1392/4/23 ۱۴:۰۳
ترجمه: محمد حسین باقی : بسیاری از آموزه هایِ کلاسیکِ دینیِ مربوط به ماه رمضان خواهان این هستند که قوانین و جنبه های معنوی و عمیق این ماه مثل محرومیت، عبادت و مراقبه محترم شمرده شود. وقتی فرد در خصوص این ماه به تفکر می پردازد در می یابد که این ماه ظاهرا با الزامات متناقضی در پیوند است که در مجموع عالَم ایمان را تشکیل می دهد. اندیشیدن در خصوص این جنبه های متفاوت، مسئولیت هر وجدان، هر مرد، هر زن و هر جامعه ایمانی در هر جایی که هستند، است. ما هرگز نمی توانیم بر اهمیت این «بازگشت به خویش» که در طی این ماه مبارك الزامی شده تاکید کافی بنهیم.
ماه رمضان ماه تغییرات ناگهانی است؛ این تغییر در اینجا [درغرب] بیش از هر جای دیگری مصداق دارد. در قلب این جامعه مصرفی مان که به دسترسی آسان به کالاها و اموال عادت کرده ایم و فردگرایی مشخصه زندگی روزمره مان است، این ماه از همگان می خواهد که به «مرکز» و «معنا»ی زندگی بازگردیم. در مرکز، خداوند و قلب فرد قرار دارد چنانچه قرآن می فرماید:«... و بدانید که [دانش] خداوند میان انسان و قلب او قرار دارد». در مرکز، از همه خواسته شده است که با خداوندی که والاترین و نزدیک ترین است... گفت و گویی صمیمی، با صداقت و عاشقانه برقرار کنند. روزه گرفتن یعنی طلب کردنِ ... سلامتی، صبر و اعتماد... عدالت و صلح با خویشتن. ماه رمضان «ماه معنا» ست ... چرا در این دنیا؟ در مورد حضور خداوند در زندگی خود چطور؟ پدر و مادرم چطور... هنوز زنده اند یا به رحمت خدا رفته اند؟ فرزندانم چطور؟ خانواده ام؟ جامعه ی معنوی ام؟ چرا این دنیا و این بشریت؟ چه معنایی به زندگی روزمره ام بخشیده ام؟ من با چه معنایی می توانم سازگار باشم؟
پیامبر اسلام (که رحمت خدا بر او باد) به ما هشدار داده:«برای برخی روزه یعنی گرسنگی و تشنگی. این دسته فقط همین معنا را از روزه می فهمند». روی سخن پیامبر با کسانی بود که به همان شکل مکانیکی که غذا می خورند روزه هم می گیرند. آنها خود را از محاسن این ماه با همان نا آگاهی فکری و همان بی فکری که هنگام خوردن و آشامیدن به آن عادت کرده اند محروم ساخته اند. در واقع، آنها این محاسن معنوی را به سنتی فرهنگی، مراسمی مد روز و حتا ماه ضیافت و «شب های رمضان» فرو كاسته اند؛ روزه ای برای نهایت از خود بیگانگی ... روزه ای برای مبارزه با معنا.
هر چه این ماه ما را بیشتر به سوی افق های عمیق ترِ درون نگری و معنا سوق می دهد، اهمیت جزییات، دقت و نظم و انضباط در سلوک را بیشتر به ما یادآور می سازد. روز دقیقِ آغاز رمضان باید به دقت رصد شود؛ ساعت دقیق پیش از طلوع آفتاب که بر اساس آن فرد باید از خوردن امساک ورزد مشخص شود؛ عبادات «در لحظه تعیین شده» اجرا و زمان دقیق پایان ماه مشخص شود. در لحظه خلوت عمیق خویش با خداوند و با خویشتنِ خویش، فرد می تواند در احساساتش غرق شود به این دلیل که جست و جو برای معنا آنقدر عمیق است که این جست و جو باید برای احتراز از جزییات قوانین و برنامه ها مجاز شناخته شود. اما تجربه واقعی رمضان به ما چیزی خلاف این می آموزد: بدون معنویت عمیق، هیچ تلاش واقعی برای «معنا» آن هم بدون نظم و انضباط و سخت گیری در مورد رعایت قوانینی که باید محترم شمرده شود و زمانی که باید بر آن کنترل یافت میسر نیست.
ماه رمضان ماه پیوند معنا و ظرافت رفتاری است. «فهم روزه» هم وجود دارد که از واقعیت این پیوند میان محتوا و شکل بر می خیزد: روزه گرفتن برای بدن فرد همچون مکتبی برای ورزش ذهن است. تغییرات ناگهانی که از روزه منتج می شود همانا دعوت به دگرگونی و اصلاح عمیق خویش و زندگی خویش است که می تواند از طریق درون نگری فکری سخت (مراقبه و خلوت) به دست آید. برای رسیدن به هدف غایی روزه، ایمان و اعتقادمان ذهنی پویا، شفاف، صادق و صمیمی می طلبد که ظرفیت خود انتقادی را داشته باشد. همه باید بتوانند این هدف غایی را برای خود و در برابر خداوند، در تنهایی خویش و در تعهد فرد در میان همنوعان او انجام دهند. این بحث کنترل بر احساسات خود، مواجهه با خویش و اتخاذ تصمیم درست برای دگرگونی زندگی فرد است تا به «مرکز» و «معنا» نزدیک شود.
امروز مسلمانان بیش از هر زمان دیگری به آشتی با مكتب عمیق معنویت همراه با فهم انتقادی نیاز دارند. در زمانه ای كه ترس همه جا گیر شده، شك و تردید گسترده شده، مسلمانان با دغدغه دفاع از خود و اثبات بی گناهی خود دست به گریبانند، ماه رمضان ندایی برای كرامت و مسئولیت های آنان است. ضروری است كه آنها بیاموزند احساسات خود را كنترل كنند، فراتر از شك و ترس خود بروند و با اعتماد و اطمینان به همان جوهر اصلی برگردند. همچنین ضروری است كه آنها این مساله را به قاعده ای برای خود تبدیل كنند تا در ارزیابی شان از سلوك، فردگرایی و جمع گرایی دقیق باشند: در هر گام انتقاد از خود و درون نگریِ جمعی ضرورت است تا به تغییر درست در درون اجتماعات و جوامع مسلمان دست یابند.
به جای سرزنش «كسانی كه تسلط پیدا می كنند»، «دیگران» یا «غرب» و غیره، ضروری است از آموزه های ماه رمضان بیاموزیم: همان چیزی را که بکارید می دروید. امروز خودمان چه می كنیم و چه کاره ایم؟ سهم ما در حوزه آموزش، عدالت اجتماعی و آزادی چیست؟ ما برای ارتقای كرامت زنان، كودكان یا حمایت از حقوق فقرا و حاشیه نشینان در جوامع مان چه كرده ایم؟ چه شکلی از معنویت عمیق، هوشمندانه و فعالانه برای مردمی که پیرامون ما هستند ارائه می دهیم؟ با پیام عدالت و صلح جهانی خویش چه كرده ایم؟ با پیام مسئولیت فردی، برادری انسانی و عشق چه كرده ایم؟ تمام این پرسش ها در ذهن و دل ماست و تنها یك پاسخ برخاسته از قرآن و ملهم از ماه رمضان وجود دارد: اگر ما چیزی را تغییر ندهیم خداوند چیزی را دگرگون نخواهد كرد. [به تعبیر قرآنی: خداوند چیزی را دگرگون نخواهد کرد مگر آنکه آن قوم بخواهند]
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید