1392/3/7 ۰۹:۵۲
سید میرزا محمدنصیر الحسینی ملقب به فرصت‌الدوله شیرازی متخلص به فرصت و معروف به آقامیرزا (1271-1339ق) شاعر، خطاط، نقاش، موسیقی‌دان و از نخستین محققین ایرانی که در زمینۀ معرفی آثار باستانی سرزمین ما همت گماشته، ضمن توصیف و اندازه‌گیری دقیق، تصویر و نقشۀ آنها را نیز ارائه کرده است.
تردید ندارد که اهل تحقیق به ارزش آثار فرصت‌الدوله نیک واقف‌اند و در این مجال، نیازی به شرح و بیان آن نیست. اجمالاً متذکر می‌شود که او صاحب کتاب آثار العجم (چاپ 1312 بمبئی)، بحورالالحان، اشکال‌المیزان، منشآت نثر، رسالۀ شطرنجیه و مثنوی هجونامه است.
اما کارهای نگارگری و نقاشی فرصت‌الدوله شیرازی عمدتاً در آثار العجم عرضه شده است که شمار آن به 50 می‌رسد افزون بر این، محمدعلی کریم‌زادۀ تبریزی در کتاب احوال و آثار نقاشان قدیم ایران (چاپ لندن، 1370، ج 3، ص 1092) نمونه‌های دیگری از کارهای او را معرفی کرده است که بعضاً در مجموعۀ تیمسار فیروز نگهداری می‌شود در زیر بدان اشاره می‌کنم: 1. تصویر سه تک گل زیبا، 2. تصویر گوزن تیرخورده، 3. نقشۀ شهرها و دهات و منازل سر راههای بین تهران و شیراز، 4. تصویر خود نقاش یعنی فرصت‌الدوله است، 5. تصویر آبرنگی دختر و پسر جوان، 6. قلمدان که رویه و حواشی آن آثار مختلف تخت جمشید ترسیم شده است.
در میان نگارگری‌های فرصت‌الدوله از آثار باستانی شیراز، نقاشی از بنای سه امامزاده مدفون در همانجا جلب توجه می‌کند: بقعۀ شاه‌چراغ ابن موسی بن جعفر؛ بقعۀ سید امیر محمد بن موسی بن جعفر؛ بقعۀ سید علاءالدین حسین بن محمد بن موسی بن جعفر (فصلنامۀ هنر، ش 16، ص 76).
پس از این توضیح کوتاه، آنچه اینک خواننده گرامی ملاحظه می‌کند تصویر بارگاه حضرت ابوالفضل العباس(ع) است که اصل آن در گنجینۀ اسناد کتابخانۀ مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی نگهداری می‌شود. این دو تصویر از نمای جانب شرق و غرب بقعه، به تصریح فرصت‌الدوله در 1304ق قلمی شده است، عین نوشتۀ او را نقل می‌کنم: «حسب الخواهش یگانه دوست محترم کربلایی محمداسماعیل عاجلاً قلمی گردید سنۀ 1304ق».
تا آنجا که جستجو کرده‌ام این کار ارزشمند فرصت‌الدوله در جایی به چاپ نرسیده است، یا این بنده از آن بی‌خبرم. در تأیید و صحت انتساب این نقاشی به فرصت‌الدوله، باید گفت که تذکره‌نویسان به سفر وی به بوشهر و از آنجا به عتبات عالیات در 1303ق تصریح کرده‌اند و این دو تاریخ 1303 و 1304ق تقارن زمانی دارد. اینکه او در این سفر، تنها به نقاشی از بقعۀ حضرت ابوالفضل العباس پرداخته و بسنده کرده است یا خیر، نظر قطعی نمی‌توان داد بعید نیست روزی در میان گنجینه‌های خصوصی و عمومی، آثاری از این دست از فرصت‌الدوله شیرازی به دست آید.
اکنون بسیار خشنود است اثر دیگری از کارهای این نقاش چیره‌دست، مربوط به مزار یکی از قهرمانان حماسه کربلا، تیمناً و تبرکاً، از گنجینۀ مهم مرکز دائرةالمعارف تقدیم مشتاقان و علاقمندان می‌گردد.
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید