برگزاری آیین چهلمین روز رحلت آیت‌الله سیدمحمد موسوی بجنوردی

1403/1/19 ۰۹:۲۸

آیین چهلمین روز رحلت آیت‌الله سیدمحمد موسوی بجنوردی، عضو شورای عالی علمی مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، عصر جمعه، هفدهم فروردین مقارن با بیست‌وپنجم رمضان در مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی برگزار شد.

دبا: آیین چهلمین روز رحلت آیت‌الله سیدمحمد موسوی بجنوردی، عضو شورای عالی علمی مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، عصر جمعه، هفدهم فروردین مقارن با بیست‌وپنجم رمضان در مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی برگزار شد.

در آغاز کاظم موسوی بجنوردی، رئیس این مؤسسۀ پژوهشی سخن گفت: گذشته از عواطف برادرانه، که میان ما برقرار بود، میل دارم دربارۀ آیت‌الله آقامحمد بجنوردی بر برخی نکات تأکید و همگان را به تأمل بیشتر دعوت کنم. برادر من در خانواده‌ای رشد یافت که علم و فقاهت در آن بر همۀ شئون زندگی سایه افکنده بود. در درجۀ نخست پدر بزرگوار ما مرحوم آیت‌‎الله‌العظمی میرزا حسن موسوی بجنوردی در حوزۀ علمیۀ نجف اشرف نه فقط در فقه و اصول، بلکه در ادب فارسی و عربی و علوم معقول و حکمت متعالیه سرآمد بود و از سوی دیگر در زهد و تقوی و آزادگی و علوّ نفس هم مرتبتی عالی داشت. آقامحمد نخست در محضر پدر بزرگوار و سپس در خدمت برادر بزرگ‌تر ما مرحوم آیت‌الله‌العظمی محمدمهدی موسوی بجنوردی مراتب علمی را طی کرد و در درجۀ بعد در حوزۀ درس و بحث مراجع و فقهای بزرگ نجف مانند مرحوم امام خمینی و مرحوم آیت‌الله‌العظمی خویی پرورش یافت. در کنار فقه و اصول در تحصیل علوم معقول هم کوشید.

بنابراین، او به طور کامل در مکتب سنتی و کهنسال تعلیم و تربیت پرورش یافته و به مقام اجتهاد رسیده بود. دروس معمول را نزد بهترین مشایخ و استادان و فقهای عصر فرا گرفته و در خانه هم، از امتیاز زندگی در جوار یکی از بزرگ‌ترین فقهای دوران برخورداری یافته بود. اما آمدن او به ایران و شرکت در امور قضائی مانند عضویت در شورای عالی قضائی که به فرمان استادش امام خمینی صورت گرفت، به او امتیازی داد که شاید برای دیگر فقیهان در این حد فراهم نشده بود: امور قضائی و فقهی و حقوقی و تأثیر مستقیم آن با زندگی روزمرۀ مردم، در کشوری با نظام نوپای اسلامی، آن هم در زمان اوج احساسات و رفتارهای انقلابی. آیت‌الله بجنوردی کوشید مبانی فقهی و حقوقی را بیشتر تبیین و امور قضائی را با آن تنظیم کند و تطبیق دهد. از آنجا که به‌خوبی می‌دانست فضاهای دانشگاهی به این‌گونه مباحث بیشتر نیاز دارند و طبقات گوناگون دست‌اندرکار در امور قضائی بیشتر از محیط‌های دانشگاهی به این امور می‌پردازند، در طول مدتی بیش از سی‌سال، در حد خود کوشید میان حوزه و دانشگاه به ویژه از حیث مباحث فقهی و اصولی و حقوقی پیوند برقرار کند.

میراث مکتوب علمی او که اکنون جزء کتاب‌های درسی در دانشگاه‌هاست، به‌راستی قابل توجه و چشمگیر است. خدمات علمی او در انتقال متون فقهی و اصولی به متون حقوقی و مواد درسی دانشگاهی نباید فراموش شود و به‌گمان من این موضوع قابل تحقیق است. پس از بنیاد نهاد علمی دانشگاه در ایران و به‌ویژه پس از انقلاب، کمتر فقیهی به اندازۀ آیت‌الله بجنوردی در این زمینه توفیق یافته بود. مقالات علمی او که اینک خوشبختانه در مجلداتی چند در دسترس است و تدریس و نظارت بر پژوهش‌های حقوقی و فقهی و پایان‌نامه‌های دانشگاهی حاکی از کوششی است که او بی‌سروصدا و متواضعانه پی گرفته بود و عمر خود را بر سر آن نهاد. مطالعات و تحقیقات او در تطبیق میان فقه و مبانی حقوق نوین در مباحثی مانند حقوق بشر و امور اقتصادی نیز حاکی از دقت نظر اوست و اهمیتی که برای جایگاه و شناخت هرچه بیش‌تر و عمیق‌تر فقه و کلام امامیه قائل بود. هم در راه همین هدف، تدریس و در مجامع علمی در کشور و در سطح جهانی شرکت می‌کرد. از این منظر، می‌توان گفت که آیت‌الله بجنوردی نه‌فقط در مباحث دقیق فقهی و اصولی و حقوقی، بلکه در امر اجتهاد نیز آفاق جدیدی گشود و این موضوعی است که می‌‎توان بر سر آن بیشتر تأمل و تدبر و درنگ کرد.

دامنۀ سخن در این باب البته فراخ و گسترده است و قصد من فقط اشاره‌ای است به جایگاه و کوشش های برادر فقیدم آیت‌الله بجنوردی که خود از نزدیک شاهد آن بوده‌ام و جای خوش‌وقتی است که ما از هنگام بنیاد مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی در چهل سال پیش از راهنمایی‌ها و دقت نظر آن فقید سعید به‌ویژه در شورای عالی علمی در امور و موضوعات گوناگون برخوردار بودیم.

در ادامه این مجلس، سیدعلی خمینی، نوۀ بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران؛ عمادالدین باقی، روزنامه‌نگار و فعال حقوق بشر؛ معصومه ابتکار، رئیس اسبق سازمان حفاظت محیط ‌زیست؛ احمد مسجدجامعی، قائم‌مقام مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی؛ سیدمحمدصادق موسوی، دانشیار گروه فقه و حقوق مدرسه عالی شهید مطهری و سیدمصطفی موسوی بجنوردی، فرزند مرحوم آیت‌الله موسوی بجنوردی سخنرانی کردند.