خلق آثار بزمی؛ در انحصار نظامی گنجوی

1400/12/21 ۱۲:۳۱

استاد دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) گفت: آثار بزمی امضای نظامی است که با سه منظومه لیلی و مجنون، خسرو و شیرین و هفت پیکر لقب بزمی‌سراترین شاعر شعر فارسی را به خود اختصاص داده است؛ از این روی، نظامی در کنار فردوسی، سعدی، حافظ و مولوی، شاعری صاحب‌سبک و تاثیرگذار است که با حضورش، خمسه شاعران بنام شعر فارسی را نظام بخشیده است.

زهرا عسگری خاطرنشان کرد: در میان آثار فاخر فارسی و شاعران شاخص و صاحب‌سبک، کسانی هستند که در محتوای تولیدی اثر خود، نه تنها در زمانه خویش؛ بلکه در تمامی ادوار، یگانه و بی‌همتا بوده و سایر آثار خلق‌شده در این زمینه، صرفاً تقلیدهایی موفق از این آثار محسوب می‌شوند، نظیر آثار پهلوانی فراوانی که به تقلید از شاهنامه و پس از آن سروده شد که امروزه در حد آثار تقلیدی و حتی گاه مبتذل و تکراری رده‌بندی می‌شوند.

 وی افزود: آثار پهلوانی پیش از شاهنامه نظیر گشتاسب‌نامه دقیقی نیز هیچ‌گاه قابل مقایسه با شاهنامه نبوده‌اند و بی‌شک، تنها اثر حماسی گران‌سنگ و فاخر ادب فارسی تاکنون شاهنامه فردوسی است. در مورد گلستان سعدی نیز نظیره‌های فراوانی وجود دارد که هیچ‌گاه در صلابت و شیوایی سخن به نثر گلستان نرسیده‌اند.

این استاد دانشگاه با اشاره به آثار نظامی اظهارکرد: یکی از آثاری که در دوره‌های دیگر نیز شاعران زیادی به تقلید از آن، آثاری را خلق کرده‌اند پنج‌گنج نظامی، گنجینه‌ای از آثار حکمی و بزمی است که در آفرینش ادبی سایر دوره‌ها تأثیرگذار بوده و اثری جریان‌ساز بوده است. شاید اثری چون مخزن‌الاسرار با آثاری نظیر حدیقه‌الحقیقه شباهت محتوایی داشته باشد؛ اما بی‌شک خلق آثار بزمی در انحصار نظامی است.

وی گفت: به‌قول‌معروف آثار بزمی امضای نظامی است که با سه منظومه لیلی و مجنون، خسرو و شیرین و هفت پیکر لقب بزمی‌سراترین شاعر شعر فارسی را به خود اختصاص داده است؛ از این روی، نظامی در کنار فردوسی، سعدی، حافظ و مولوی، شاعری صاحب‌سبک و تاثیرگذار است که با حضورش، خمسه شاعران بنام شعر فارسی را نظام بخشیده است.

این پژوهشگر تصریح کرد: در اهمیت آثار بزمی نظامی باید گفت که در میان اسامی مختلف معشوقکان منظومه‌های عاشقانه فارسی، شیرین نمادی از معشوق پاکدامن و زیبای ایرانی است و فرهاد نیز نماد عاشقان پاکباز و صادقی است که در مسیر عشق به وصال اهورایی رسیده و عشقی عذرایی را رقم زده‌اند و با هجرانی که وصالی روحانی است در ادب فارسی و حتی در نزد عامه مردم، به ضرب‌المثل تبدیل شده‌اند که صرفاً در ادب فارسی، نامی برآمده از یک حکایت تاریخی نیستند؛ بلکه سمبلی اصیل از عشق و محبت‌ هستند که به شکل تلمیحی پرتکرار در آثار غزل‌پردازان عاشقانه‌سرا به فروانی به کار گرفته شده‌اند.

 وی در ادامه افزود: بی‌شک نظامی در احیای این داستان کهن عاشقانه فارسی، نقشی بی‌بدیل داشته و همچون فردوسی که با حمیت ایرانی خویش به حفظ و احیای حماسه‌های وطنی، همت گماشته بود، وی نیز در پاسداشت و زنده نگه‌داشتن داستان‌های عاشقانه فارسی، تلاشی بی‌دریغ داشته است که از روح ایران‌دوستی او نشئت گرفته که از این منظر، اقدامی شایسته و درخور ستایش است.

 عسگری اظهار کرد: نظامی نیز در سرودن شاهکار خویش، همانند فردوسی سی سال از عمر خود را صرف نظم‌بخشی به پنج گنج کرد. وی همچنین در راستای منظومه‌سرایی عاشقانه، داستان معروف عربی لیلی و مجنون را نیز به نظم کشید؛ اما در سبب نظم کتاب اذعان داشته که این وظیفه به او تحمیل شده و خود رغبت چندانی به سرایش آن نداشته است و تنها به اصرار فرزندش محمد این اثر را سروده است.

وی اظهارکرد: به حق، نظامی اثری فاخر خلق نموده که از دیرباز در کنار خسرو و شیرین شهره آفاق است و به جفت آثار بزمی ادب فارسی تبدیل شده است؛ که به قول خود نظامی در آغاز داستانش: خواننده‌اش اگر فسرده باشد/ عاشق شود ار نمرده باشد.

استاد دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) در پایان گفت: با اینکه امروزه مدفن نظامی همانند مولوی، دور از مرزهای این مرز و بوم است؛ اما شعله اشعارش همچنان در دل ایرانیان پرشور است و علاوه بر آثار عاشقانه‌ای که مثالی از مهر و دلدادگی است، خود نظامی نیز در تجربه زندگی عاشقانه‌اش، الگو و سرمشقی از عشق و مهرورزی است.

منبع: ایسنا