1404/10/2 ۰۷:۵۴
گذار از اسطوره به تاریخ یك دستاورد بزرگی برای جامعه بشری بود. طبق اظهارات كالینگوود، استاد فلسفه متافیزیك دانشگاه آكسفورد: تبدیل افسانهنگاری به علم تاریخ، ذات ذهن یونانی نبود، بلكه اختراع قرن پنجم پیش از میلاد بود و هرودت كسی بود كه آن را اختراع كرد
گذار از اسطوره به تاریخ یك دستاورد بزرگی برای جامعه بشری بود. طبق اظهارات كالینگوود، استاد فلسفه متافیزیك دانشگاه آكسفورد: تبدیل افسانهنگاری به علم تاریخ، ذات ذهن یونانی نبود، بلكه اختراع قرن پنجم پیش از میلاد بود و هرودت كسی بود كه آن را اختراع كرد. كارل یاسپرس، فیلسوف آلمانی این عصر را عصر محوری نامیده است. در دیدگاه وی این دوره در تاریخ بشر یك نوزایی و یك تحول مبتنی بر عقلانیت بوده است و در این دوره بود كه تمدنهای پیشرو از عصر اساطیر عبور كردند و به عقلانیت نسبی رسیدند و در كشورداری، اقتصاد و قانونمند بودن جامعه پیشگام شدند. تمدنهایی مانند ایران، یونان، هند و چین كه یاسپرس آنها را تمدنهای محوری نامیده است، محوری را تشكیل دادهاند كه بهطور هماهنگ ولی بدون ارتباط با هم با تكیه بر فرهنگ جوامع خود این تحول را آفریدند و بزرگترین و ژرفترین دگرگونی را در مسیر تاریخ رقم زدند. این تمدنها در سایه آموزههای بزرگانی چون سقراط در یونان، زرتشت در ایران، كنفوسیوس در چین، اوپانیشادها و بودا در هند و پیامبران بنیاسراییلی چون ارمیا، حزقیال و اشعیا و دانیال در فلسطین این تحول بزرگ را آفریدند. اینها اقوامی هستند كه در عین ادامه دادن به گذشته خود، در جهش دوره محوری شركت جستند و در نتیجه در میانه دوره محوری تولدی دوباره یافتند و به یاری این دوره ماهیت معنوی آدمی و تاریخ واقعی او را بنیان نهادند.بعضی از تمدنهای كهن نتوانستند از عصر اساطیری عبور كنند مانند مصر و بابل و ایلام و آشور و ماد به تدریج یا منقرض یا در تمدنهای جدید جذب شدند. بزرگترین تحول را قوم تازهنفس پارس از جنوب ایران آغاز كرد. كوروش بزرگ، بنیانگذار بزرگترین امپراتوری تاریخ شد و توانست نخستین جامعه چند فرهنگی را هوشمندانه بنیان نهد. در این عصر محوری، كوروش با آگاهی از زمان خود و از پیشینه اقوام و ملل كه با شناخت و آگاهی از فرهنگهای اقوام و ملل آن روز و آگاهی از فرهنگ و گذشته آنان پس از فتوحاتش در بابل، منشوری را تدوین كرد كه در آن ضمن ذكر پیشینه خود و اقوام و مللی كه تابع امپراتوری او هستند بر آزادی ملل تابعه و بر حفظ آداب و رسوم و آیینهای اقوام تاكید كرد. این منشور نخستین اثر تاریخی از عصر محوری است كه نه تنها حافظه جمعی و خاطره تاریخی است، بلكه به عنوان نخستین منشور حقوق بشر در تاریخ ثبت شده است. بنیانگذاری امپراتوری و گسترش جغرافیا هم نشانه آگاهی و شناخت از تاریخ و اقوام و ملل بود و هم اقدام به بنیان وحدت سیاسی اقوام و ملل آن روز با تكیه بر عقلانیت سیاسی بود كه اقوام كوچكتر از جنگهای داخلی و از غارت ملل دیگر نجات یافتند و در امپراتوری هخامنشی در امنیت كامل به سر بردند و هویت فرهنگی خود را حفظ كردند. اگرچه هرودت در یونان مخترع تاریخ شناخته شد ولی داریوش هخامنشی پیش از هرودت تاریخنگاری را به شیوهای خاص در شوش آغاز و شوش را به یك حافظه تاریخی تبدیل كرده بود. شاهكار داریوش كتیبههای سنگی است كه در گوشههایی از كاخ آپادانا دفن شده است تا آیندگان را از نحوه ساختمان آپادانا آگاه كند و هم مشاركت ملل تابعه را در احداث این بنای باشكوه به نمایش بگذارد. این شیوه از تاریخنگاری، ابتكار داریوش، شاه بزرگ هخامنشی است كه در تاریخ ملل دیگر هرگز تكرار نشده است. داریوش در این كتیبهها گزارش كاملی ارایه میدهد كه ضمن معرفی هنرهای هر یك از ملل تابعه، به آیندگان پیام میدهد كه جغرافیای ایران تا كجا گسترده است و چگونه مللی كه در ساختن آپادانا نقش داشتند در مدیریت امپراتوری نیز مشاركت كردهاند. پس از شوش در تخت جمشید نیز داریوش و جانشینانش تاریخنویسی را با هنرنمایی به اوج رسانیدهاند و پیامهایی را كه به آیندگان دادهاند بیانگر عمق شناخت و آگاهی آنان به زمان خویش و علاقه آنان به حفظ ارزشهایی است كه برای آیندگان آفریدهاند. تخت جمشید مجموعه سازههایی است كه از زمان داریوش اول آغاز شده و در زمان داریوش سوم خاتمه یافته و كلكسیونی است از قصرها، كتیبهها و نقش برجستهها و آجرهای لعابدار و تزیینات بسیار زیبا و هدایای متنوع كه بیش از ۳۰ ملل تابعه در طول حدود 200 سال در آنجا هنرمندانه با ویژگیهای فرهنگی و صنایع دستی و تولیدات اقتصادی خود در فضاهای تخت جمشید حضور دارند و هنرهای خود را به نمایش گذاشتهاند. ویژگیهای تاریخنگارانه و هنرهای تزیینی كه توسط ملل تابعه صورت گرفته و آرشیوی كه بیش از ۳۰ هزار كتیبه را در خود جای داده بود و طاقچههایی كه در دیوارههای قصرها تعبیه شده بود تصوری جز یك موزه نمیتوان به ذهن متبادر كرد. یك مجموعه عظیمی كه حافظه جمعی ملل تابعه و خاطره تاریخی بزرگترین و نخستین امپراتوری تاریخ است. امروزه آرشیو این مجموعه موزهای كه برای مطالعه و ترجمه به دانشگاه شیكاگو امانت داده شده بود بخشی از آنها توسط روسای جمهور كشورمان كه هر سال به سازمان ملل سفر میكنند به عنوان ارزشمندترین هدیه به سرزمین اصلی بازگردانده و در موزه ملی برای بازدید همگان به نمایش گذاشته میشوند. كتیبهها روایتگر فرهنگ هخامنشیان و رفتارشان با كارگران و كارگزاران و صنعتگران زن و مرد و دختران و پسران و ملیت و تقسیم كار آنان، دستمزدها و هزینههای تخت جمشید هستند . دیوارهها و پلكانها و بناها و كتیبهها و نقش برجستهها كه در طول دویست سال به تدریج توسط جانشینان داریوش تكمیل شده است هم در روزگار هخامنشیان و هم امروز تختجمشید را به یك موزه بزرگی تبدیل كرده كه آثار و مجموعههای آن تاریخ و هنر ملل مختلف آن روز را به نمایش گذاشتهاند و بهتر از هر اثر مكتوبی برای همیشه تاریخ جاودانه ماندهاند و تاریخ و فرهنگ و جغرافیای ایران بزرگ را در كتیبهها و نقش برجستهها و الواح سنگی و سیمین و زرین به نمایش میگذارند كه این اقدامات محصول نگاه تاریخنگرانه و تاریخنگارانه عصری است كه تاریخ به جای اسطوره نشسته است. طبق اظهارات دكتر شاپور شهبازی، لشكریان اسكندر سه هزار بار شتر و عده زیادی قاطر از شوش و بابل آوردند و اشیای نفیس زرین و سیمین را از خزانه و فضاهای دیگر تخت جمشید غارت كرده و به یونان حمل كردند كه اگر این حمله نظامی صورت نمیگرفت تخت جمشید با گسترش بیوقفهاش به بزرگترین موزه و نمایشگاه تاریخ جهان تبدیل میشد.
منبع: روزنامه اعتماد
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید