از ترابوزان تا کرمانشاه

1404/4/29 ۱۲:۵۶

کتاب «سفرنامه آدرین دوپره: فصول مختص به نواحی کردنشین» ترجمه بخش‌هایی است که آدرین دوپره فرانسوی در سفرنامه خود به مناطق کردنشین اختصاص داده است. می‌توان گفت این سفرنامه یکی از دقیق‌ترین و قابل اعتمادترین کتاب‌های سده نوزدهم به شمار می‌رود.

کتاب «سفرنامه آدرین دوپره: فصول مختص به نواحی کردنشین» نوشته نجاتی عبدالله با ترجمه امیر حقیقی از سوی نشر کارنامک منتشر شده است. این کتاب پس از مقدمه مترجم، به کیستی آدرین دوپره، کتاب‌شناسی او و مقدمه آدرین دوپره می‌پردازد. سپس در فصل‌های چندگانه کتاب سیواس یا سیباستی کاپادوکیه در راه ارغنه مادن … در راه دیار بکر در امتداد فرات، در راه ماردین، خروج از ماردین و ورود به تصیبین، نگاهی به تاریخ و جغرافیای کردستان، چادرنشینان عرب ایزدی‌ها، عبور از بیابان ورود به موصل، موصل استفاده از بلم برای عبور از دجله، اربیل یا اربلای باستان / کرکوک، خروج از بغداد، نگاهی به کرمانشاه و تجارت در آن شهر و خروج از کرمانشاه را بررسی می‌کند.

بی‌تردید موقعیت کردستان به عنوان بخشی از امپراتوری‌های ایران و عثمانی، منجر به اظهارنظر جهانگردان مختلف در زمینه‌های قومیت‌شناسی، جامعه‌شناسی و جغرافیای کردستان شده است. در این کتاب کوشیده شده است به ترجمه مواردی پرداخته شود که آدرین دوپره فرانسوی در سفرنامه خود به مناطق کردنشین اختصاص داده است. می‌توان گفت این سفرنامه یکی از دقیق‌ترین و قابل اعتمادترین کتاب‌های سده نوزدهم به شمار می‌رود.

اطلاع دقیقی از زندگی دوپره این جهانگرد فرانسوی در دست نیست؛ اما او از فارغ‌التحصیلان مرکز زبان‌های زنده شرق در پاریس بود. با توجه به آنکه وی به عنوان فرزند کنسول فرانسه در ترابوزان متولد شد، بیشتر ایام جوانی خود را در مشرق‌زمین به سر برده است؛ بنابراین او به زبان‌های ترکی و فارسی اشراف داشت و مدت‌های مدیدی را در جایگاه مترجم و بعدها کنسول به فعالیت مشغول بود.

در تابستان سال ۱۸۰۷، دوپره بعد از مأموریت ژنرال گاردن به ایران و به‌وجودآمدن روابطی جدید میان دو کشور، اقدام به مسافرت به ایران کرد و بیشترین هدف از آن را همان‌گونه که در ابتدای کتاب بیان می‌کند، تجارت و تحقیقات جغرافیایی می‌داند. او هشتم سپتامبر سال ۱۸۰۷ از طریق استانبول و آنادول به میان‌رودان رفت و سپس از راه بغداد و کرمانشاه وارد ایران شد و به استناد به نوشته‌هایش هجده ماه را در ایران به سر برد. در سال ۱۸۱۹ سفرنامه دوجلدی وی در ۱۰۰۴ صفحه و با عنوان «مسافرتی به ایران در طی سال‌های ۱۸۰۷ تا ۱۸۰۹ از آنادول، میان‌رودان و کنستانتینوپل تا آن سوی خلیج فارس و از آنجا به سمت ایروان» در شهر پاریس چاپ و منتشر شد. این کتاب یکی از کامل‌ترین سفرنامه‌ها در آن دوران بود. به نظر می‌رسد که چاپ و انتشار آن به دلایل خاصی به تأخیر افتاد.

بی‌تردید این سفرنامه به دلیل آشنایی نویسنده آن با زبان مردمان منطقه یکی از منابع پرمایه و موفق بوده است. تدوین چنین کتاب‌هایی ادامه سیاست ناپلئون در اواخر سده هجدهم و اوایل سده نوزدهم بود که از طریق سرزمین ایران در پی دستیابی به منافع بریتانیا در هندوستان صورت می‌گرفت. به همین دلیل این سفرنامه پس از مأموریت ژنرال گاردن و انعقاد پیمان «فین‌کنشتاین» به احتمال قوی برای شناخت بیشتر از شهرها، اوضاع بازرگانی، عوارض جغرافیایی و نیز آشنایی دقیق‌تر با قبایل جنگجو در کنار آگاهی از ساختار و توان نظامی ایران بوده است. بنابراین موقعیت راه‌ها، امور بازرگانی و هزینه‌های گمرک در این سفرنامه به‌دقت بررسی شده‌اند.

کتاب «سفرنامه آدرین دوپره: فصول مختص به نواحی کردنشین» نوشته نجاتی عبدالله با ترجمه امیر حقیقی در ۹۶ صفحه و قیمت ۲۰۰ هزار تومان از سوی نشر کارنامک منتشر شده است.

منبع: ایبنا