یادی و نامی از کریم امامی، مترجم صاحب سبک

1392/3/5 ۰۹:۴۸

کریم امامی پنجم خردادماه سال 1309 در شهر کلکته‌ی هندوستان زاده شد؛ اما همیشه در گفت‌وگوهایش خود را فرزند شیراز، شهر سعدی و حافظ، می‌دانست. پدرش تاجر چای در هند بود و به همین واسطه به زبان انگلیسی تسلط داشت. امامی اولین واژگان این زبان را نزد پدرش آموخت و بعدها با شرکت در کلاس‌های زبان انگلیسی در شیراز آن را قوت بخشید

پنجم خردادماه سال‌روز تولد کریم امامی مترجم نامی ایران است. مترجمی صاحب سبک که توانست با ترجمه‌ی «ماجراهای شرلوک هولمز» و «گتسبی بزرگ» به چهره‌ای شاخص در زمینه‌ی ترجمه‌ی آثار ادبی جهان تبدیل شود. او سال‌ها از سرطان خون رنج می‌برد و سرانجام در 18 تیرماه سال 1384، در سن 74 سالگی بر اثر همین بیماری درگذشت.
کریم امامی مترجم و ویراستاری بود که بیش‌تر اهل ادبیات او را با ترجمه‌ی «گتسبی بزرگ»، اثر بزرگ اسکات فیتزجرالد می‌شناسند؛ رمانی که همواره در بین 10 رمان برتر دنیا از آن یاد می‌شود. این کتاب برای اولین‌بار با عنوان «طلا و خاکستر» در ایران منتشر شد و بعدها به «گتسبی بزرگ» تغییر کرد.

اخیرا دانشگاه پرینستون نسخه‌ی دست‌نویس رمان «گتسبی بزرگ» را به صورت آنلاین منتشر کرده است.

ترجمه‌ی مجموعه‌ی داستان‌های «شرلوک هولمز» اثر آتور کانن دویل هم از کارهای به‌یادماندنی امامی است. امامی با علاقه‌ای که به ماجراهای این کارآگاه داشت، 24 عنوان از داستان‌های او را به فارسی ترجمه کرد. هرچند ترجمه‌های دیگری هم از این مجموعه به چاپ رسید، اما در ایران همه کریم امامی را به عنوان مترجم سنتی این مجموعه می‌شناسند.

کریم امامی پنجم خردادماه سال 1309 در شهر کلکته‌ی هندوستان زاده شد؛ اما همیشه در گفت‌وگوهایش خود را فرزند شیراز، شهر سعدی و حافظ، می‌دانست. پدرش تاجر چای در هند بود و به همین واسطه به زبان انگلیسی تسلط داشت. امامی اولین واژگان این زبان را نزد پدرش آموخت و بعدها با شرکت در کلاس‌های زبان انگلیسی در شیراز آن را قوت بخشید.

فارغ‌التحصیلی در رشته‌ی ادبیات دانشگاه تهران، او را در اوایل دهه‌ی 30 که اوج جریان‌های سیاسی مربوط به ملی شدن صنعت نفت بود، به سمت روزنامه‌نگاری در کیهان سوق داد. پس از آن هم به ویراستاری مشغول شد و در سال 1345 بود که آشنایی‌اش با گلرخ ادیب محمدی (گلی امامی) منجر به ازدواج شد و آن‌ها را به یکی از معدود زوج‌های موفق در حوزه‌ی ترجمه‌ی آثار ادبی در ایران تبدیل کرد.

ادبیات جزو جدایی‌ناپذیر زندگی امامی شده بود. او پس از انقلاب مؤسسه‌ی انتشارات «زمینه» را راه‌اندازی کرد که در زمان فعالیت خود از مهم‌ترین مؤسسه‌های نشر کتاب‌های نویسندگان ایران و جهان بود. مجموعه‌ی عکس‌های بهمن جلالی از روزهای انقلاب با عنوان «روزهای خون، روزهای آتش» از کتاب‌های منتشرشده در این موسسه بود. امامی همچنین سردبیری نشریه‌ی «کتاب امروز» را در کارنامه‌ی فعالیت‌های خود دارد و مصاحبه‌هایی که با اهل کتاب در آن به چاپ می‌رسید، در زمان خود بسیار معروف شده بود.

«با خشم به یاد آر»، «گراهام گرین»، «انسان و فضا»، «گتسبی بزرگ» و «ماجراهای شرلوک هولمز» از مهم‌ترین آثار امامی در حوزه‌ی ترجمه هستند. او همچنین ویراستاری کتاب‌های «فن و هنرعکاسی» اثر هادی شفائیه و «فرهنگ معاصر انگلیسی – فارسی» سلیمان حییم را برعهده داشته است.

نثر خاص امامی در ترجمه‌ی آثار ادبی دنیا، او را مترجمی صاحب سبک و توانا کرده بود. عبدالحسین آذرنگ در کتاب «در گیر و دار کتاب و نشر»، امامی را «مترجم موقعیت» می‌داند؛ کسی که با توجه به فضای کتاب و مخاطبان آن، ترجمه‌ی متفاوتی از اثر ارائه می‌داد.

کریم امامی مجموعه‌ی مقاله‌های خود درباره‌ی ترجمه را در کتابی با عنوان «از پست و بلند ترجمه» منتشر کرد. او در این کتاب گفته است: «در زبان فارسی ضرب‌المثلی که به کار ترجمه و مترجم مربوط شود، نیافتم، لابد به این سبب که مترجمی مثل سخن‌چینی و سورچرانی از مشاغل رایج نبوده است». دیگر اثر تألیفی او فرهنگ فارسی به انگلیسی «کیمیا» در دو جلد است که توسط انتشارات فرهنگ معاصر به چاپ رسیده است.

امامی داستان‌های کوتاهی از نویسندگان مطرح آن دوره نظیر صادق هدایت، جمال میرصادقی و غلامحسین ساعدی را به انگلیسی ترجمه کرد. از فعالیت‌های دیگر این مترجم می‌توان به ترجمه‌ی برخی از شعرهای شاعران ایرانی به زبان انگلیسی اشاره کرد. شعر «تولدی دیگر» فروغ فرخزاد، «صدای پای آب» سهراب سپهری و مجموعه‌ی 70 رباعی از خیام از جمله‌ی این شعرها هستند.