معرفی نسخه خطی اثر شاخص ابوریحان بیرونی در کتابخانه ملی

1404/6/16 ۰۹:۳۰

به مناسبت روز بزرگداشت ابوریحان بیرونی، نسخه خطی «التفهیم لاوائل صناعة التنجیم» اثر ابوریحان بیرونی، دانشمند برجسته سده چهارم و پنجم هجری، در کتابخانه ملی معرفی شد.

نسخه‌ای ارزشمند از کتاب «التفهیم لاوائل صناعة التنجیم» تألیف محمد بن احمد ابوریحان بیرونی خوارزمی، در بخش نسخ خطی این سازمان نگهداری می‌شود.

این اثر علمی برجسته که در زمینه شناخت هیئت عالم و احکام نجوم تألیف شده، در تاریخ ۲۵ رمضان ۱۰۵۶ قمری توسط شاه‌محمد بن عبدالستار بن شاه‌محمد عثمان در احمدآباد به خط نسخ کتابت شده است. انجامه آن به خط نستعلیق تحریری است و با کاغذ نخودی نازک، عنوان‌ها و جداول با مرکب سرخ و جلد مقوایی با روکش تیماج قهوه‌ای آراسته شده است.

بر اساس یادداشت‌های موجود، این نسخه در ۱۴ ذی‌القعدة ۱۰۶۳ قمری در بلده برهان‌پور مقابله شده و در برگ نخست آن، تاریخ تألیف ۴۲۰ قمری درج شده است. همچنین دو مهر بیضی در پایان نسخه دیده می‌شود که یکی از آن‌ها متعلق به شخصی به نام «محمدقاسم» است.

کتاب «التفهیم» از ۵۳۰ پرسش و پاسخ تشکیل شده و نویسنده آن را در چهار بخش هندسه، حساب، صورت عالم و احکام نجوم سامان داده است. بیرونی این کتاب را در غزنه و در عهد سلطان محمود غزنوی نگاشته و نسخه فارسی آن را برای ریحانه، دختر حسین خوارزمی و نسخه عربی را برای ابوالحسن علی بن ابوالفضل خاصی تدوین کرده است. این اثر از منابع مهم دانشمندان و ستاره‌شناسان پس از بیرونی بوده و در آن به‌صراحت از «خلیج پارس و دریای پارس» یاد شده است.

این نسخه نفیس با شماره بازیابی ۲۷۸۱-۵ در کتابخانه ملی ایران نگهداری می‌شود.

منبع: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران

سایر تصاویر