1392/2/14 ۰۹:۵۹
مقاله «مشكل اصلي سازمان روحانيت» اثر مرتضي مطهري در سال 1341 يعني سالي پس از وفات آيت‌الله بروجردي تحرير شد.
مقاله «مشكل اصلي سازمان روحانيت» اثر مرتضي مطهري در سال 1341 يعني سالي پس از وفات آيت‌الله بروجردي تحرير شد. عنوان مقاله دربردارنده دو نكته است؛ اول آنكه مطهري به وجود يك مشكل يا علت‌العلل قائل بود و دوم استفاده از واژه مدرن سازمان به جاي ديگر واژه‌هايي كه به طور سنتي در اشاره به روحانيت و حوزه علميه استفاده مي‌شده است كه آن را ناشي از نفوذ فضاي روشفكري به ويژه گفتمان چپ در آن دوره مي‌دانست. سال1341، سال انتشار اثر، 20 سالي از نفوذ تفكر چپ در ايران مي‌گذرد و مرتضي مطهري طلبه‌يي 43-42 ساله است كه در دانشگاه تدريس مي‌كند و با روشنفكران آن زمان نشست و برخاست دارد. گفت‌وگويي مستمرگاه جدلي با روشنفكران اغلب چپ آن دوره نمي‌توانسته بر ايشان بي‌تاثير باشد. مقاله اثري 15-20 صفحه‌يي است كه از سيزده بخش تشكيل شده. مطلب آغازين علاقه و مسووليت نامگذاري شده و بخش پاياني آينده اميدبخش نام دارد. روال آن 13 بخش مي‌نماياند كه نويسنده به مبحث روحانيت علاقه دارند و به آن نهاد اميدوار است و از جانب احساس مسووليت است كه به اين مطلب مي‌پردازد. مقاله لحني روان در عين حال نقادانه دارد اما در قسمت سيزدهم و پاياني تلاش شده كه وجه تند آن گرفته شود و به آن همچون انتقاداتي دروني از جانب كسي درون نهاد روحانيت نگريسته شود. مطهري به سه تيپ شخصيتي در رابطه با حساسيت‌هاي نهاد روحانيت اشاره مي‌كند.
الف- انديشمنداني كه هيچ علاقه‌يي به سازمان روحانيت ندارند.
ب- علاقه‌مندان كوته‌فكر كه هيچ انتقادي را برنمي‌تابند.
پ- علاقه‌مندان روشن‌انديش نهاد روحانيت؛ اينان مخاطبان اصلي مطهري اند.
به اين صورت مخاطب اثر دو گروه هستند؛ هم گفتماني دروني رو به سوي روحانيت شيعه است و هم در پي پاسخگويي به مخاطب پنهان كه روشنفكران دانشگاهي باشند.
از مقاله مرتضي مطهري سه نكته اصلي مي‌توان دريافت. نكته نخست و مهم‌تر آن است كه وي مشكل اصلي را يا علت العلل مشكلات سازمان روحانيت را در بودجه سازمان روحانيت و شيوه ارتزاق روحانيون مي‌داند. همان زمان مواضع متفاوتي در اين زمينه وجود داشت و حتي كساني معتقد بودند كه روحانيت شغل نيست و به همين جهت نبايد از مردم پول بگيرند. مطهري اين موضع را رد مي‌كند و استدلال مي‌آورد با توجه به گستردگي جامعه اسلامي روحانيت يك شغل است و به اين واسطه بايد در نحوه ارتزاق روحانيون تدبير كرد.
دو نكته ديگر كه نسبت به نكته نخست فرعي محسوب مي‌شوند، اول دوگانه حريت/قدرت است كه در زمينه مقايسه روحانيت مصر و ايران مورد بررسي قرار مي‌گيرد. روحانيت شيعه ايران به مردم وابسته است، اين وابستگي باعث قدرت بسيج شده چنانچه هرگاه يك روحاني شيعه فتوايي صادر مي‌كند مي‌تواند طرفداران را بشوراند، چنين قدرتي در روحانيت سني وجود ندارد. در زمانه مطهري چالش‌ها و واكنش‌هاي بسياري آفريد. استدلال چنين است كه از آن رو كه روحانيت شيعه چشم به مردم دارد عامه‌پسند است و جلوي هرگونه نوآوري را كه ممكن است به اعتقادات عامه آسيب برساند مي‌گيرد. به ويژه كه از بخش دوم مطهري نگاهي نيز به نظام آموزشي حوزه دارد. اين نظام قديمي را داراي نقاط قوت و ضعفي مي‌داند. نقطه قوت اصلي و امتياز بزرگ آن زهد طلبگي است. تنها امتياز، تحصيلي است و طلاب به طور طبيعي رشد مي‌كنند. نقاط ضعفي را نيز برمي‌شمرد از قبيل نبود كنكور و ضعف در ارزيابي، نبود نظام و ترتيبي براي پوشيدن لباس روحانيت و افراط در رويكرد جدلي كه آنان را از عينيت دور مي‌كند.
بسياري از گفته‌هاي آقای مطهري نوآورانه اما پرسش هایی نیز مطرح است. 50 سال از زماني كه مطهري انتقاداتش را برشمرد مي‌گذرد، در دوره‌يي كه نهاد دين و همچنين نظام آموزش تغييرات عميق و ريشه داري گذرانده‌اند و هر دو نظام گاه دچار افراط بوروكراتيزه شده‌اند و دروس آنها نسبت به 50 سال پيش بسيار تخصصي‌تر شده است، نمي‌توان برداشت كرد كه با حوزه علميه متفاوتي مواجه هستيم كه شروع آن را مطهري پي‌ريخت؟ مفهوم زهد و تقوا و قناعت كه مطهري مزيت بزرگ حوزه مي‌داند اكنون چه جايگاهي دارد؟ جايگاه فقه چيست، آيا مي‌توان گفت فقه همچنان نقش مسلط را در حوزه دارد؟
سخن از پيش‌گامي حوزه در علوم انساني زده شد و ورود دروس نو به نظام قديم آموزشي حوزه. سوال اصلي اينجاست كه آيا سياستگذاري در پس اين رويكرد وجود دارد؟ سوال و نكته دوم اينكه با توجه به تغييرات ژرف و ريشه‌داري در نهاد حوزه پس از انقلاب صورت گرفته، زهد و تقوايي كه استاد مطهري آن را بسيار ستوده‌اند تا چه اندازه مي‌توان يافت و آيا سيماي حوزه در پس اين تغييرات دگرگون شده است؟ سوال ديگر بر شناخت نوع سوم روحاني راجع به اين است كه آيا تيپ سومي با نام روحاني بروكراتيك در نهاد روحانيت پس از انقلاب مي‌توان شناسايي كرد؟
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید