بیست جستار درباره کوشیار گیلانی

1404/9/8 ۱۲:۱۲

مقاله‌های تألیف یا ترجمه شده به فارسی درباره کوشیار گیلانی همزمان با گذشت یک هزاره از زمان شکوفایی علمی کوشیار به چاپ رسیده است.

یک هزاره از زمان شکوفایی علمی کوشیار

کتاب «بیست جستار درباره کوشیار گیلانی» به کوشش محمد باقری، از سوی انتشارات میراثبان و با همکاری مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب چاپ و منتشر شد.

کیا ابوالحسن کوشیار بن لبان گیلی (گیلانی) باشهری ریاضیدان و منجم برجسته ایرانی در نیمۀ دوم سده چهارم و دهه‌های نخست سده پنجم هجری بود. او با ریاضیدانانی چون ابوریحان بیرونی و ابومحمود خجندی، معاصر و معاشر بود.

آثار به جا مانده از کوشیار گیلانی که همه به عربی است، عبارتند از: اصول حساب هندی، زیج جامع، زیج بالغ، مجمل الاصول فی احکام النجوم، و رساله اسطرلاب. بخش عمده این آثار به فارسی و زبان‌های دیگر ترجمه و مطالعه شده‌اند.

در منابع کهن همچون بوستان سعدی، چهار مقالۀ عروضی سمرقندی و ذخیره خوارزمشاهی اسماعیل جرجانی از کوشیار یاد شده است. در سده‌های بعدی یا از او نام برده نشده، یا اطلاعات درست و دقیق درباره‌اش نیامده است.

مجموعه حاضر، مقاله‌های تألیف یا ترجمه شده به فارسی درباره کوشیار گیلانی است که همزمان با گذشت یک هزاره از زمان شکوفایی علمی کوشیار به چاپ رسیده است. در این مجموعه، مقاله‌های منتشر شده در نشریه‌ها یا مجموعه‌های فارسی گردآوری شده است تا خواننده علاقه‌مند، به همه آنها یک‌جا دسترسی داشته باشد.

در بخشی از سرسخن به قلم محمد باقری آمده است: «در نوروز ۱۳۶۷ همایش بزرگداشت هزاره کوشیار گیلانی در دانشگاه گیلان برگزار شد. در سال ۱۳۹۳ همایش بین‌المللی بزرگداشت هزاروپنجاهمین سالگرد تولد کوشیار گیلانی در پژوهشکده گیلان‌شناسی دانشگاه گیلان برگزار شد و به این مناسبت بایگانی آثار کوشیار گیلانی و آثار مربوط به او به زبان‌های مختلف در این پژوهشکده افتتاح شد.

در سال ۱۳۱۵ خورشیدی دبیرستان شبانه (اکابر) کوشیار و در سال ۱۳۶۷ گروه فرهنگی کوشیار گیلانی در رشت تأسیس شد و درسال ۱۳۸۶ مؤسسه آموزش عالی غیردولتی کوشیار گیلانی در رشت شروع به کار کرد. در سال ۱۴۰۳ هم رصدخانۀ کوشیار گیلانی در رشت افتتاح شد».

یک هزاره از زمان شکوفایی علمی کوشیار

در ادامه فهرست مقالات این مجموعه را می‌بینید.

سرسخن

۱- کوشیار گیلانی / محمد معین

۲- کوشیار گیلی / ابوالقاسم قربانی

۳- جشن‌های ایرانی به روایت کوشیار / محمد باقری

۴- مطالعات غربی دربارۀ کارهای کوشیار گیلانی / یان پ. هوخندایک؛ ترجمۀ مرضیه شمس یوسفی و محمد باقری

۵- کوشیار (ابوالحسن الگیلی) / علی مظاهری؛ ترجمۀ جعفر خمامی‌زاده

۶- پژوهش‌های اخیر دربارۀ کوشیار بن لبان [گیلانی] / بنو وان دالن؛ ترجمۀ محمد باقری

۷- فصلی از زیج بالغ کوشیار گیلانی / محمد باقری

۸- مقالۀ سوم از زیج جامع کوشیار و جوامع علم النجوم فرغانی: مقایسۀ میان دو متن متقدم هیئت و جایگاه آنها در میان رساله‌های هیئت / حنیف قلندری

۹- ترجمۀ چینی احکام نجوم کوشیار گیلانی / می‌چیو یانو

۱۰- ترجمۀ عبری اصول حساب هندی کوشیار گیلانی / کلاودیو چکوتی؛ ترجمۀ محمد باقری

۱۱- ترجمۀ الباب المفرد فی جوامع علم الهیئة کوشیار گیلانی (منسوب به حاسب طبری) / محمدرضا عرشی

۱۲- دو روش از ریاضیدانان ایرانی برای محاسبۀ تعدیل زمان / ا. س. کندی؛ ترجمۀ مرضیه شمس یوسفی و محمد باقری

۱۳- عددهای یونانی در نسخه‌ای از رسالۀ ابعاد و اجرام کوشیار گیلانی / محمد باقری

۱۴- مثلثات کروی در زیج جامع کوشیار گیلانی / جان لنارت برگرن؛ ترجمۀ محمد باقری و مرضیه شمس یوسفی

۱۵- روش‌های ریاضی در جدول‌های حرکت میانگین سیارات در زیج جامع کوشیار / گلن وان بروملن؛ ترجمۀ محمد باقری

۱۶- چکیدۀ زیج جامع کوشیار، حدود ۳۹۰ ه.ق. / ا. س. کندی؛ ترجمۀ محمد باقری

۱۷- رسالۀ ابعاد و اجرام / کوشیار گیلانی؛ ترجمۀ محمد باقری

۱۸- مبحث تقویم در زیج جامع کوشیار گیلانی (براساس ترجمۀ فارسی کهنی از قرن پنجم) / محمد باقری

۱۹- ترجمۀ فارسی کهن از رسالۀ اسطرلاب کوشیار گیلانی / محمد باقری

۲۰- اصول حساب هندی / کوشیار گیلانی؛ ترجمه و پیشگفتار از محمد باقری

کتاب «بیست جستار درباره کوشیار گیلانی؛ ریاضیدان و منجم سده‌های چهارم و پنجم هجری» به کوشش محمد باقری، از سوی انتشارات میراثبان و با همکاری مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، در ۴۳۳ صفحه و با قیمت ۴۳۰ هزار تومان به چاپ رسیده است.

منبع: ایبنا