1392/2/25 ۱۲:۲۲
دکتر سیدضیاء موحد، هم‌اکنون مدیر گروه منطق موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه است. به اذعان منطق‌پژوهان کشور دکتر موحد، پدر منطق جدید در ایران است. او که بیش از چهار دهه از عمرش را در راه تربیت منطق‌پژوهان کشور صرف کرده، چندی است که تحقیق در منطق سهروردی را آغاز کرده و نوآوری‌های سهروردی در این عرصه را بررسی می‌کند. در گفت‌وگوی کوتاه با او درباره طرح پژوهشی‌اش، سخن گفتیم.
گفتگو با دکتر ضیاء موحد: سهروردی منطق را ساده کرده است
فائزه حسینی‌معصوم : دکتر سیدضیاء موحد، هم‌اکنون مدیر گروه منطق موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه است. به اذعان منطق‌پژوهان کشور دکتر موحد، پدر منطق جدید در ایران است. او که بیش از چهار دهه از عمرش را در راه تربیت منطق‌پژوهان کشور صرف کرده، چندی است که تحقیق در منطق سهروردی را آغاز کرده و نوآوری‌های سهروردی در این عرصه را بررسی می‌کند. در گفت‌وگوی کوتاه با او درباره طرح پژوهشی‌اش، سخن گفتیم.
آقای دکتر موحد، از طرح پژوهشی‌تان درباره منطق سهروردی بگویید.
اصولا می‌توان گفت متافیزیک مبتنی‌بر منطق موجهات است. برخی معتقد بودند که منطق مبتنی‌بر متافیزیک است اما بعضی از منطق‌دانان امروزی که افراد مهمی هم هستند، معتقدند اساسا متافیزیک مبتنی‌بر منطق موجهات است. و چون بخش مهمی از فلسفه مسائل متافیزیکی است که ذاتا هم انتزاعی هستند، مثل ریاضیات صرفا با ابزار منطقی و تخیل و تعقل می‌شود سراغشان رفت، برخلاف بعضی مسائل که می‌توان با تجربه و آزمایش تکلیفشان را معلوم کرد. بنابراین از این نظر منطق سهروردی که منطق موجهات است تا مقدار زیادی نشان‌دهنده مواضع سهروردی در مسائل متافیزیکی است. سهروردی در منطق روشی را انتخاب کرده که همه شارحان گفته‌اند منطق را ساده کرده است، البته در واقع هم چنین است. اما این‌که این ساده کردن چه اصولی دارد و چه مقدارش صوری و چه مقدارش ملاحظات متافیزیکی است، مسئله‌ای است که من ندیدم کسی تاکنون روی آن بحث کرده باشد. بنابراین تصمیم گرفتم با کاربرد منطق جدید و به اصطلاح فرمولایزه کردن آن در منطق موجهات ـ منطق او اصلا، منطق موجه است‌ـ نشان دهم که این کار اولا تا چه اندازه از نظر صوری درست است و ثانیا بر چه اصول متافیزیکی‌ای استوار است. برای این کار دو مقاله نوشتم. مقاله نخست بخش غیرموجه آن است به انگلیسی (که می‌خواستم برای بعضی منطق‌دانان و علاقه‌مندان به منطق در خارج از کشور بفرستم). ترجمه آن در مجله متافیزیک دانشگاه اصفهان چاپ شده است. مقاله دوم نیز، به فارسی ترجمه شد. چند مسئله دیگر در منطق سهروردی باقی می‌ماند که از مهم‌ترین آن‌ها مسئله عکس مستوی است که رای سهروردی در این زمینه با رای اغلب منطق‌دانان متفاوت است. در واقع او عکس مستوی را به حق قبول ندارد. منطق‌دانان جدید نیز قاعده عکس مستوی را درست نمی‌دانند. در حال حاضر مشغول نگارش این بخش هستم و این، پروژه پژوهشی موظف بنده در موسسه حکمت و فلسفه است.
آیا چنین طرحی با این موضوع سابقه داشته؟
در میان منطق‌دانان داخلی و خارجی، کسی تاکنون در این مسئله، به شکلی که من کار کرده‌ام، کاری انجام نداده است. اما ویلفرد هاجز (منطق‌دان انگلیسی) می‌گفت تحقیق در منطق سهروردی در دستور کارش هست اما همچنین هاجز می‌گفت «دانشجویی از من موضوعی برای رساله‌اش خواست و من به او تحقیق در منطق سهروردی را پیشنهاد دادم و شما را به او معرفی کردم.» این طرح نورافکنی می‌کند. مقداری مطالب تازه به دست دانشجویان می‌دهد که در باب آن کار کنند. اگر قبلا حرف‌های غلطی زده شده و کاری انجام شده بود، این طرح تغییر ایجاد می‌کرد اما چون کاری نکرده‌اند از تغییر نمی‌توان صحبت کرد بلکه صحبتِ تکمیل است.
چه مدت‌زمانی روی این طرح کار کردید؟ و فکر می‌کنید چه زمانی آماده چاپ شود؟
نزدیک به دوسوم از عکس مستوی نوشته شده است اما آن یک‌سوم نوشته‌نشده‌اش خیلی مهم است و همین‌طور مثل بخش نخست طرح جدید است، یعنی ندیدم کسی در جایی درباره آن کاری کرده باشد. کار نوشتن این بخش تاکنون، بیش از دو سال طول نکشیده است. روش سهروردی از جهاتی اهمیت دارد، یعنی اگر روشی را که سهروردی به‌کار برده است، به کار ببریم، معلوم می‌شود که بعضی از قیاسات ابن‌سینا که تاکنون مورد اشکال بوده است، از نظر منطقی درست است و مورد اشکال نیست و صحت آن قابل اثبات است.
منبع : بهار
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید