برگزاری شبِ «یوزف فون همر پورگشتال و جهانِ ایرانی» در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی

1403/3/20 ۱۳:۴۳

به مناسبت دویست‌وپنجاهمین سالگرد تولد «یوزف فون همر پورگشتال»، هفتصدوچهل‌وسومین شب از سلسلۀ شب‌های بخارا به بررسی زندگی و آثار این ایران‌شناس بزرگ اتریشی اختصاص یافت که با همکاری انجمن فرهنگی اتریش در تهران، در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی برگزار شد.

دبا: در این رویداد، «احمد مسجدجامعی»، قائم‌مقام مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی سخن گفت: دربارۀ مناسبات ایران و اتریش از نقطۀ ویژه‌ای آغاز می‌کنم و آن این‌که فصل مهمی از تاریخ علم با اتریشی‌ها آغاز شد و به‌ویژه در معماری و  موسیقی و توپخانه بود. اتریشی‌ها در ایران آثار مهمی از خود برجای گذاشتند که ازجمله احداث جادۀ قدیم شمیران و ایجاد نظمیه بود اما آن نقطۀ عطفِ منظور، در دورۀ ناصری بود.

وقتی امیرکبیر دارالفنون را بنیان نهاد از معلمان اتریشی دعوت کرد و در مقابل چون روسی‌ها و انگلیسی‌ها چون مسائل فی‌مابین را رعایت نمی‌کردند، دعوت‌شان نکرد تا جایی‌که حتی سفارت روسیه به دعوت از اتریشی‌ها اعتراض کرد.

درنتیجه هنر و آموزش جدید در ایران را نَمسه‌ای‌ها یا نَمساوی‌ها یا اتریشی‌ها راه انداختند چون دارالفنون مدرسه نبود بلکه دانشگاه به معنای امروز بود. وقتی هیئتی از سوی امیرکبیر راهی اتریش شد تا معلمانی را برگزیند، پورگشتال زنده بود و بعید است که مورد مشورت نبوده باشد. درنتیجه او در آموزش عالی ایران مؤثر بود.

اما او چرا از میان این همه شاعر، حافظ را انتخاب کرد تا اشعارش را به آلمانی برگرداند. حدسم این است او خود اهل شعر و ادبیات بود و به همین‌دلیل همۀ اشعار حافظ را ترجمه کرده است. ترجمه‌ای که برداشتی از دیوان حافظ است و آن‌قدر در جریان فکری جهان غرب اثر گذاشت که توجه به فرهنگ شرق و یونانی و شرقی توسعه یافت.

اتریش پنجرۀ ورود ایرانیان به فرهنگ و علم جدید بود و در مقابل ایران به غنای ادب اروپا به خصوص در دورۀ رمانتیک به‌ویژه ادبیات آلمانی‌زبان افزود. امیدوارم ٢۵٠ سالگی پورگشتال، سرآغاز همکاری‌های فرهنگی ایران و اتریش باشد.

دیگر سخنرانان این برنامه، ولف دیتریش هایم، سفیر اتریش در تهران؛ امیل بریکس، تاریخ‌نگار، دیپلمات و رئیس آکادمی دیپلماتیک وین؛ سعید فیروزآبادی، استاد دانشگاه و پژوهش‌گر مطالعات ایرانیِ آلمانی‌زبان؛ سیبِله ونتکر، عضو مؤسسۀ تحقیقات تاریخی اتریش و آکادمی علوم اتریش؛ علیرضا بردونی، دانشجوی دکتری و پژوهش‌گر ادبیات آلمانی و علی دهباشی‌، مدیر مجلۀ بخارا بودند.

سایر تصاویر