نگاهی به کتاب «تشیع در ایران»

1404/6/30 ۱۰:۰۹

حامد الگار در کتاب «تشیع در ایران از صفویه تا امروز» سیر تحولات مذهب تشیع و انشعابات آن و نیز زیرشاخه‌های بعضا متخاصم آن انشعابات را برمی‌شمارد و روند تعاملات و اختلافات صوفیه و ادغام تدریجی متصوفه در اسلام شیعی را از شیخ صفی‌الدین تا پیروزی انقلاب اسلامی و دوران پس از انقلاب تشریح می‌کند.

شیعه به روایت حامد الگار

صفویه یا صفویان سلسله‌ای از حاکمان شیعه ایران است که با رسمی کردن مذهب شیعه در ایران کوشیدند هویتی یگانه به مردم ایران ببخشند و در نتیجه نخستین حکومت شیعه در سراسر ایران را شکل دادند. کتاب «تشیع در ایران از صفویه تا امروز» تالیف حامد الگار به شرح تشیع در چند دوره تاریخی ایران پرداخته است.

این کتاب در پنج بخش با ترجمه محسن میرزایی از سوی انتشارات آوای خاور به بازار کتاب آمده است. نویسنده در فصل نخست با عنوان دوره صفوی به شرح پیشینه صفویان، حاکمیت دینی آنها، علمای عاملی، وحدت مذهبی و سایر فرق می‌پردازد.

در فصل دوم حامد الگار دوران فترت سده هجدهم میلادی شامل پیروزی جریان اصولی و علامه وحید بهبهانی را مورد بررسی قرار داده است.

در فصل سوم نویسنده به دوره قاجار می‌پردازد و شرحی بر تشیع در عصر ناصری، مشروطه، شیخیه، نظریه ولایت فقیه و ورود امام را آورده است و فصل پایانی کتاب نیز محوریت اسلام در انقلاب اسلامی، قانون اساسی و جمعیت‌شناسی را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد.

این کتاب ترجمه مقاله‌ای با عنوان «shi'ism in Iran Since tht Safavids» تالیف حامد الگار از «دانشنامه ایرانیکا» است.

حامد الگار (زاده ۱۹۴۰ میلادی) استاد مطالعات اسلامی و زبان فارسی در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی است. زمینه تخصصی الگار تاریخ تشیع در ایران (مخصوصاً قرن‌های ۱۹ و ۲۰ میلادی) و تصوف (مخصوصاً نقشبندیه و پیشرفت آن در آسیای میانه، هندوستان، کردستان، ترکیه و بالکان) است. الگار مدرک لیسانس و دکترای خود را از دانشگاه کمبریج گرفته و از دانشگاه تهران دکترای افتخاری دریافت کرده است. او بیش از صد مقاله در دانشنامه ایرانیکا تألیف کرده است. الگار که متولد انگلیس بوده بعدها به دین اسلام و سپس به مذهب تشیع گرویده است. وی همچنین آثاری از متفکران سیاسی معاصر شیعه را به انگلیسی ترجمه کرده است که کتاب ولایت فقیه اثر سید روح‌الله خمینی و آثاری از علی شریعتی، مرتضی مطهری، سید محمود طالقانی از آن جمله است. نوشته‌های او به زبان‌های مختلف دنیا ترجمه و منتشر شده است.

مهم‌ترین آثار حامد الگار که به فارسی نیز ترجمه شده، عبارتند از: «نقش روحانیت پیشرو در جنبش مشروطیت ایران (دین و دولت در ایران: نقش علما در دوره قاجار)»، «ایران و انقلاب اسلامی»، «میرزا ملکم خان»، «شورش آقاخان محلاتی». از این شخصیت مقاله‌هایی نیز در نشریات داخلی به چاپ رسیده، که این مقاله‌ها عبارتند از: «علاّمه مجلسی از دیدگاه خاورشناسان (نشریه کتاب ماه «دین»، ش ۳۴، مرداد ۱۳۷۹)»، «گفتمان سیاسی غرب و اسلام (کتاب نقد، سال چهارم، ش ۱۶، پاییز ۱۳۷۹)»، «امام موسی کاظم و اخبار اهل تصوف (نشریه معارف، دوره دهم، ش۲ و ۳، مرداد و اسفند ۱۳۷۲)»، «گفت و گو: بازتاب انقلاب اسلامی در خارج (نشر دانش، سال دوم، ش ۵، مرداد و شهریور ۱۳۶۱)» و «گفت و گو: بحث های ایدئولوژیک هدف های سیاسی (کیهان فرهنگی، سال چهاردهم، ش ۱۳۳، خرداد و تیر سال ۱۳۷۶)».

در بخشی از این کتاب می‌خوانیم:

«مواقع و مناسبت‌های خاص در ایام سال، یکی دیگر از عواملی بود که در توطن تشیع در تار و پود جامعه ایرانی نقشی کلیدی و مشهود ایفا نمود. گرامیداشت شهادت امام حسین (ع) و مراسم عزاداری ایشان در روز عاشورا (دهم محرم) عملاً در حال تبدیل شدن به مهم‌ترین و برجسته‌ترین مناسبت سال بود و در طول دوره صفوی، مراسم سوگواری آن حضرت رفته‌رفته پررنگ‌تر و مفصل‌تر هم می‌شد تا بدانجا که نهایتاً با اجرای نمایش‌های غمبار و دراماتیک معروف به تعزیه، به اوج خود رسید. ذکر آلام امام و شرح و بیان واقعه کربلا در قالب مراثی منظوم و منثور، توام با روضه‌خوانی در رثای سلاله مظلوم نبی اکرم (ص) ثواب و اجر خیر داشت و می‌توانست در هر موقع از سال انجام پذیرد. عید غدیر نیز از اعیادی بود که در همه جا به طور گسترده جشن گرفته می‌شد؛ بنا بر معتقدات شیعیان در این روز که مصادف بود با ۱۸ ذی‌الحجه، پیامبر اسلام، امام علی را جانشین خود خوانده بود.»

در کل نویسنده در کتاب مذکور سیر تحولات مذهب تشیع و انشعابات آن و نیز زیرشاخه‌های بعضاً متخاصم آن انشعابات را برمی‌شمارد و روند تعاملات و اختلافات صوفیه و ادغام تدریجی متصوفه در اسلام شیعی را از شیخ صفی‌الدین تا پیروزی انقلاب اسلامی و دوران پس از انقلاب تشریح می‌کند.

کتاب «تشیع در ایران از صفویه تا امروز» تالیف حامد الگار با ترجمه محسن میرزایی و ۱۰۱ صفحه، شمارگان ۵۰۰ نسخه و بهای ۱۷۰ هزار تومان از سوی انتشارات آوای خاور منتشر شد.

منبع: ایبنا