1392/4/2 ۱۲:۱۳
در سال 1387 همایون صنعتی‌زاده از طریق دوست و هم‌کلاس خود ایرج افشار راغب شد کتابخانه اختصاصی خود را به مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی اهدا نماید.آقای ایرج افشار طی یادداشتی به ریاست مرکز آقای کاظم موسوی بجنوردی، ضمن معرفی اجمالی همایون صنعتی زاده و کم و کیف کتابخانه شخصی ایشان، نظر مرکز را جویا شد. موسوی بجنوردی ریاست مرکز در هامش همان‌‌نامه ضمن موافقت، مجموعه اهدائی را با امتنان می‌پذیرد.
همایون صنعتی در نامه 25/11/1387 به ریاست کتابخانه مرکز آقای عنایت الله مجیدی مرقوم می‌دارد که کتابخانه متعلق به مرکزست، مشروط بر اینکه «مادام‌الحیات حق استفاده از کتابهای مزبور برای ایشان محفوظ باشد» و به ضمیمه آن صلح‌نامه‌ای به خط خود و به تاریخ همان روز به مرکز ارسال می‌دارد.
پس از درگذشت ایشان و مذاکره با جناب آقای مهدی آگاه و سرکار خانم نوشین سرلتی (خواهر همسر مرحوم صنعتی‌زاده) آقای بهروز آگاه و سرکار خانم شیرین آگاه ترتیب انتقال مجموعه 5730 جلدی کتابهای ایشان را ــ که مشتمل بر آثار مهمی در زمینه‌های ایرانشناسی، سفرنامه‌های خارجی قدیمی و تعدادی از انتشارات مؤسسه فرانکلین است و کتابهای فرهنگی، تاریخی و تمدنی دیگر ــ داده شد.
طبق رویه مرکز، چون این مجموعه از حیث تعداد و کیفیت واجد اهمیت بوده و ضمناً دربردارنده مجموعه نوشته‌های استاد همایون صنعتی‌زاده اعم از تألیف و ترجمه و یا شعر است، به صورت مجموعه مستقل نگاهداری و فهرست‌بندی شد. و برای ابراز تشکر و مشخص بودن کتابهای این مجموعه، برگه خاصی در ابتدای هر یک از مجلدات با نام آن مرحوم درج شد. همچنانکه نام ایشان در لوحه اسامی اهداکنندگان به مرکز درج شده است.
همایون صنعتی زاده کیست؟ همایون صنعتی‌زاده (1304-شهریور 1388) ناشر، نوآور، نویسنده، مترجم، شاعر و کارآفرین. در تهران به دنیا آمد. پدرش عبدالحسین صنعتی، از نخستین داستان‌نویسان ایرانی و از تجار فرش و سنگ فیروزه بود. کودکی خود را در کرمان به سرپرستی پدربزرگ و مادربزرگش گذراند. در دبیرستان کالج (اکنون: البرز) تهران تحصیل کرد و در همین مدرسه با ایرج افشار آشنا شد، اما همزمان با شهریور 1320، ایران درگیر جنگ جهانی دوم بود، دبیرستان را ناتمام رها کرد و دوباره به کرمان بازگشت و در کار تجارت و اداره امور پرورشگاه به پدر کمک کرد.
پرورشگاه را پدربزرگ همایون در سال 1318 به سان مربی بزرگ‌سوئیسی پستالوزی (1827-1746) در شهر کرمان برای کودکان یتیم و بی‌کار ایجاد کرده و آنها را به کار قالیبافی مشغول کرده بود. تمام کودکان این پرورشگاه فرزندان معنوی صنعتی بودند و نام فامیل صنعتی را به خود می‌گرفتند. و استاد علی‌اکبر صنعتی‌زاده نقاش و پیکرتراش معروف و از مفاخر هنری ایران معاصر یکی از دست‌پروردگان آشیانه یتیم‌نوازی اوست.
بعدها دیپلم خود را از اصفهان گرفت ولی هرگز به دانشگاه نرفت و علیرغم میل پدر و خانواده به جای دانشگاه راه بازار و تجارتخانه را برگزید. سه سال بعد، اولین تجارتخانه خود را افتتاح کرد و همان شد پایه فعالیتهای فرهنگی، بازرگانی و خیریه سالهای بعد، زبانهای انگلیسی و روسی را از طریق شنیدن آموخت و معتقد بود که: زبان، علم نیست، یک مهارت است و باید تمرین شود. من همیشه گوش می‌دادم تا اینکه زبانم باز شد».
او بجز فعالیت در حوزه فرهنگ و ادبیات، در تجارت نیز سرآمد بود و پایه‌گذار تعدادی از بنگاههای تجاری و مراکز صنعتی و کشاورزی و برندهای معتبر بود که هنوز اسم و رسم بعضی از آنها به گوش ما می‌خورد: شهرک خزرشهر در مازندران، کاغذسازی پارس، کشت مروارید در کیش، رطب زهره، گلاب زهرا و تعدادی دیگر از برندهای تجاری که همه به نوعی بافکر و سرمایه همایون صنعتی‌زاده پایه‌گذاری شده‌اند.
او در طرحی با عنوان کشت جایگزین، ایده گل مهری و گلاب را برای افغانستان پیشنهاد کرد و گفت: «گل‌تان را می‌خرم تا گلاب کنم و به دنیا بفرستم که خشخاش نکارید». صنعتی‌زاده در دهه سی و چهل در عرصه چاپ و نشر تحولی جدّی را پدید آورد، و به همت او نشر حرفه‌ای در کشور گامهای اساسی برداشت.
در 1334 ش شعبه مؤسسه انتشارات فرانکلین را در ایران دایر کرد و نخست به ترجمه و انتشار آثار آمریکایی روی آورد، اما به تدریج آثار دیگری از زبان‌ها و کشورهای دیگر ترجمه و انتشار داد. فرانکلین در دوره مدیریت او در مدت کوتاهی به مهمترین سازمان انتشاراتی ایران تبدیل شد، سازمانی که ترجمه و نشر را در ایران به جنب و جوش درآورد و بنیادگذار ویراستاری جدید و به سهم خود به همه جنبه‌های کتاب، از تولید تا خواندن و ترویج و سایر جنبه‌ها توجه کرد.
در دوره ریاست او بر انتشارات فرانکلین بیش از 1500 عنوان از بهترین کتابهای ترجمه به حوزه و فرهنگ فارسی تقدیم گردید. برای مردمی کردن کتاب ایده کتابهای جیبی را ارائه داد که دارای دو خصوصیت ارزانی و تیراژ بالا بود. همایون صنعتی در مؤسسه فرانکلین برای اولین‌بار در صنعت نشر ایران حق کپی‌رایت بین‌المللی را رعایت می‌کرد و برای چاپ ترجمه کتابهایی که انجام می‌داد، با ناشر اصلی تماس می‌گرفت و با پرداخت مبلغی اجازه انتشار ترجمه فارسی اثر را در ایران به دست می‌آورد.
او نخست امتیاز چاپ کتابهای درسی افغانستان را کسب کرد و زمانی که کار چاپ کتابهای درسی در ایران نیز به فرانکلین واگذار شد، همایون عده‌ای از مترجمان و مؤلفان و کسانی را که مایل بودند در تألیف کتابهای درسی شرکت داشته باشند به هزینه مؤسسه فرانکلین به آمریکا، فرانسه، انگلیس و آلمان فرستاد تا دربارۀ تألیف و چاپ کتابهای درسی آن کشورها مطالعه کنند؛ دکتر محمود صناعی، احمد آرام، دکتر محمود بهزاد، رضا اقصى، دکتر مصطفی مقربی، ابوالقاسم قربانی، دکتر حافظ فرمانفرمائیان، هوشنگ پیرنظر و دکتر مجتبایی برای تألیف و ویرایش و محمدزمان زمانی، پرویز کلانتری، هرمز وحید، لیلی ایمن، ثمین باغچه‌بان و شهناز سرلتی برای نقاشی، امور هنری، صفحه‌آرایی و آماده‌سازی و نجف دریابندری، امیر صمیمی، علی‌اصغر مهاجر و خود همایون صنعتی‌زاده هم برای امور اداری و مدیریت به شعبه‌هاروارد در ژئو، به سویس سفر کردند. خطاطی کتابهای ابتدایی اغلب با مرحوم سیف‌الله یزدانی (وصال) بود که در مؤسسه فرانکلین کار می‌کرد.
شیوه کار همایون صنعتی‌زاده در انتشارات فرانکلین جالب بود. حق‌الترجمه کتاب را یکجا می‌خرید، همه امور مربوط به چاپ، از ویرایش تا تصحیح و غلط‌گیری را انجام می‌داد. هزینه طراحی جلد و تبلیغات را می‌پرداخت و برای چاپ و نشر به دست ناشر می‌سپرد و در برابر تمام این خدمات 15 درصد از بهای پشت جلد را دریافت می‌کرد. و در ابتدای کتاب هم عبارت «با همکاری مؤسسه انتشارات فرانکلین» ذکر می‌شد.
از اقدامات سترگ همایون صنعتی‌زاده، پایه‌گذاری دایرةالمعارف فارسی است. نخستین دایرةالمعارف ایرانی، به زبان فارسی، به شیوه جدید، به سرپرستی غلامحسین مصاحب در 1335- 1336 ش در همان سالهای آغازین تأسیس مؤسسه انتشارات فرانکلین.
دغدغه دایمی همایون صنعتی‌زاده، افزایش شمارگان کتاب بود. او در پی آن بود که با کاهش بهای کتاب، شمارگان آن را افزایش دهد و کتاب را به درون جامع و در میان قشرهای مختلف کتابخوان، و به ویژه کم‌درآمد ببرد. همین دغدغه او را به انتشار کتابهای جیبی سوق داد و ظرف مدتی کوتاه صدها عنوان کتاب جیبی انتشار یافت، با شمارگانی که گاه به 000‘20 نسخه می‌رسید، شمارگانی بی‌سابقه در تاریخ نشر ایران. انتشار کتاب جیبی ارزان قیمت، و به لحاظ محتوا جاذب و خواندنی را می‌توان انقلابی بی‌سابقه در تاریخ نشر ایران به شمار آورد.
چاپ کتابهای درسی ایران منشأ دو اتفاق مهم دیگر در صنعت نشر ایران شد: چون چاپخانه‌های کشور همزمان از عهده چاپ کتابهای درسی افغانستان و ایران برنمی‌آمدند، صنعتی‌زاده چاپخانه افست را به همراه سیدحسن تقی‌زاده تأسیس کرد که به تدریج توسعه یافت و به مهمترین و بزرگترین چاپخانه خاورمیانه تبدیل شد. این چاپخانه هنوز هم کتاب درسی چاپ می‌کند. از سوی دیگر، کاغذهای وارداتی پاسخگوی تأمین کاغذ مورد نیاز این چاپخانه عظیم نبود و صنعتی‌زاده کارخانه کاغذسازی پارس را با استفاده از باگاس، تفاله نیشکر، در هفت تپه خوزستان تأسیس کرد که بزرگترین کارخانه کاغذسازی ایران بود.
صنعتی‌زاده که به همه جنبه‌های کتاب توجه داشت، مجری طرح آزمایشی سوادآموزی شد که انتشار نشریات پرمخاطب و تأثیرگذار پیک از پیامدهای آن بود.
در سال 1356 برای همیشه به کرمان کوچ کرد و در ملک پدری‌اش در روستای لاله‌زار بردسیر به کشت و پرورش گُل و گلاب‌گیری در مقیاسی گسترده پرداخت. گلاب‌گیری و تهیه اسانس عطر و ایجاد اشتغال و فعالیت در ناحیه‌ای کوهستانی و دورافتاده. کوشش او در این راه یکی از نشانه‌های دورنگری و خلاقیت فکر اوست. او با اینکار می‌خواست ثابت کند که چگونه می‌توان ناحیه‌ای کوهستانی و دورافتاده را به مرکز فعالیت اقتصادی پررونقی تبدیل کرد. در لاله‌زار شعر می‌گفت و گل می‌کاشت و گلاب می‌گرفت. او هم مرد تجارت و کار و تلاش و هم مرد فرهنگ و هنر بود. جدا از نقش تأثیرگذار او در ایران طی چند دهه، کوشش‌های فردی او در زمینه تحقیق، تألیف و ترجمه، به ویژه درباره ایران‌باستان و گاهشماری در شرق باستان، کوشش‌هایی است در خور توجه. نگاهی به فهرست آثاری که تحقیق، تألیف و ترجمه کرده است، نشان می‌دهد که دامنه همت بلند او تا کجاها کشیده بوده است. صنعتی‌زاده در آذر 1386 از سوی دولت نهم به عنوان برنده جایزه ترجمه در سیزدهمین دوره مراسم کتاب سال کرمان برگزیده شد و سرانجام، همایون صنعتی‌زاده در روزچهارشنبه 4 شهریورماه 1388 پس از یک دوره بیماری در کرمان درگذشت. او در هنگام مرگ 84 سال داشت.
مجموعه آثار منتشر شده:
1356
1) قالی عمر/ مجموعه شعر/ کرمان: کانون تربیتی نونهالان صنعتی کرمان، 118ص.
1370
2) شور گل/ مجموعه شعر/ [بي محل: بي ناشر]139ص. • روایت دوم ، 1381، 160ص.
1372
3) پیدایش دانش نجوم/ تآلیف بارتل و واندروردن، ترجمة همایون صنعتی زاده، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی،506ص.
1374
4) تاریخ کیش زرتشت، اوائل کار/ تألیف مری بویس، ترجمة همایون صنعتی زاده، جلد اول ،تهران: انتشارات توس، 1374، 467ص. • جلد دوم. هخامنشیان. تهران: توس، 1375، 440ص. • جلد سوم. پس از اسکندر گُجسته. تألیف بویس و فرانتز گرنر، تهران: توس، 1375، 755ص.
1375
5) علوم دقیق درعصر عتیق/ تألیف اوتو نویگه باور، ترجمة همایون صنعتی زاده. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1375، 312+14ص. 1377 6) جغرافیای تاریخی ایران/ تألیف ویلهلم بارتُلد، ترجمة همایون صنعتی زاده، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار،1377،340+22ص 7) چکیدة تاریخ کیش زرتشت/ تألیف مری بویس، ترجمة همایون صنعتی زاده، تهران: صفی علیشاه، 316ص.
1379
8) جغرافیای اداری هخامنشیان/ تألیف آرنولد توین بی، ترجمة همایون صنعتی زاده، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 1379،297ص.
1381
9) ایران در شرق باستان/ تألیف ارنست هرتسفلد، ترجمة همایون صنعتی زاده، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و دانشگاه شهید باهنرکرمان، 1381، 10+371+131ص.
1382
10) جغرافياي استرابو، سرزمينهاي زير فرمان هخامنشيان/ ترجمة همايون صنعتي زاده.- تهران: بنياد موقوفات دکتر محمود افشار يزدي، 1382،489ص.
1383
11) بیست و سه قصه/ لئون تولستوی، ترجمة همایون صنعتی زاده، تهران: نشر قطره، 325ص. 12) تاریخ تحول دانش ریاضیات و نجوم در چین/ ژوزف نیدهام، ترجمة پرویز شهریاری_ همایون صنعتی زاده، کرمان: دانشگاه شهید باهنر، 374ص.
1384
13) علم در ايران و شرق باستان/ مجموعه مقالاتي از بيکرمن، هنينگ، ويلي هانتر ...[ و ديگران]؛ ترجمه و تحشيه همايون صنعتي زاده.- تهران؛ کرمان: نشرقطره؛ دانشگاه شهيد باهنر، ۱۳۸۴،691ص.
1385
14) تأثیر علم در اندیشه/ تألیف ریچارد فاینمن، ترجمة همایون صنعتی زاده، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز، 1385، شش+211ص. * ویرایش دوم، نشر گستره، زیرچاپ.
1386
15) شیراز در روزگار حافظ. شکوهمندی شهر ایرانی در قرون وسطی/ جان لیمبرت، ترجمة همایون صنعتی زاده، شیراز: مؤسسه فرهنگی و پژوهشی دانشنامه فارس،225ص.
1387
16) معمای گاهشماری زرتشتی/ مجموعه مقالات/ کرمان: دانشگاه شهید باهنر کرمان، 246ص. 17) تاریخ هند/ رومیلا تاپار، ترجمه همایون صنعتی زاده، تهران: نشر ادیان، 2 جلد. 18) تاریخ سومر/ ادوارد وولی، ترجمه همایون صنعتی زاده، تهران: نشرگستره، زیرچاپ. 19) گنجینه لغات مثنوی/ تهران: انتشارات فرهنگ معاصر، آماده چاپ.
1389
20) حاجی مراد/ تآلیف لئو تولستوی، ترجمة همایون صنعتی زاده، تهران: کتاب پنجره، 176ص.
1392
21) حمله اسکندر به ایران(بخشی از کتاب آریان)/ ترجمة همایون صنعتی زاده، ویراستار: روشنک آذری، با مقدمه و اشراف ژاله آموزگار، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار(زیرچاپ)
2) مقالات چاپ شده :
22) فصل نجومی بندهش. و.ب.ه.هنینگ، ترجمة همایون صنعتی زاده، وقف میراث جاویدان، ش15/16، ص87-100.
1377
23) اقتباس گاه شماری مصری باستان به وسیلة روحانیت زرتشی ایران، فصلنامة فرهنگ کرمان، ش2، ص 176-182.
24) هلال و قرص ماه در نقش های آرامگاه های هخامنشیان، فارس شناخت، ش4: ص 135 -143. 25) ساعت شب نما در اردکان یزد. فرهنگ یزد، ش 6-7، ص37-47.
26) پاپیروس محفوظ در وین با خط دموتیک درباره کسوف و خسوف و احکام قمر، معارف، ش1 : ص 65-73. * معمای گاهشماری زرتشتی، کرمان، 1387، ص 211-218. * پژوهشهای ایرانشناسی، ش 19، تهران، 1389، ص 319-326.
27) دشواری راه زندگانی. بخارا، ش28، ص133-134.
28) ترجمة فارسی جغرافیای استرابو. بخارا، ش 29/30: ص 88-91. 29) پیمانه های زمان سنجی درگاه شماری ایران باستان. چیستا، ش8/9، ص 698-702.
30) ماه فروردین و اردیبهشت. بخارا، ش 6، ص 378-382. 31) مولانا، ریچارد فینمن، شطرنج و نردبان. بخارا، ش38، ص 179-187. 32) مولوی، وینگنشتاین و نردبان. بخارا، ش 37، ص 67-72. 33) زرتشتیان ایران، گاه شماری زرتشتی( دو نامه از صنعتی زاده و مری بویس) چیستا، ش216-217(اسفند و فروردین 1383-1384) ص 574-576؛ ش 222-223 (آبان و آذر 1384)؛ ص 284-288.
34) علم در ایران و شرق باستان. بخارا، ش47، ص 427-454. 35) شهر زیبای هرمز. بخارا، ش 41، ص 103-108.
36) دلباختة ایران و کیش زرتشت، به مناسبت مرگ مری بویس. بخارا، ش50، ص92-99. 37) شاهنشاهی ساسانیان[از تورج دریایی]. بخارا، ش 50، ص 125-137.(چند نامه در بارة چند نکته تاریخی). 38) دربارة مبدا گاه شماری ساسانیان. بخارا، ش55،ص71-76. 39) دربارة ترتیب و نظم اسم ماههای سال در فرهنگ ایرانی. بخارا، ش 53، ص 152-160. 40) عدم حتمیت علوم دنیوی. ریچارد فاینمن، ترجمة همایون صنعتی. بخارا، ش 57 ، ص165-186.
41) از پرورشگاه کرمان تا فرانکلین، افست و کاغذ پارس(گفتگو با همایون صنعتی زاده)، صنعت چاپ، ش 300، ص34-43. 42) جنگل حرا و درخت پنبه در جزایر خلیج فارس. بخارا،ش 62، ص 264-265. 43) دریای اریتره- دریای آریاتره. بخارا، ش 64، ص 140-142.
44) سالمرگ بانوی گل سرخ(شعر). بخارا، ش68/69،ص334. 45) گزارش یک زندگی، گفتگو با همایون صنعتی زاده. بخارا، 67، ص239-280. 46) بهرام چوبین در کجا کشته شد؟. بخارا، ش 66، ص 14-16. 47) دربارة مبدا گاه شماری زرتشتی. زندگی و اندیشه زرتشت، تهران، ص191-222. 48) تقویم چوپانی و نجوم کوهستانی در لاله زار کرمان. معمای گاهشماری زرتشتی، کرمان، ص 11-19. • فرهنگ مردم، س8، ش29/30، 1388، ص 5-14. 49) هفته در هفت پیکر. معمای گاهشماری زرتشتی، کرمان، ص 21-26. 50) سال 360 روزة قمری و گاهشماری روزگار باستان. معمای گاهشماری زرتشتی، کرمان، ص 27-49. 51) در اهمیت بخش نجومی. معمای گاهشماری زرتشتی، کرمان، ص 51-74. 52) سیستانی های آفتاب پرست و ترجمة فارسی برهیت سمهیتا. معمای گاهشماری زرتشتی، کرمان، ص75-98. • نامواره دکتر محمود افشار، ش11، تهران: ص397-419. 53) معمای گاهشماری زرتشتی. معمای گاهشماری زرتشتی، کرمان، ص 219-246. 54) ساعت ستاره ای نی ریز. معمای گاهشماری زرتشتی، کرمان، ص 210-187. 55) پیمانه های زمان سنجی در گاهشماری ایران باستان. معمای گاهشماری زرتشتی، کرمان، ص 159-185. 56) دربارة مبدأ گاهشماری زرتشتی. معمای گاهشماری زرتشتی، کرمان، ص 127-158. 57) ساعت ستاره ای در اردکان (یزد). معمای گاهشماری زرتشتی، کرمان، ص 113-125. 58) انوار کواکب و سال های ایشان در کتاب التفهیم ابوریحان بیرونی. معمای گاهشماری زرتشتی، کرمان، ص 99-111.
1388
59) پنج قرن دموکراسی در ایران باستان. بخارا، ش 70، ص122-131. 60) علی مردان خان(اثر منتشر نشده). بخارا، ش71، ص262-266.
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید