معرفی کتاب: پديدارشناسي تجربه اخلاقي

1392/2/28 ۱۶:۲۲

كتابي كه به تازگي در حوزه اخلاق نگاشته شده و كمتر به سنت فلسفه تحليلي و عمدتا به سنت فلسفه قاره يي يا اروپايي اختصاص دارد، «پديدارشناسي تجربه اخلاقي» نوشته موريس ماندلباوم با ترجمه مريم خدادادي از متن انگليسي است که به همت نشر ققنوس به فارسي منتشر شد.

كتابي كه به تازگي در حوزه اخلاق نگاشته شده و كمتر به سنت فلسفه تحليلي و عمدتا به سنت فلسفه قاره يي يا اروپايي اختصاص دارد، «پديدارشناسي تجربه اخلاقي» نوشته موريس ماندلباوم با ترجمه مريم خدادادي از متن انگليسي است که به همت نشر ققنوس به فارسي منتشر شد.

ماندلباوم متولد 1908 شيكاگو بيش از شش دهه از عمر خود را صرف حوزه هاي هنر، معرفت تاريخي، فلسفه علوم اجتماعي، اخلاق و روانشناسي كرد. او رساله دكترايش را با عنوان «مساله معرفت تاريخي» در سال 1936 در دانشگاه ييل نگاشت و در سال هاي نخست تدريس با روانشناسي گشتالت آشنا شد. او در سال 1955 كتاب «پديدارشناسي تجربه اخلاقي» را منتشر كرد.
در اين كتاب وارد نظريات نظام مند اخلاق شد و تلاش كرد ارزش را از منظري پديدارشناسانه بررسي كند و به جاي بحث در چيستي امر اخلاقي، از شرايط پديدارشدن ارزش در آگاهي يا تجربه سخن بگويد. اين كتاب در زمان نگارشش چندان مورد توجه واقع نشد، اما در سال هاي اخير برخي از فيلسوفان اخلاق به ويژه در حوزه فلسفه تحليلي به ديدگاه هاي اخلاقي اين فيلسوف علاقه پيدا كرده اند.
دليل اين امر تحقيق و تتبع بسيار او درباره تجربه اخلاقي است. ماندلباوم برخلاف عمده فيلسوفان هم عصرش كه مجذوب چرخش زباني واقع شده بودند، از رويكرد پديدارشناسانه غافل نشد و تجربه اخلاقي را نه صرفا از جهت انعكاسي كه در زبان دارد، بلكه از جهت جنبه هاي غيرزباني، يعني جنبه هاي پديدارشناختي بررسي مي كند. تلاش ماندلباوم براي توصيف و تبيين جايگاه انسان به عنوان عامل يا ناظر در موقعيت هاي پيچيده اخلاقي و در ارتباط با ديگران، علاوه بر اينكه منظر و امكانات مفهومي جديدي را براي نگريستن به عالم پيش روي ما مي گشايد، نشان مي دهد كه بدون توجه به نحوه تجربه افراد از موقعيت ها، نمي توان به توصيف درستي از پديده هاي انساني دست پيدا كرد.

نويسنده در شش بخش خصوصيات مهم انواع گوناگون تجربه اخلاقي را مطرح مي كند و آن دسته از خصوصياتي را توصيف مي كند كه در همه آنها مشترك است. نتايج تحليل هاي او مويد ديدگاه آن دسته از افرادي است كه به سنت فايده گرا تاخته اند. در مجله فلسفه درباره اين كتاب آمده است: «اين كتاب مهم و ارزشمند، نه به طرز شگفت آوري انقلابي است و نه به نحو مخلي عميق است: ارزش هاي آن به نحو معتدل تري هستند. پروفسور ماندلباوم درباره برخي از موضوعات معروف بحث مي كند، اما به موضوعات اساسي نيم نگاهي دارد و برخي از حوزه هاي فلسفه اخلاق را كه به تازگي مبهم رها شده اند، روشن مي كند.»