آرامگاه دو شاهزاده عیلامی، احتمال وجود شهر هیدلو در جوبجی را بیشتر کرد

1393/11/21 ۱۰:۰۴

کشف آرامگاه دو بانوی عیلامی در جوبجی رامهرمز برگی از تاریخ عیلامی‌ها را به‌تصویر کشید. آرمان شیشه‌گر، سرپرست هیات باستان‌شناسی جوبجی اعلام کرد که این آرامگاه را می‌توان با آرامگاه ارجان در بهبهان و و تابوت‌ها را با نمونه‌هایی در شوش، زیویه، چوبتراش و در اور و نمرود در میانرودان مقایسه کرد. وی احتمال می‌دهد که این دو بانو از وجود شهری باستانی خبر می‌دهند.

کشف آرامگاه دو بانوی عیلامی در جوبجی رامهرمز برگی از تاریخ عیلامی‌ها را به‌تصویر کشید. آرمان شیشه‌گر، سرپرست هیات باستان‌شناسی جوبجی اعلام کرد که این آرامگاه را می‌توان با آرامگاه ارجان در بهبهان و و تابوت‌ها را با نمونه‌هایی در شوش، زیویه، چوبتراش و در اور و نمرود در میانرودان مقایسه کرد. وی احتمال می‌دهد که این دو بانو از وجود شهری باستانی خبر می‌دهند.

آرمان شیشه گر، عضو هیئت علمی پژوهشکده باستان شناسی و سرپرست هیات کاوش محوطه باستانی جوبجی در همایش "کشف آرامگاه دو بانوی عیلامی در جوبجی رامهرمز" که توسط انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریانا خوزستان عصر روز یک شنبه 19 بهمن برگزار شد درباره دستاوردهای تحقیقاتی در فصل اول و دوم کاوش سخرانی کرد.

در اردیبهشت ماه سال 1386 آرامگاهی از دورة عیلام نو، به طور اتفاقی هنگام حفر کانال آب بین دو روستای جوبَجی و ده یور در 7 کیلومتری جنوب شرقی رامهرمز در استان خوزستان ،کشف و عمدة آن تخریب شد. کاوش نجات بخشی آن بلافاصله به سرپرستی آرمان شیشه گر، عضو هیئت علمی پژوهشکده باستان شناسی، صورت گرفت.  

 شیشه گر در این همایش گفت: «آرامگاه سازه ای سنگی و مستطیل شکل است که با لاشه سنگهای لوحی به اندازه های گوناگون بزرگترین سنگ موجود 56 در 11 سانتی متر با ملات گل و گچ و شن ریز و درشت، درون ساختار طبیعی محل درون سنگهای ریز و درشت رودخانه ای و بر فراز رودخانة اعلی، حفر شده است.»

او افزود: «طول آرامگاه بین 450 سانتی متر و پهنای آن بین 220 تا 230 سانتی متر است و دیواره های آن پس از حدود 60 سانتی متر بلندا که شامل شش رج سنگ چین می شود به طور پلکانی خیز گرفته و تشکیل تاقی را داده که یا هلالی بوده و یا با تخته سنگهای بزرگ و مسطح پوشیده شده بود.»

عضو هیت علمی پژوهشکده باستان شناسی بیان کرد: «در این آرامگاه دو تابوت مفرغی با رأس هلالی قرار داشت. بر پایة مطالعات انسان شناسی، بقایای استخوانهای انسانی درون تابوتها به دو فرد مؤنث متعلق است. این دو فرد یکی کمتر از هفده سال داشته که در تابوت شرقی آرمیده و دیگری بین سی تا سی و پنج سال داشته و در تابوت غربی مدفون بوده است و به احتمال زیاد از خاندان شاهی عیلامی هستند زیرا که به همراه آنها دو حلقة زرین وجود داشت که بر پایة مطالعات زبان شناسی، نوشته ای به خط میخی و به زبان عیلامی و به سبک عیلام نو به نام  شوتور نَهونته پسر ایندَدَ و دیگری، نام ( لَ- اَر- نَ )، که احتمالاً نامی زنانه است، برخود دارند. همچنین بر نگین مرکزی عقیق پشت یک دستبند زرین ملیله کاری و مرصّـع دیگر نیز نام زنانه، ( اَ- نـی- نـو- مَ )، حک شده است.»

این باستان شناس درباره ارزش های هنری مکشوفات آرامگاه دو بانوی عیلامی گفت: «گورنهاده های هنری و ارزشمندی که در این آرامگاه قرار داشته شامل زیورهای زرین به شکل دسته خنجر، حلقه، بازوبند دستبند، النگو، گل سینه، انواع پولک و دگمه، مُهره و آویز و گوشواره، موبند و گردنبند و حلقة انگشتری است. ظروف سیمین ومفرغی به ویژه ظروف آیینی با پیکرک زن - ایزد بانو با دم ماهی و آتشدان با پایه هایی به شکل گوساله و اسب و دسته ای به شکل تندیس یک زن از مفرغ، انواع مهره های سنگی و ظروف سفالی و سنگی، برخی آثار آهنی از جمله تیغه خنجر و چند اثر ساخته شده از قیر طبیعی و آثاری ازعاج یا شاخ حیوان ویژة نوعی بازی شبیه تخته نرد هستند. تنها مُهر به دست آمده در این آرامگاه، یک مُهر سوسکی شکل از جنس بدل چینی سفید با نقش کنده انسانی کاملاً انتزاعی است.»  

 شیشه گر درباره نمونه های مشابه کشف شده اظهار داشت: «این آرامگاه را می توان با آرامگاه ارجان در بهبهان و تابوتها را با نمونه هایی که در شوش و زیویه و چوبتراش و نیز در اور و نمرود در میانرودان و در آناتولیترکیه به دست آمده اند و تاریخی از سدة 8 تا احتمالاً سلوکی یا اشکانی- الیمائی را می توان برای آنها فرض کرد، مقایسه کرد.»

او در ادامه با اشاره به اینکه این دوبانوی عیلامی متعلق به چه خاندانی بوده اند گفت: «می توان این آرامگاه را متعلق به دو بانوی عیلامی از خاندان شاهی به نام شوتور نهونته پسر ایندد دانست. دوم آنکه این شاه در دوره عیلام نو مرحلة 3 ب (در زمانی بین سالهای 585 تا 539 پ.م می زیسته و گستره حکومت او در بخشهای شرقی خوزستان از ایذه تا رامهرمز و حتی تا بهبهان و مناطقی از غرب استان کهگیلویه و بویراحمد امروزی می توانسته باشد. سوم آنکه همانگونه که کاوش در ارجان این فرض را پیش آورده که شهری به نام هیدلو که یکی از شهرهای عیلام نو بوده ممکن است با ارجان مطابقت داشته باشد همین فرض را هم می توان در مورد جوبجی مطرح کرد.»

شیشه گر افزود: «ناگفته نماند که پژوهشگران متعددی در باره محل هیدلو برپایه سالنامه های آشوری که آن را  نواحی کوهستانی دور دست سرزمین عیلام معرفی کرده اند نظر داده اند در این سالنامه ها، این شهر همراه با شهرهای شوش و مَدَکتو به عنوان مراکز شهرنشینی اصلی در دورة عیلام نو یاد شده اند و وقایعی که در یورشهای مکرر آشوربنی پَل به عیلام در نیمه های سده 7 پ.م، در این شهرها روی داده است، در آنها شرح داده شده اند. یورشهایی که به تدریج حکومت یکپارچة عیلام را متلاشی و تجزیه کرد و آبرومندی سیاسی عیلام را کاهش داد و کشمکشهای خانگی را شدت داد. ظاهراً هیدَلو پس از پیروزی نخست آشوربنی َپل بر عیلام پناهگاه شاهزادگان عیلامی، به فراسوی مرزهای غربی عیلام شد و پس از آن نیز در طول این دست اندازیها، هیدَلو همواره محل فرار و نیز شورش شاهان منطقه از جمله شاهان مَدَکتو بوده است و آشوربنی َپل در هر لشکرکشی به سرکوب و جایگزینی شاهانی که در هیدَلو، مَدَکتو و شوش گمارده بود، پرداخته است.»

او درباره تاریخ انجام گمانه زنی های باستان شناسی در محوطه جوبجی بیان کرد: در سال 1388 به منظور تعیین عرصه و حریم صورت گرفت و چند محوطه بین روستای جوبجی و دهیور به طور جداگانه گمانه زنی، نامگذاری و برای آنها عرصه و حریم در نظر گرفته شد. بدین ترتیب گذشته از آثار دوره های عیلام میانی و نو آثار دوره اشکانی و اسلامی که امتداد و گستره آنها از سوی شرق به غرب از دوره پیش از اسلام تا اسلامی بود شناسائی شدند.

 آرمان شیشه گر درباره دلیل انجام فصل دوم کاوش گفت: کاوش فصل دوم به درخواست سازمان آب و برق استان خوزستان است که برای گذر کانال روگذر آب به فاصله حدود 300 متری غرب آرامگاه انجام می شود. هنوز این کاوش به کشف هیچگونه سازه یا ساختار معماری و یا گورستان منجر نشده و فقط ما در میان لایه های رسوبی با انبوه سفالینه و تعداد اندکی قطعات شیشه دوره اشکانی روبرو هستیم که پس از پایان کاوش می توان در مورد نتایج آن اطلاع رسانی کرد.

در همایش "کشف آرامگاه دو بانوی عیلامی در جوبجی رامهرمز"، مجتبی گهستونی دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریانا خوزستان گفت: شرایط محوطه های تاریخی شهرستان رامهرمز بسیار نا بسامان است. این محوطه ها یا دچار تعرض های انسانی همچون حفاری غیر مجاز هستند و یا بخشی از پروژه های عمرانی اقدام به تعرض می کنند.

گهستونی افزود: محوطه جوبجی را اگر دوستداردان میراث فرهنگی اطلاع رسانی نمی کردند و رسانه ها پوشش نمی دادند سرنوشت نامعلومی داشت. لذا این محوطه با توجه به اهمیتش، برای رسانه ها از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است. انتظار می رود که کلیه ارگانها به خصوص میراث فرهنگی نسبت به اعمال قوانین برای جلوگیری از هرگونه تعرض به محوطه های باستانی کوتاهی نکنند.

دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریانا خوزستان اظهار یادآور شد: از سال 1388 تعیین عرصه و حریم جوبجی انجام شده است ولی تاکنون نسبت تصویب آن در پژوهشکده باستان شناسی اقدام نشده است. لذا با توجه به اعمال تعرض های مختلف در عرصه و همچنین گستردگی روستاهایی که در محدوده قرار دارند لازم است که هرچه سریع تر نسبت به تصویب و ابلاغ تعیین عرصه و حریم اقدامات لازم صورت بگیرد.

در بخشی از این همایش احسان بارانی سرپرست اداره میراث فرهنگی رامهرمز و منصور معتمدی رئیس انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاشار رامهرمز به بیان دیدگاههای خود پرداختند.

میراث فرهنگی