معتقدند که باید تفسیر جدیدی از اصل 30 قانون اساسی ارائه کرد و اصولا با بودجه دولتی نمی توان آموزش و پرورش را اداره کرد. یکی از مدیران ارشد اجرایی سابق به نگارنده گفت : " اجرای اصل 30 قانون اساسی مثل این است که یک قرص نان را بین 10 نفر تقسیم کنیم ". مخالفت با مدارس غیر دولتی از سوی رییس جمهور اگر جدی باشد به معنای بازگشت به اوایل دهه 60 شمسی است. آقای روحانی در این مصاحبه بازهم راهنما را به سمت چپ می زند و می گوید : " کیفیت آموزش در مدارس هم ایراد دارد. متوجه باشیم که اصل سی‌ام قانون اساسی، ناظر بر کیفیت آموزش هم هست. انبوه والدین احساس می‌کنند ناکارآمدی مدارس در آموزش و نداشتن کیفیت، دغدغه آموزش را به خانه و آزار عصبی برای آن‌ها تبدیل کرده است. احساس می‌کنند استعداد فرزندان‌شان در این نظام از بین می‌رود". این اظهارات در شرایطی بیان می شود که اصل 30 قانون اساسی هیچ اشاره ای به کیفیت و حتی مقدار وسایل آموزشی رایگان نمی کند.
روحانی می گوید : " اقدام عاجلی که باید در زمینه آموزش و پرورش صورت گیرد، اصلاح روندی است که مدارس را به یک نهاد انتفاعی، خودگردان و بنگاه اقتصادی تبدیل کرده است. به این معنا که حتی هزینه ی آب و برق و گاز و کاغذ مصرفی مدارس را اولیا باید تأمین کنند." اما روحانی در حایگاه کاندیدای ریاست جمهوری ، به این اشاره نمی کند که چرا مدیران مجبورند از اولیا پول بگیرند؟ روشن است که این روند فقط با اختصاص بودجه کافی برای هزینه های جاری مدرسه متوقف می شود. اما اقای روحانی نمی گوید که چگونه و از چه منابعی می توان بودجه آموزش و پرورش را افزایش داد تا چنین تنگناهایی بروز نکند. در سال 92 بودجه آموزش و پرورش 15 هزار میلیارد تومان است و با دست و دلبازی های دولت سابق ، قطعا این وزارتخانه در ماه های پایانی سال با 20 درصد کسری بودجه مواجه خواهد شد و از سویی حدود 40 درصد از درآمدهای بودجه سال 92 نیز به گفته کارشناسان تحقق نمی یابد. آقای روحانی خواسته معلمان برای افزایش حقوق را تایید می کند : " الان معلمان در شرایط خوبی نیستند. بحران اقتصادی بر آن‌ها فشار وارد می‌کند و توان کار کردن را از ایشان گرفته است." معلمان این جملات را به خاطر سپرده اند و در ماه های آینده آن را به رخ رییس جمهور منتخب می کشند.
راه حل آقای روحانی برای مشکلات آموزش و پرورش چیست . او می گوید : " من به صراحت می‌گویم که این وضعیت نتیجه توسعه‌نیافتگی اقتصاد ماست... باید رشد اقتصادی ایجاد کنیم، بن‌بست‌ها را بشکنیم، و با راه انداختن چرخ اقتصاد داخلی، چندمحصولی شدن و باز کردن راه‌ها برای صادرات دوباره نفت و البته این بار خرج کردن درآمد آن به صورت درست و برنامه‌ریزی شده، به کل کشور و وضعیت آموزش و پرورش هم برسیم. " . حرف روحانی درست است . رونق اقتصاد در گرو حل مشکلات سیاسی کشور با جهان و رفع تحریم ها و سرمایه گذاری خارجی و ... است که اگر همین امروز پروسه حل آن آغاز شود چند سالی طول می کشد که نتایج اولیه آن ظاهر شود. نخستین مصاحبه رییس جمهور و نیز خبرهایی که از کنگره آمریکا می رسد حاکی از آن است که دیوار بی اعتمادی بین دو کشور همچنان بسیار بلند است. حل مشکلات نیازمند برداشتن گام های بلند است . مساله این است که در کوتاه مدت روحانی برای آموزش و پرورش چه خواهد کرد ؟ جواب را از زبان خودش بشنویم : " مشکل ما اکنون این است که رشد اقتصادی کشور منفی شده و اصلاً پول کافی برای برآوردن نیازهای اولیه مثل دارو هم وجود ندارد، چه رسد به آموزش و پرورش به عنوان سرمایه‌گذاری بلندمدت" .
روحانی خیلی صریح می گوید : " من با صراحت می‌گویم نجات آموزش و پرورش در گرو نجات اقتصادی کشور است و هر برنامه‌ای که فقط دنبال دادن اعتبارات بیشتر بدون نجات اقتصادی کشور باشد ظاهرسازی است. وقتی رشد اقتصادی ما منفی شده و 70 درصد کارگاه‌های صنعتی تعطیل یا نیمه‌فعال هستند، نفت هم تحریم است و کشور منابع درآمدی‌اش محدود شده است، از کجا باید اعتبار لازم برای بهبود وضعیت معلمان یا تحول در نظام آموزشی را تأمین کرد." این اظهارات نشان می دهد که طرح مسایلی مانند اجرای اصل 30 قانون اساسی ، حذف مدارس پولی ، افزایش حقوق معلمان ، بهبود کیفیت آموزش که آقای روحانی در بخش اول مصاحبه مطرح می کند منوط است به حل مشکلات اساسی کشور مانند رفع تحریم ها ، بازگشت به صادرات نفتی و رونق اقتصاد و قرار گرفتن قطار اقتصاد روی ریل توسعه . چنین افکار نیکویی فعلا در حد آرمان مطرح است . وضعیت کنونی همان چیزی است که روحانی می گوید. وقتی کشور پول برای تهیه دارو نداردف از کجا باید اعتبار لازم برای بهبود وضعیت معلمان یا تحول در نظام آموزشی را تأمین کند؟ نگاه استراتژیک رییس جمهور واقع بینانه است اما این نگاه با این گفته وی در تعارض است : « ایجاد یک نظام آموزشی مناسب، عادلانه با پوشش فراگیر، غیرطبقاتی و باکیفیتی که تضمین کننده آینده جامعه باشد، از وظایف حاکمیتی است.» .
از مسایل اقتصادی که بگذریم مهم ترین حرف رییس جمهور این است : «در کشور ما نگاه سیاسی و ایدئولوژیک به آموزش و پرورش خیلی شدید است. خیلی‌ها دوست دارند کاستی‌ها و ناکارآمدی‌ها در بقیه عرصه‌ها را با تغییر ذهنیت فرزندان مردم در مدارس جبران کنند. برخی فکر می‌کنند نظام آموزشی کارکرد اولش در خدمت دستگاه سیاسی بودن است، ولی این‌طور نیست... ». این سخنان باب طبع بسیاری از معلمان و بخشی از جامعه است. اما آیا رییس جمهور و یا وزیر اهرم های لازم برای تغییر دادن نگاه سیاسی – ایدئولوژیک بر آموزش و پرورش را در اختیار دارند؟ نجفی در برنامه ای که برای مجلس تنظیم کرده توشته است :« برنامه تقديمي اينجانب به مجلس شوراي اسلامي،‌ اولا مبتني بر مجموعه اسناد بالادستي مصوب در زمينه تعليم و تربيت و بويژه سياست هاي كلي ابلاغي توسط مقام معظم رهبري،‌ قانون برنامه پنجساله پنجم،‌سند تحول بنيادين آموزش و پرورش و نقشه جامع علمي كشور است». رهبری ، مجلس شورای اسلامی، شورایعالی انقلاب فرهنگی ، شورایعالی آموزش و پرورش، محمع تشخیص مصلحت نظام ، حوزه علمیه ، مراجع عظام به عنوان نهادها و شخصیت های بالادستی بر کار آموزش و پرورش اشراف و نظارت دارند. در سطح وزارتخانه نیروهای پرورشی بسیار قدرتمندند و بر تصمیمات وزیر تاپیر می گذارند. در سطح جامعه هم تشکل های اصولگرا مانند کانون تربیت اسلامی و مطبوعات جناح اصولگرا ممی توانند تصمیمات وزیر را با چالش روبه رو کنند.
دکتر نجفی سال 85 در مصاحبه ای که در خبر نامه مشارکت و روزنامه شرق چاپ شد به من گفت : « من در پارادايم اداره كشور ايراد مي بينم. اين پارادايم وقتي كه به شكلي است كه يك چارچوب محدود و بسته براي اداره كشور در نظر گرفته هم از نظر نوع مديراني كه به آنها اجازه كار داده مي شود و هم از نظر تفكري كه براي كاركردن وجود دارد مطمئن هستم كه هيچ دستگاهي نمي تواند آن طور كه بايد وظيفه اصلي و نقش اصلي خودش را در توسعه ملي ايفا كند. البته بعضي از دستگاه ها كمتر تحت تاثير اين پارادايم قرار مي گيرند و كارهايي مي كنند مثل وزارت راه و... در حالي كه آنها هم با يك سري محدوديت ها مواجه هستند. بعضي از دستگاه ها مثل وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و وزارت كشور محدوديت بيشتري دارند و در ابتداي راه هستند. من فكر مي كنم تا وقتي كه آن پارادايم به جاي خود باقي است و پارادايم جديدي حاكم نشود در آموزش و پرورش نمي شود كار موثري انجام داد.». اکنون شرایطی فراهم شده که به مدیر توانمند و آگاهی مثل نجفی اجازه کار داده اند. آیا او می تواند این پارادایم را تغییر دهد؟ به نظر من نجفی راه دشواری در پیش دارد.