خطر داعش بیخ گوش شهر اشكانی هترا

1393/12/10 ۰۹:۴۰

اعلام آمادگی ایران برای تحویل گرفتن آثار تاریخی در معرض خطر عراق نیروهای داعش، پنجشنبه گذشته، ‌با حمله به موزه مركزی موصل، ‌دست به تخریب وسیعی از آثار به جا مانده از دوره‌های مختلف تاریخی زدند، ‌آثاری كه قدمت آنها از ٨٠٠ سال تا ١٠ هزار سال قبل از میلاد تخمین زده می‌شد.

اعلام آمادگی ایران برای تحویل گرفتن آثار تاریخی در معرض خطر عراق

نیروهای داعش، پنجشنبه گذشته، ‌با حمله به موزه مركزی موصل، ‌دست به تخریب وسیعی از آثار به جا مانده از دوره‌های مختلف تاریخی زدند، ‌آثاری كه قدمت آنها از ٨٠٠ سال تا ١٠ هزار سال قبل از میلاد تخمین زده می‌شد.

در فیلمی كه در شبكه‌های اجتماعی از تخریب اعضای داعش منتشر شده بود، نشان داده می‌شود كه اعضای داعش با هل دادن مجسمه‌های بزرگ به سمت زمین، آنها را می‌شكنند. برخی مجسمه‌ها هم پس از برخورد با زمین تكه تكه می‌شوند و سپس اعضای داعش با استفاده از پتك و چكش‌های بزرگ به آنها ضربه می‌زنند. در بخش دیگری از این فیلم، یك عضو داعش با استفاده از دستگاه بزرگ دریل برقی در حال آسیب زدن، خرد كردن و شكستن یكی از مجسمه‌های سنگی بزرگ تمدن آشوری در حومه موصل است. كارشناسان این آثار تاریخی را مربوط به دوره تمدن آشوری‌ها و بابلی‌ها می‌دانند. همچنین رویترز این آثار تاریخی را «غیرقابل ارزش‌گذاری» و این اتفاق را «آسیب غیرقابل برآورد به میراث انسانی» توصیف كرده است. 

آیا مقصد بعدی تخریب، هترای اشكانی نیست؟

هترا، شهری باستانی كه در استان نینوای عراق، در ۱۵۰ كیلومتری جنوب غرب موصل قرار دارد، باعث نگرانی متخصصان این حوزه شده است. معماری خاص شهر هترا كه تركیبی از معماری سه نوع تمدن ایرانی، یونانی و رومی است، یكی از معدود آثار به جا مانده از دوران اشكانی است. به گفته كارشناسان این حوزه، ‌نیروهای داعش كه با انگیزه ازبین بردن شرك و بت پرستی، ‌به موزه موصل حمله ور شدند، اطلاعی از ارزش مادی این آثار نداشتند، ‌شاید اگر به ذهن‌شان برسد كه شهری به قدمت هترا، می‌تواند مقصد بعدی شان باشد، نگرانی جدیدی برای یونسكو و دیگر دل‌نگرانان میراث فرهنگی جهانی ایجاد كنند. ‌‌پیش از این، ‌همزمان با سقوط موصل توسط داعش، ‌نیروهای گارد و پلیسی كه قرار بود از این شهر حفاظت كنند، پا به فرار گذاشتند، به گفته مقامات محلی هم‌اكنون این منطقه هدف هواپیماهای جنگی نیز است كه با بمب‌افكن‌های خود به مهاجمانی كه تنها در فاصله یك مایلی این معبد مستقر هستند، حمله می‌كنند. یونسكو نیز طی روزهای گذشته با انتشار بیانیه‌ای رسمی ابراز نگرانی كرده است كه مبادا این آثار باستانی ارزشمند به سرنوشت تلخ مجسمه‌های بودا در بامیان افغانستان گرفتار شوند و از صحنه تاریخ محو شوند.

اعلام نگرانی نسبت به هترا، ‌داعش را تحریك می‌كند

محمد بهشتی، ‌از پیشكسوتان میراث فرهنگی این اقدام داعش را خصمانه دانسته و به «اعتماد» گفته است: چند نكته در این مورد وجود دارد، یكی اینكه ما از زمانی كه طالبان در افغانستان به قدرت رسیدند و این دوره كه داعش در شمال عراق توانسته بخش‌هایی از عراق را تصرف كند، رفتار مشابهی كه از این گروه‌ها می‌بینیم، رفتار خصمانه با آثار تاریخی است. یكی از انحای نمایش وحشی‌گری‌شان همین تخریبی است كه در مورد آثار موصل كردند. قبل از اینكه به موزه موصل حمله كنند، تعداد زیادی از آثار معماری منطقه، چه مقبره‌های انبیای بنی‌اسراییل یا بقاعی كه از نظر مسلمین مورد توجه بودند، را تخریب كردند و الان هم شاهد فاجعه موصل هستیم. انگار این جزو خصوصیات این گروه‌هاست كه وحشی‌گری را تحت عنوان اسلام دارند به نمایش درمی‌آورند.

او با اشاره به نسبت ایران با این آثار گفت: نسبتی كه ما با این رویداد داریم، از دو نظر است؛ یكی بحث عمومی است. هرجای جهان اگر مورد تخریب واقع شود، ‌ما ایرانی‌ها به لحاظ غنای فرهنگی كه داریم، حساسیت‌مان را ابراز می‌كنیم، امروز شاهد بودید كه ایكوم در موزه ملی به اعتراض جمع شدند و بیانیه منتشر كردند، احتمالا فقط هم به این ختم نمی‌شود. اتفاقات دیگری را پیش رو خواهیم داشت. نكته دیگر نسبیتی كه این آثار با فرهنگ ایرانی دارند است. باید بپذیریم كه عراق از زمان هخامنشیان تا دوره اسلامی، استان مركزی ایران بوده، دوره هزار ساله‌ای كه عراق، استان مركزی ایران بود به نام قلب ایران شهر شناخته شده بود، ‌از آن به بعد هم در ارتباط تنگاتنگ فرهنگی بودیم، ‌ارتباطات فرهنگی ما با عراق آنقدر قوی است كه می‌شود گفت میراث مشترك زیادی داریم، آثاری كه هست این مساله را تایید می‌كند. نمونه‌اش همین شهر هترا، آثاری است كه همه جای دنیا از آن به عنوان اثار ایرانی یاد می‌كنند. به احتمال زیاد، آثار زیادی كه در موزه موصل هم خسارت دیدند، ‌آثاری است كه به حوزه فرهگی ایرانی تعلق دارد، از این جهت افسوس و حساسیت‌مان بیشتر هم هست. بهشتی اما در خصوص واكنش و نگرانی نسبت به احتمال ورود داعش به هترا و آسیب رساندن به آن گفت: جامعه ما شاید خیلی‌ها اطلاع نداشته باشد كه عراق از قرن ١٩ به بعد استقلال پیدا كرده و كشوری دارای مرزهای سیاسی امروزی شده. خیلی‌ها این تصور را می‌كنند كه از اول تاریخ این‌طور بوده، در حالی كه این طور نیست. تیسفون، كه امروز در عراق واقع شده، زمانی پایتخت ایران بود. اما اینكه داعش نسبت به شهر هترا صدمه وارد كنند، اگر حساسیت‌های ما را بفهمد، قطعا این كار را می‌كنند. خودشان عقل این كار را ندارند، اما اگر بدانند ما حساسیتی نشان می‌دهیم، ممكن است دشمنی كنند و سراغ شهر هم بروند. نمی‌گویم سكوت كنیم، اما حداقل تحریك‌شان نكنیم، حفاظت از این اثار، اهمیتش بیشتر از این است كه در كشمكش با داعش رفتار مقابله با آنها داشته باشیم. ترجیح می‌دهیم اگر كاری می‌كنیم در جهت حفاظت از این بنا باشد. برای یونسكو هم اشاره به هترا هنوز موضوعیت پیدا نكرده. چون آثار فراوانی در این منطقه غیر از هترا وجود دارد كه باید نگران‌شان بود. سازمان میراث فرهنگی و كمیته ملی موز‌ه‌های ایران (ایكوم)، هم تخریب موزه موصل توسط داعش را محكوم كردند. سازمان میراث فرهنگی در این بیانیه در محكومیت اقدام ضدفرهنگی داعش در تخریب آثار باستانی عراق، از سازمان‌های بین‌المللی به ویژه سازمان فرهنگی، علمی و آموزشی سازمان ملل (یونسكو) خواست در راستای وظایف اساسی خود، برای جلوگیری از این تخریب سازماندهی شده و وحشیانه اقدام ضروری انجام دهد.

معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی هم در خصوص واكنش رییس سازمان به این واقعه، ‌به «اعتماد» گفت: رییس سازمان، ‌آقای سلطانی فر، سه نامه برای میراث و گردشگری عراق، خانم ایرینا بوكووا، ‌مدیركل یونسكو و برای رییس آیسسكو (سازمان اسلامی، آموزشی، علمی و فرهنگی) كه ٥٧ كشور اسلامی‌اند، ‌نوشته و در آن اعلام آمادگی كرده كه با توجه به خطراتی كه این آثار را تهدید می‌كند، ایران آمادگی دارد آثار در خطر در عراق را به امانت بگیرد و مرمت كند و تا زمانی كه امنیت به عراق بازگردد‌، ‌آنها را نگه دارد. او همچنین از كشورهای اسلامی خواست این اقدام ضدفرهنگی را محكوم كنند. محمدحسن طالبیان، ‌در خصوص خطری كه شهر هترا را تهدید می‌كند، ‌گفت: در مورد این شهر باید جامعه جهانی واكنش نشان دهد، ‌خود دولت عراق باید درخواست رسمی بدهد، ‌ضمن اینكه ما در مورد آثار تاریخی آمادگی خود را به عنوان كشور همسایه اعلام كرده‌ایم. درهمین راستا بوكووا، مدیركل یونسكو نیز خواستار تشكیل جلسه اضطراری شورای امنیت ملل متحد در حفاظت از میراث فرهنگی عراق به عنوان عنصری جدایی‌ناپذیر از امنیت این كشور شده است. او كه پیش‌تر نیز در محكومیت كتاب‌سوزی‎های گسترده در موصل در بیانیه‌ای رسمی نسبت به خطر ادامه یا تكرار این تخریب‌ها هشدار داده بود، اعلام كرد كه عمیقا از آنچه كه در تخریب آثار در فیلم مشاهده كرده شوكه شده است.

رییس پارلمان عراق نیز اعلام كرد كه داعش با از بین بردن آثار باستانی موزه موصل در واقع گور خود را كنده است.

آنچه همچنان وجود دارد و به نظر می‌رسد به سرعت قابل برطرف شدن نیست، ‌سایه سیاه داعش است كه بر سر عراق، ‌مردمش، ‌شهرهایش، ‌خیابان‌هایش، ‌هویت و آثار فرهنگی و تاریخی‌اش روز به روز پررنگ‌تر می‌شود. عكس‌های حمله به مجسمه‌ها و آثار موزه موصل و نفرت و خشونتی كه در این عكس‌ها به چشم می‌آید، ‌كمتر از زنده سوزاندن آدم‌های اسیر شده در دستان داعشی‌ها نیست.

روزنامه اعتماد