امتیازات تفسیر معاصرانه / آیت‌الله مصطفی محقق داماد

1400/9/6 ۰۹:۰۹

‌این کتاب کار بسیار عظیمی ‌است مشتمل بر چند کار مهم: اولا خود دکتر نصر مقدمه‌ای بسیار فاضلانه نوشته‌اند که بسیار خواندنی است. ترجمه قرآن هم بسیار خوب است، البته به نظر من کاش ترجمه را به نحو قدیمی‌ و با الفاظ متروک انجام نمی‌دادند! سوم تفسیر بسیار مهمی ‌را از چهل تفسیر معتبر ـ اعم از شیعه و سنی ـ تلخیص کرده‌اند و در همه جا، ارجاعات را داده‌اند که مطالب را از کجا نقل کرده‌ایم

در یکی از سفرها، آقای دکتر سیدحسین نصر فرمودند: «مدتهاست عده‌ای توصیه می‌کنند ترجمه یا تفسیری از قرآن به انگلیسی تألیف کنم. عده‌ای می‌گفتند المیزان را به انگلیسی ترجمه کنیم؛ اما المیزان برای محیط غربی نوشته نشده است؛ لذا من موافقت نکردم و اخیراً احساس کردم ‌این وظیفه‌ای است که برعهده من گذاشته شده و بنا دارم که‌ این کار را بکنم.» از من هم خواستند که کمک کنم و مقاله‌ای با عنوان مکتب‌های کلامی‌ و فلسفی که تحت تأثیر قرآن به وجود آمده‌اند، بنویسم. دیگر ‌اینکه در آیات‌الاحکام نظارتی کنم تا احیانا اشتباهی در ترجمه پیش نیاید. من هر دو امر را پذیرفتم. مقاله را نوشتم، اما در موضوع دوم موردی به من ارجاع نشد.

‌این کتاب کار بسیار عظیمی ‌است مشتمل بر چند کار مهم: اولا خود دکتر نصر مقدمه‌ای بسیار فاضلانه نوشته‌اند که بسیار خواندنی است. ترجمه قرآن هم بسیار خوب است، البته به نظر من کاش ترجمه را به نحو قدیمی‌ و با الفاظ متروک انجام نمی‌دادند! سوم تفسیر بسیار مهمی ‌را از چهل تفسیر معتبر ـ اعم از شیعه و سنی ـ تلخیص کرده‌اند و در همه جا، ارجاعات را داده‌اند که مطالب را از کجا نقل کرده‌ایم. کار چهارم همان مقالات ضمیمه است که از نویسندگان معتبر و از اسلام‌شناسان مسلمان و غیر مسلمان خواسته‌اند درباره قرآن مطلب عمیقی تألیف کنند. کار پنجم ‌این است که خود‌ ایشان همه مطالب را ویرایش کرده‌اند و مقالاتی را که به انگلیسی نوشته نشده بود، خودشان ترجمه کرده‌اند و اگر به انگلیسی بوده، خود ‌ایشان ویرایش کرده‌اند؛ لذا نقش سرویراستاری ‌ایشان، بسیار ارزنده است. از خداوند متعال می‌خواهیم تا ‌این چهره درخشان اسلامی ‌همیشه در خدمت به اسلام و قرآن موفق باشد. ‌ایشان نوه شیخ فضل‌الله نوری است و از بیت علم و مرجعیت انتظار می‌رفت که ‌این کار را انجام بدهند.

ترجمه‌ای متناسب با ذائقه ‌ایرانی

‌این کتاب مستطاب به دست مترجم بسیار خوبی به فارسی ترجمه شده است. آقای دکتر انشاءالله رحمتی مترجمی ‌بسیار قوی است و کارهای زیادی دارد و همه ترجمه‌هایش خوب‌اند. زادگاه ‌این کتاب «غرب» است و با ذائقه غربی تألیف شده و به گونه‌ای است که یک غربی آن را دوست دارد. ذائقه غربی و شرقی از نظر تألیف، کاملا متمایز‌ است. شاید امروز ذائقه شرقی تألیف غربی را نپسندد و دکتر رحمتی و ویراستار محترم کتاب، جناب مصطفی ملکیان سعی کرده‌اند ترجمه فارسی را به گونه‌ای عرضه کنند که برای ذائقه فارسی‌زبانان و شرقیان شیرین درآید. کتابی است که جایش در زمان ما خالی بود و اینکه انسان کاری انجام دهد که خلأیی را پر کند، بسیار مهم ‌است. ترجمه همه مجمع‌البیان یا المیزان، جایی در غرب باز نمی‌کند؛ اما ‌این کتاب به سبکی نوشته شده است که کتب مقدس دینی دیگر هم در غرب همین‌طور کار شده است.

قرآن ‌مجید چهارده قرن قبل بر قلب مبارک پیغمبر(ص) نازل شد و از زبان مبارک ایشان القا شد. از آن روز تا به حال، «هر کسی از ظن خود شد یار منر وز درون من نجست اسرار من». هر کسی با درک و معرفت خود شروع به تفسیر کرد و هیچ نقطه‌ای نیست که بگوییم تفسیر قرآن باید در ‌اینجا بایستد و دیگر تمام. قرآن ‌مجید تا ابد در رودخانه تاریخ جریان دارد و معنای ازلی و ابدی بودنش نیز همین است. قرآن برای همه انسان‌ها نازل شده و فرا زمانی است. هر کتابی که انسان می‌نویسد، مخصوص زمان خویش است و با گذشت چند سالی، کهنه می‌شود؛ اما قرآن فرازمانی و فرامکانی است و ما در بستر تاریخ با معرفت خود، آن را تفسیر می‌کنیم، نه ‌اینکه معانی متفاوت ‌دارد. خداوند در سوره واقعه می‌فرماید: «انّه لقرآنٌ کریم. فی‏ کتاب مکنون. لا یمسّه الا المطهرون. تنزیل من رب العالمین». تأویل آیه یعنی بطون آیات قرآن مجید را فقط «مطهرون» می‌توانند درک کنند؛ «مطهر» یعنی ائمه اطهار، اما درک ظاهری قرآن هم مبین است و هر کسی در حد معرفتش می‌تواند از ‌این رود آب برمی‌دارد؛ به قول حکیم سنایی: «عروس حضرت قرآن نقاب آنگه براندازدر که دارالعلم قرآن را منزه بیند از غوغا». عروس کی نقاب از چهره بر‌می‌دارد؟ وقتی که نامحرم نباشد؛ لذا انسان باید مطهر باشد تا معنای قرآن را دریابد.

منبع: روزنامه اطلاعات