کتاب «سفرنامه ویلیامز جکسُن، از قسطنطنیه تا زادگاه عمر خیام» منتشر شد

1401/12/22 ۱۱:۳۱

کتاب «سفرنامه ویلیامز جکسُن، از قسطنطنیه تا زادگاه عمر خیام» با ترجمه رضا نمازی، توسط انتشارات ایران‌شناسی منتشر شد.

  دبا: آبراهام والنتاین ویلیامز جکسن (1862-1937) از پیشگامان مطالعات ایرانی در آمریکا بود که از او به عنوان نخستین ایران‌شناس بزرگ آکادمیک آمریکایی نیز یاد می‌شود. جکسن که حدود 40 سال وظیفۀ تدریس زبان‌های هندوایرانی در دانشگاه کلمبیا را نیز به عهده داشت، یکی از محققان خوش‌نام در رشتۀ زبان، ادبیات و ادیان ایران باستان به ‌شمار می‌رود که برای مطالعات و مشاهدات ایران‌شناسی خود چندین مرتبه به ایران سفر کرد و شرح بخشی از مشاهدات خود را در قالب دو سفرنامۀ ارزشمند منتشر ساخت. نخستین سفرنامۀ جکسن با عنوان «ایران در گذشته و حال» که مربوط به نخستین سفر وی در سال 1903 میلادی است، پیش از این با ترجمۀ آقایان منوچهر اميرى و فريدون بدره‌اى به چاپ رسیده است. سفرنامۀ حاضر که مربوط به سال‌های 1907 و 1910 میلادی می‌باشد، با عنوان «از قسطنطنیه تا زادگاه عمر خیام» در سال 1911 میلادی برای نخستین‌ بار در آمریکا منتشر گردیده است و علی‌رغم اطلاعات جامع و مستندی که در آن وجود دارد، تاکنون در ایران مغفول مانده بود.

جکسن در مسیر مسافرتش از قسطنطنیه تا باکو و حاشیۀ دریای مازندران تا شرق ایران، یعنی مشهد و نیشابور، جلوه‌های فراوانی از فرهنگ، زندگی اجتماعی، آداب، باورها و مناسک مردم را ثبت و ضبط کرده است. ارائۀ بیش از 220 عکس از اماکنی چون بازار و دکانها، مردم عادی، رجال، کارگران، ماهیگیران، کشاورزان، طلاب و دراویش بر ارزش این اثر افزوده است. این کتاب نیز همچون سایر آثار جکسن، دقیق و مستند و بر پایۀ داشته‌ها و تجارب علمی و دانشگاهی وی تدوین شده است و ارائۀ فهرستی از منابع معتبر مورد استفادۀ ایشان، خود گویای مسئولیت‌پذیری این دانشمند است که تلاش کرده در ۲۲ فصل، در کنار گزارش رویدادهای سفر، اطلاعات کامل و جامعی از تاریخ، ادبیات و فرهنگ مردم ایران نیز ارائه کند.

جکسن در سفرنامۀ خود شرح گام‌به‌گام سفر به شهرها و روستاهای ایران را با مطالب تحقیقی، تاریخی و باستان‌شناسی با ارزشی به هم آمیخته است. این یادداشت‌ها که خود آن‌ را به نوعی «سفرنامه و تحقیق» نامیده، حاوی نکات دقیقی از ویژگی‌های جغرافیایی شهرها، اماکن تاریخی و میراث باستانی، فرهنگ و آداب اجتماعی، زندگی اقلیت‌های دینی ایران و برخی دیگر از مهم‌ترین ویژگی‌های حیات اجتماعی و فرهنگی جامعۀ ایرانی عصر قاجار است. سفرنامۀ حاضر که با ترجمۀ رضا نمازی و به همت انتشارات ایرانشناسی در شمارگان 500 نسخه به چاپ رسیده، می‌تواند به عنوان مجموعه‌ای جامع و مستند برای انعکاس تصویری روشن از ایران اوایل قرن بیستم مورد توجه علاقمندان قرار گیرد.