سیدجواد طباطبایی: مهم ترین عامل بقای ایران اندیشه «ایرانشهری» است

1392/4/5 ۱۱:۴۹

فيلسوف سياسي و پژوهشگر تاريخ معاصر تبريز را منشأ تكوين ايران جديد عنوان كرد و افزود: آگاهي جديد در تاريخ معاصر در اين شهر تکوین پیدا کرده است. به گزارش خبرنگار دبا ، سایت مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی ، دکترسيدجواد طباطبايي در نشست درباره «مكتب تبريز» كه در حاشيه سومين جشنواره كتاب سال تبريز برگزار شده ...

فيلسوف سياسي و پژوهشگر تاريخ معاصر تبريز را منشأ تكوين ايران جديد عنوان كرد و افزود: آگاهي جديد در تاريخ معاصر در اين شهر تکوین پیدا کرده است.

به گزارش خبرنگار دبا ، سایت مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی ، دکترسيدجواد طباطبايي در نشست درباره «مكتب تبريز» كه در حاشيه سومين جشنواره كتاب سال تبريز برگزار شده بود با بيان اين‌كه ايران امروز بخشي از یک سرزمین بسيار بزرگ جغرافيايي بوده كه بخش هایی از آن به تدريج از ایران سیاسی جدا شده‌اند افزود: ايران فرهنگی ، در قلب و مركز اين سرزمین بزرگ واقع شده است و به رغم فراز و نشيب‌هاي تاريخي هنوز استواري و استحكام خود را حفظ كرده است.

طباطبايي در اين نشست که با استقبال گسترده و كم سابقه استادان دانشگاه، اصحاب فرهنگي و نويسندگان و ناشران و مترجمين تبريزي روبرو شد، در توضیح ایران فرهنگی افزود: ایران به رغم بسیاری از کشورهایی که به امپراتوری اسلام پیوستند در عربیت آن امپراتوری حل نشد. بر حسب معمول، تاریخ نویسان بقای زبان فارسی را عامل تداوم ایران دانسته اند، اما این نکته اغلب مغفول واقع شده است که این زبان حامل اندیشه ای بود که من آن را اندیشه ایرانشهری نامیده ام. این اندیشه ایرانشهری است که مهم ترین عامل بقای ایران در طول تاریخ بوده و به اعتبار آن می توان گفت که اگرچه ایران سیاسی در مقایسه با ایران بزرگ ناحیه ای کوچک است، اما ایران فرهنگًًََی بزرگ، هم چنان ادامه دارد و اقوام بسیاری از ناحیه هایی که از ایران بزرگ سیاسی جدا شده اند هنوز به زبان های گوناگون، اندیشه ایرانشهری را بیان می کنند.

وی با اشاره به برنامه های دیگر کشورها در جعل تاریخ ادامه داد: در سال های اخیر، بویژه با فروپاشی اردوگاه سوسیالیسم، ایدئولوژی پان ترکیسم جان تازه ای گرفته و با بی تدبیری بسیاری، کوششی درجهت جعل تاریخ ترکی، برای دامن زدن به گرایش های جدایی خواهی صورت می گیرد. یکی از راه های دامن زدن به جدایی خواهی، جعل تاریخ است. چنانکه به عنوان مثال بخشی از برنامه های تلویزیون باکو به همین جعل تاریخ اختصاص داده می شود. در این برنامه ها آذربایجان – یعنی آنچه به طور تاریخی اران و آلبانیای قفقار نامیده شد – مرکز تاریخی شمال ایران، یعنی به قول استادان تاریخ باکو، آذربایجان جنوبی، که البته تا زاگرس از جنوب و تا نزدیکی های تهران از شرق ادامه پیدا می کند، بوده و در جریان جنگ های ایران و روس توسط ارتش روسیه از آذربایجان – گویا شمالی کنونی – جدا شده است. در این میان چون دشمن توطئه گری هم ضرورت داشت تا ایران را از آذربایجان جدا کنند، دشمن ارمنی هم وارد می شود. این سناریوی حیرت انگیز تاریخی به مناسبت هایی از تلویزیون باکو پخش می شود و شگفت این که برخی از جوانان هم به عنوان وحی منزل تکرار می کنند.

او در این سخنرانی ادامه داد: به نظر من، جایی که ایران فرهنگی در تاریخ این بخش از دنیا دارد، تبریز نیز بعد از تاسیس دارالسلطنه در ایران و نیز در مناطقی، داشته است که به دنبال جنگ ایران و روس تجزیه شده اند. این وضع در مورد تاریخ ترکیه جدید هم مصداق دارد، زیرا این تاریخ نیز کوششی برای تصفیه حساب با تاریخ عثمانی است و برای تدوین این تاریخ جدید ناچار می بایست تاریخی جعل  می شد. چنان که برخی از تاریخ نویسان، مانند مارشال هاجسن، توضیح داده اند، تبدیل زبان اقوام ترکی که در آناتولی ساکن شدند، به ترکی عثمانی، و به وجود آمدن ادب ترکی، تحت تاثیر زبان و ادب فارسی صورت گرفته و کسی که اندکی با ادب ترکی عثمانی داشته باشد، می تواند بداند که عمده مضامین ایرانی هستند و چیزی از حماسه دده قورقود در آن نمی توان پیدا کرد.  

سید جواد طباطبایی درادامه شرح داد: از اینرو، ملت واحد ایران بسیار زود تکوین پیدا کرده و فکر و فرهنگ خود را ایجاد کرده است. این تبلیغات کنونی نوعی جعل تاریخ در ناحیه هایی است که تاریخ آن ها در دوران جدید با کوششی برای جدا کردن آنها از ایران فرهنگی تدوین شده است. محمدعلی فروغی، که مدتی نماینده ایران در آغاز جمهوری ترکیه بود، از آتاتورک نقل می کند که به او گفته بود ایران به سبب وجود نمایندگان مهم فرهنگ ایران، مانند فردوسی، کشوری واحد و استوار است، اما چون ترکیه به لحاظ فرهنگی فاقد تاریخ ملی است من باید چنین تاریخی را ایجاد کنم. جمهوری آذربایجان با حیدر علی اف و در مقیاس متفاوتی، ترکیه کنونی با آتاتورک به ملت واحدی تبدیل شده اند، و نقش ایران در تکوین چنین تاریخی مهم است. پیش از دوران جدید، این نقش ایجابی بود، اما در دوران جدید این نقش سلبی است. یعنی رویکرد ضد ایرانی – ایران فرهنگی در ترکیه و ایران سیاسی- فرهنگی در آذربایجان – زمینه ای برای تدوین تاریخ جدید است.