«التلویحات» سهروردی به تقلید از اشارات نوشته شده اما ابتکارات خاص خود را دارد

1400/11/27 ۱۳:۱۴

حبیبی گفت: یکی از آثار سهروردی کتاب التلویحات است که اسمش شبیه اشارات ابن سیناست و شیوه نوشتن سهروردی هم در این کتاب به اثر ابن سینا شباهت دارد. او در این کتاب مسیر اشارات را طی کرده است.

سهروردی «تلویحات» را به عنوان نخستین گام در جهت ریختن شالوده فلسفه‌ی اشراق خود، به سنت مشائی به رشته‌ی تحریر درآورد. سهروردی در تلویحات شرح مشاهده یا رؤیتی را گزارش می‌کند که در آن به تصور خود، ارسطو را می‌بیند و گفت‌وگوهایی با وی انجام می‌دهد. سهروردی چهار رساله‌ی بزرگ نوشت که حاوی اصول عقاید اوست: تلویحات، مقاومات، مطارحات و بالاخره حکمه‌الاشراق. تلویحات سرآغاز خوبی برای شناخت اندیشه‌های سهروردی است.

دومین نشست از  مجموعه درس‌گفتارهایی درباره‌ی سهروردی به  «تأملی در تلویحات سهروردی»  اختصاص داشت که صبح امروز با حضور نجفقلی حبیبی برگزار شد. او در این نشست درباره زندگی سهروردی توضیحاتی را ارائه کرد و گفت: اخیرا موسسه فرهنگی هنری حکمت سهروردی تاسیس شده و امیدوارم در سطح ملی و بین‌المللی کارساز باشد. 

او ادامه داد:‌ سهرورد امروز شهر کوچکی از توابع شهر زنجان  و در جنوب سلطانیه واقع است. چندین نفر در تاریخ این منطقه به سهروردی مشهورند که یکی از آنها شهاب الدین سهروردی است. او در سال 549 هجری متولد و در 587 هجری در حلب سوریه کشته شده است. او حکیم مقتول نامیده می شود. سهروردی در مراغه با فخر رازی معروف هم درس بوده است. از عجایب روزگار است که این هر دو شاگرد از نوابغ عالم می‌شوند و شهره جهانی دارند و هر کدام در مسیری گام می‌گذارند. سهروردی بعدها برای تکمیل تحصیلاتش به اصفهان می‌رود و در نهایت به سیر آفاق می‌پردازد و جهانگردی را شروع می‌کند و در برخی از شهرهای ترکیه رفت و آمد داشته و اثارش را در این مسیر نوشته است. او سال های آخر عمرش را در مدرسه حلاویه در سوریه می‌گذارند. پس از مباحثات او در حلب با برخی از علمای آنجا و سرانجام به دستور صلاح الدین ایوبی و فتوای آنها کشته شد. 

او افزود: از عجایب این است که سهروردی و فخر رازی آدم‌های شگفت انگیز هستند؛ یکی مغضوب درگاه و دیگری مقرب درگاه؛ یکی در عین مکنت زندگی می‌کند و دیگری در ثروت. فخررازی مقبره بزرگی دارد اما کربن گزارش می‌کند که قبر سهروردی در حلب دفن است. سهروردی در همان زمان حیات خودش در حلب مورد توجه و غضب عده‌ای قرار می گیرد. من دیگر بعد از قرن نهم در تاریخ ندیدم درباره او چه آمده است.

 به گفته حبیبی، سهروردی آثار علمی فراوانی دارد که از سال گذشته اکثریت قاطع آنها تصحیح و به چاپ رسیده است. یکی از آثار سهروردی کتاب التلویحات است که اسمش شبیه اشارات ابن سیناست و شیوه نوشتن سهروردی هم در این کتاب به اثر ابن سینا شباهت دارد. او در این کتاب مسیر اشارات را طی کرده است. مفسرین معتقدند منظور از «تلویحات اللوحیه» مطالبی است که دیگران گفتند و او با تعابیر جدیدی بیان کرده اما «العرشیه» که به عنوان اضافه شده نشان دهنده ابتکارات اوست. سهروردی این کتاب را به عربی نوشته و به تقریب از اشارات ابن سینا وام گرفته است.

 این استاد فلسفه گفت:‌برای این اثر دو شرح نوشته شده؛ یکی ابن کمانه نوشته که با قطب الدین شیرازی هم عصر است و کتابی با نام شرح تلویحات سهروردی نوشته که من آن را تصحیح کردم و توسط انتشارات میراث مکتوب منتشر شده است. سهروردی در این کتاب نصایحی دارد که بسیار مهم است. سهروردی در آخر کتاب تلویحات تحت عنوان کلی «مرساد عرشی» نصیحت‌هایی را بیان می‌کند که خاص خودش است و تذکراتی برای اهل علم است. این تذکرات بسیار مهم است و سهروردی خطاب با کسانی که از پژوهش غافل می‌شوند می‌گوید: «تو با خودت این گونه حرف نزن اگر آدم جدی هستی و بگویی می خواهم بر تخت تکیه کنم و راحت و خوشحال زندگی کنم. من بالاخره برای خودم می خواهم چند روزی زندگی کنم. بنابراین بگویی می خواهم روی تخت دراز بکشم و با توجه به اینکه برای خودم دانشمندی هستم نیاز نیست کاری کنم و حالا خوب است استراحت کنم و لذت ببرم!» سهروردی بعد از این تذکر می‌گوید اگر این طور فکر کنی این یک خطر برای تو هست. چون هرگز کسی که به این اندیشه ادامه می‌دهد پیروز و رستگار نخواهد شد. 

حبیبی عنوان کرد: سهروردی می‌گوید: «همه علم‌هایی که آموختی صدای یک پیام‌آوری هستند که تو را از خواب جاهلان بیدار می‌کنند نه اینکه تازه به خواب بروی و راحت استراحت کنی. بنابراین با یک توان دوباره برخیز چون این تفکر تو را بیچاره می‌کند.» سهروردی این اندیشه‌ها را دشمن خدا می داند و می‌گوید: «این اندیشه‌ها را دور بریز و به سوی آل محمد(ص) پرواز کن.» سهروردی معتقد است نهایت علوم این است که به کمال برسیم و در علم و عمل به سوی خدا پرواز کنیم. او می‌گوید: «آیا به کسی که تو را به سوی خداوند صدا می‌کند گوش می دهی و خودت را به کری زدی! از این خوابگاه برخیز و به سوی نور و خورشید حرکت کن! شاید وزش نسیمی از سوی خدا به تو برسد. وقتی تصمیم گرفتی این کار سخت است و وقتی شروع کردی به این کار، کوشش کن این‌ها را به کمال برسانی و اگر این ها را دور ریختی به درجات بالا برو  و وقتی به مراتب بالا رسیدی خدا رو شکر کن. 

او در پایان گفت: سهروردی در نهایت تاکید می‌کند: «این بدنت را ترک کن! بدنی که از نفسش غایب و به جسم چسبیده است. بنابراین به کلمه ای چنگ بزن که تو را تقدیس می‌کند.» او در نهایت می‌گوید اگر کسی تنبلی پیشه کند به عذاب الهی دچار می‌شود. سهروردی در نهایت تاکید می‌کند که انسان باید به الطاف الهی توجه کند و از اندیشه‌های شیطانی که او را از صعود باز می‌دارد دوری کند. این بخش از کتاب عبارات خاصی دارد که اغلب آن جنبه اشراقی دارد و پر از نصیحت و پند است. اگرچه این کتاب تقلیدی از اشارات ابن سیناست اما نظرات خاص خود را به ویژه در بخش‌های پایانی کتاب بیان کرده است.

 حبیبی یادآور شد: ما نسخه ای در کتابخانه مجلس شورای اسلامی داریم که 20 سال بعد از کشته شدن او نوشته شده است در حالی که خیلی بعید است! چون سهروردی مغضوب این دستگاه بوده و چه قدر باید عاشقان زیادی سهروردی داشته باشد که با این فشارها این کتاب را نوشته‌اند و این از عجایب تاریخ است.

منبع: ایبنا