استادان فارسی سرزمین عظیم‌‌آباد، هندوستان

1401/8/29 ۱۱:۱۵

دکتر وجیه‌الدین، مدیر و استاد بازنشسته گروه فارسی دانشگاه مهاراجا سایاجی در شهر بَرودا، ایالت گجراتِ هندوستان، معرفی کتاب اخیر دکتر محمد رضوان‌الله آروی به نام «عظیم آباد کے فارسی اساتذه»(استادان فارسی سرزمین عظیم‌‌آباد، هندوستان) را برای وب‌سایت ارسال کردند.

دکتر وجیه‌الدین، مدیر و استاد بازنشسته گروه فارسی دانشگاه مهاراجا سایاجی در شهر بَرودا، ایالت گجراتِ هندوستان، معرفی کتاب اخیر دکتر محمد رضوان‌الله آروی به نام «عظیم آباد کے فارسی اساتذه»(استادان فارسی سرزمین عظیم‌‌آباد، هندوستان) را برای وب‌سایت ارسال کردند. در زیر معرفی وی را با هم می‌خوانیم.

دکتر محمد رضوان‌الله آروی (زادروز: 1959) از دانشگاه پَتنا، در ایالتِ بیهار، هندوستان دکترای فارسی دریافت نمود. استاد فارسی اِچ.دی.جین کالج در شهر آرا، هندوستان. از آثار ایشان:

* نگارش کتاب به زبان اردو با عنوانِ: بہار کے فارسی شاعری کے فروغ میں شعراءے پھلواری کا حصہ(نقشِ شعرایِ منطقة پُلواری در گسترشِ شعر فارسی در ایالتِ بیهار) برای این کتاب جایزه حسن عسکری از سوی اردو آکادمی ایالتِ بیهار در سال 2011 به وی اعطا شد.

* نگارش کتاب به زبان اردو با عنوانِ: لفظ و معانی، سال چاپ: 2022. (مجموعه مقاله درباره ادبیات فارسی با این عنوان‌ها: نه شکایت از وقت و افلاک؛ حضرت مخدوم جهان و بحر المعرفت؛ معرفیِ ملفوظ مطلوب المبارک؛ افضل الفوائد ملفوظِ حضرت خواجه نظام‌الدین اولیا؛ مطلع الانوار قصیده فارسیِ حضرت تپان؛ اخبار الاصفیا تذکره‌ای جامع درباره عارفان؛ نگاهی به حجة العارفین؛ رساله نوریه سلطانیه حضرت شیخ عبدالحق محدث دهلوی؛ نور وحدت کتابی نادر به فارسی از دوره جهانگیر؛ نگاهی به تحفه سامی؛ آثارِ امیرخسرو در کتاب‌خانه خدابخش در شهر پَتنا؛ تالیفاتِ چَندر بان در کتاب‌خانه خدابخش در شهر پَتنا، ویژگی‌هایِ غیاث اللغاتِ چاپِ ایران؛ هنرهایِ بصری شکیل الرحمان و حافظ شیرازی؛ بزرگ علوی داستان نویسِ روشنفکر دوره معاصر ایران؛ هندوستانِ قرنِ پانزدم میلادی در تاریخِ مبارک شاهی؛  وادی افغان کتابِ مهم دربارة تاریخ سلاطین افغان؛ نگاهی به واقعات عالمگیری).

* ترجمه کتاب از فارسی به زبان اردو با عنوانِ: مکتوبات حسنیه و ملفوظات مخدوم شاہ حسن علی مُنعمی قدّس سرّہ:

* ترجمه کتاب از فارسی به زبان اردو با عنوانِ: حجة العارفین  (قدیمی‌ترین تذکره دربارة سلسله ابوالعلاییه).

دکتر محمد رضوان‌الله آروی چند سالی است که سلسله نگارشات معرفیِ استادان فارسیِ این ایالت را آغاز نموده است که به صورت مقاله منتشر شدند. تا الان این سلسله معرفی‌ها، استادان فارسیِ عظیم آباد (نام قدیمِ سرزمین پَتنا) را شامل شده است. از آنجایی که دکتر رضوان‌الله دچار بیماری شده‌اند و این ناسازی حالشان ادامه کار را به صورت پیوسته اجازه نمی‌دهد، ایشان این سلسله معرفی استادان عظیم‌آباد را به صورت کتابی چاپ کرده اند با عنوانِ:

«عظیم‌آباد کے فارسی اساتذه»(استادان فارسی سرزمین عظیم‌‌آباد، هندوستان)، نویسنده: محمد رضوانالله آروی، ناشر: مولف، چاپخانه: روشان پرنترس، دهلی، 2022. در این کتاب، تصویر استادان، زندگی‌نامه‌شان، آثارشان آمده است.

فهرست کتاب:

* دیباچه

• پروفسور سید شاه عطاء الرحمان عطا کاکوی (1904-1998) استاد گروه فارسی «دانشگاه پَتنا» ومدیر وقت «اداره تحقیقات عربی و فارسی». متخصصِ تذکره های فارسی که چندین نسخه خطی فارسی را تصحیح یا به زبان اردو ترجمه نمود یا برخی از آنها را خلاصه کرد: «تذکره نشتر عشق»، «تذکره عشقی»، «سفینه هندی»، «سفینه خوشگو» و ... .
• پروفسور اقبال حسین (زاد روز: 1905)- استاد فارسی «دانشگاه پَتنا». مدیر کتاب خانه خدابخش در سالهای 1965 تا 1967. از آثارش: «شاعرانِ قدیم فارسیِ هندوستان» به زبان اردو، تدوینِ «تذکره تحفه سامی» و غیره.
• پروفسور سید حسن عسکری (1901-1990) از تاریخ‌دان‌ها و نسخه‌پژوه‌هایِ ممتاز که زمینه تخصصی‌اش سرزمینِ بیهار بود. وی چندین نسخه های خطی فارسی را معرفی نمود. مدیر وقت «اداره تحقیقات عربی و فارسی». از آثارش: «تصحیحِ اشعارِ مولانا برهان الدین مظفر شمس بلخی»، «تصحیحِ دیوانِ رکن صاین هروی». مجموعه مقاله‌هایِ او درباره نسخه‌هایِ فارسی و متون کهن فارسی به اردو و انگلیسی چاپ شده است.
• پروفسور فیاض الدین حیدر (1924-2003) – استاد گروه فارسی «پَتنا کالج» و مدیر وقت «اداره تحقیقات عربی و فارسی». برخی از آثارش: ترجمه «مرات الاحوال جهان نما- تالیفِ: سید احمد بن محمد علی بهبهانی» از فارسی به انگلیسی.
• پروفسور خواجه افضل امام (1924-2004)- مدیر گروه فارسی «پَتنا کالج»- هشت سال مدیر بخش نسخه های خطی کتابخانه این کالج بود. از آثارش: تصحیحِ «دیوان فارسیِ نذیرالحق»، «مضامینِ افضل» و غیره.
• پروفسور سید علی حیدر نیّر (1925- 1992) – استاد لَنگت سینگ کالج در شهر مظفّر پور و معاون افتخاریِ کتابخانه خدابخش. از آثارش: تصحیح نسخه های خطی فارسی: «آصف نامه»، «عروض الهندی»، «رساله در ذکر مغنّنیان هند»، «دیوان قاسم ارسلان»، تصحیحِ «دیباچه دیوان غره الکمال»، «مثنویِ هدایث و بشارت- تالیفِ: شاه شرف الدین بوعلی قلندر» (تصحیح از روی نسخه‌خطی فارسی در کتاب‌خانه خدابخش)، «گلدسته اشعار» (از روی نسخه‌خطیِ فارسی موجود در کتاب‌خانه خدابخش، تصحیحِ نسخه‌خطیِ مثنویِ به صورت گفتگوی جوان و پیر از ناصر علی سرهندی؛ مثنوی با عنوان «مثنوی مِهر» از سید علی مِهری؛ قصیده در مدحِ حضرت علی ع از میرزا طیب طوفان)
• پروفسور محمد صدیق (1928-2000) - استاد گروه فارسی «پَتنا کالج» و مدیر وقت «اداره تحقیقات عربی و فارسی». رساله دکتری‌اش که هنوز چاپ نشده است: «اشرف مازندرانی؛ حیات و آثار اور اُس کی مثنوی کی ناقدانه تدوین» (= زندگی و آثار اشرف مازندرانی و تصحیحِ انتقادیِ مثنویِ او). برخی از آثارِ پروفسور محمد صدیق: «آیینه فارسی» در سه جلد، آموزش فارسی برای کلاس‌هایِ ششم و هفتم و هشتم، «فارسی شکرین» برای دیپلم، مثنویِ فارسی «مناظره از نفس جزیی با نفس کلی»- تالیفِ: حکیم نظیر حسن شیخ‌پوروی، ترجمه این مثنوی از فارسی به اردو و انگلیسی، «تنقیدی و تحقیقی مطالعے» مجموعه 16 مقاله درباره فارسی: عُرفیِ شاعر، میرزا غالب دهلوی، بیدلِ شاعر، نهایت الکمال از امیر خسرو، شعرِ جدید فارسی، بهشتی هروی از شاعران دوره شاهجهان، جاوید نامه از محمد اقبال، نامه‌هایِ میر سید علی همدانی، مقایسة عرُفی و سعدی، دربارة دیوان اثیر اومانی با توجه به نسخه‌خطیِ موجود در کتاب‌خانه خدابخش.
• دکتر سید اطهر شیر (1929-1998) فهرست نویس نسخه های خطی عربی «کتابخانه خدابخش» و مدیر وقت «اداره تحقیقات عربی و فارسی».
• پروفسور انوار احمد (1936-2015) استاد گروه فارسی «پَتنا کالج»- برخی از آثارش: «تصحیحِ تذکره فارسی انیس الاحباء»، «مشایخ سلسله فردوسیه کی علمی و عرفانی خدمات» (= خدماتِ علمی و عرفانیِ مشایخِ سلسلة فردوسیه)
• پروفسور غلام مجتبی انصاری (1938-2018). مدیرِ گروه فارسی «دانشگاه بیم راو اَمبید کَر، دانشگاه بیهار» در مظفر پور. وی روی پروژه تصویب شده وزارت علوم هندوستان کار می‌کرد با عنوانِ: «تمدن و فرهنگ هندوستان در شعرِ فارسیِ هندوستان». از آثارش: «احوال و آثارِ حکیم شیخ حسین شهرت»، «مشاهداتِ مجتبی از سفر ایران همراه هشت مقاله»، «مطالعه غزل های سید قاسم حاجی پوری» (از شاعران عارف که نسخه خطیِ دیوانِ فارسی او در کتابخانه پیر دَمریا در شهر باگلپور است)، «احوال و آثار مولانا محمد نصیرالدین» (شاعر، طبیب و حکیم)

 شایان ذکر است که دکتر محمد رضوان‌الله آروی این دو کتاب را در دست چاپ دارد:

روضه رضوان (مجموعه مقالات در نقد و پژوهشِ متون ادب فارسی)

اشارات (ترجمه مکتوباتِ حضرت مخدوم جهان شیخ شرف‌الدین محمد یحیی مَنیَری قدّس سرّه از فارسی به زبان اردو) 

دعاگوییم که خداوند متعال به ایشان‌تندرستی کامل عطا فرماید و ایشان بتوانند با آسودگی خاطر،  این سلسله نگارشات را  ادامه دهند و تمام استادان فارسی تمام ایالت بیهار را به جامعه علمی معرفی بفرمایند. آمین.

منبع: کتابخانه مجلس