«ردیف»، ادبیات موسیقی ایرانی است

1400/4/29 ۱۰:۵۳

هنرمند پیشکسوت و پژوهشگر عرصه موسیقی با بیان آنکه موسیقی سنتی ایران گنجینه گران‌بهای هویت فرهنگی کشورمان به شمار می‌رود که قابلیت انتقال داشته‌های تمدن ساز ایران را به تمام جهان دارد تاکید کرد: «ردیف» ادبیات موسیقی ایرانی است.

آلبوم ردیف میرزا عبدلله برای تار و سه تار با اجرای داریوش طلایی از تازه‌ترین تولیدات انجمن موسیقی ایران روز دوشنبه (۲۸ تیر ماه) با حضور سیدمجتبی حسینی معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، مهدی افضلی مدیرعامل بنیاد فرهنگی هنری رودکی، علی‌اکبر صفی‌پور مدیر دفتر آموزش‌های بنیاد رودکی، علی نیکنام مدیر عامل انجمن موسیقی ایران و تعدادی از هنرمندان و مدیران فرهنگی در تالار رودکی تهران رونمایی شد.

سخنران تصویری مجید کیانی نوازنده پیشکسوت سنتور یکی از بخش‌های این برنامه بود که به صورت ضبط شده از تالار رودکی پیش روی مخاطبان قرار گرفت.

کارهای درست با موسیقی به مدد سازهای ایرانی

کیانی در این فایل سخنرانی تصویری گفت: خوشحالم که امروز شاهد برگزاری مراسم رونمایی این پروژه موسیقایی به همت استاد داریوش طلایی هستم. به هر حال ما در فرهنگ موسیقایی خودمان دو نوع موسیقی داریم. اول موسیقی نواحی و دوم موسیقی ردیف است که می‌تواند مانند زبان فارسی تبدیل به موسیقی رسمی ما شود. این نوع موسیقی به حدی دارای ارزش است که می‌تواند دربرگیرنده تمام حالات موسیقی سرزمین ما باشد. اینها موسیقی ملی ما هستند.

وی افزود: البته اجرای ردیف میرزا عبدالله قبلاً توسط نورعلی برومند اجرا شده بود اما از آنجا که این موسیقی در یک فرهنگ سینه به سینه به ما منتقل کرده بنابراین حالت روزآمد و بداهه‌ای دارد که می‌تواند دارای اهمیت‌های زیادی باشد. ما انگاره‌هایی از موسیقی ردیف داریم که پیشینه تاریخی زیادی دارد اما چون روایت گونه است بنابراین همیشه نو و امروزی در اختیار ما قرار می‌گیرد.

کیانی یادآور شد: از نظر من بسیار درست است که بتوانیم در زمان خودمان به وسیله سازهای ایرانی با اصول صحیح و درست این ردیف را به علاقه مندان ارائه دهیم. این ردیفی که توسط استاد طلایی صورت گرفته یک ردیف بسیار درست و اصولی است که هنرمند با ذوق ذاتی خود توانسته آنها را به خوبی بیان کند.

روایت شاگرد از نکته‌های آموزشی استاد

احمد رجبی از استادان حوزه فلسفه در بخشی از این برنامه که با اجرای حامد حسین زادگان همراه بود با اشاره به انگیزه‌های خود برای انتشار این پروژه موسیقایی بیان کرد: به عنوان یکی از شاگردان استاد که توفیق استفاده از تدریس‌های وی را داشتم در اینجا حضور پیدا کردم. بنابراین سعی می‌کنم به اجمال و کوتاه نکاتی را که از این هنرمند آموختم اینجا بیان کنم. نکته اول مرتبط با شیوه آموزشی استاد طلایی است که همواره من را با یک دیدگاه جدید آموزشی مواجه می‌کرد. این دیدگاه یک نگاه جامع نگرانه در حوزه آموزش است که بحث نگاه آکادمیک و نگاه سینه به سینه را به شاگردان به صورت توامان انتقال می‌داد.

وی افزود: در شیوه و کار با داریوش طلایی وجه نظری و عملی موسیقی همواره با هم به شاگردان منتقل می‌شد.این شیوه در کلاس‌های استاد طلایی همواره وجود داشت. او از تمام هنرمندان و راویان بزرگ ردیف موسیقی ایران به صورت مستقیم استفاده و با مهارت بالا به دانشجویان منتقل می‌کرد. او همواره تاکید داشت که باید نگاه جامع‌تری به ردیف داشته باشیم.

این مدرس دانشگاه با اشاره به ویژگی‌های روش تدریس داریوش طلایی در حوزه موسیقی ردیف دستگاهی ایران بیان کرد: استاد طلایی همواره تاکید دارد که دانشجویان و هنرآموزان بر پایه ردیف کارهای خلاقانه انجام دهیم. اینها نکات بسیار مهمی است که داریوش طلایی از ردیف به عنوان یک ساختار مُدال نام می‌برد که نباید حتماً و باید وابسته به آن بود.

داریوش طلایی درک درستی از ردیف دارد

پژمان تدین از پژوهشگران حوزه موسیقی کشورمان هم در این برنامه در قالب یک کلیپ چند دقیقه‌ای ضمن قدردانی از تلاش‌های طلایی در عرصه موسیقی گفت: خیلی سال پیش که کتاب ردیف داریوش طلایی را دیدم برایم خیلی جالب بود این در حالی است که شاگردانم در کشور ایتالیا نیز با این کتاب ارتباط بسیار خوبی برقرار کردند و این نشان دهنده شناخت درست و خوبی است که داریوش طلایی از موسیقی ایرانی در حوزه آموزش دریافت کرده است.

وی افزود: بسیاری از شاگردانم که در ایتالیا به نوازندگی مشغول هستند به واسطه درک و دریافتی که از روش آموزش استاد طلایی به دست آورده‌اند توانسته‌اند با سازهای ایرانی ارتباط خوبی بگیرند. البته نباید فراموش کنیم که بهترین روش یادگیری موسیقی ما روش سینه به سینه است. اما آیا این روش برای اروپایی‌هایی که علاقه مند موسیقی ایرانی هستند درست است؟ به طور حتم خیر چرا که آنها دریافت ما را از موسیقی ایرانی ندارند. به همین منظور کتاب ردیف استاد طلایی می‌تواند بهترین روش برای انتقال آموزش موسیقی ایرانی به هنرجویان خارجی است.

بعد از فارغ‌التحصیلی از هنرستان فکر می‌کردم کارم با تار تمام شده اما...

داریوش طلایی نوازنده، آهنگساز و گردآورنده آلبوم ردیف میرزا عبدالله نیز در بخش پایانی این مراسم بیان کرد: تابستان سال ۱۳۵۰ بود که من از هنرستان عالی موسیقی فارغ‌التحصیل شده بودم و داشتم خود را آماده کنکور دانشکده هنرهای زیبا می‌کردم. هنرستان موسیقی در آن زمان تنها جایی بود که موسیقی ایرانی در عالی‌ترین سطح آموزش داده می‌شد.

وی یادآور شد: این هنرستان جایی بود که بزرگانی چون وزیری، خالقی و دهلوی بنیانگذارانش بودند. در این مجموعه استادان بزرگی چون شهنازی، حبیب الله صالحی، هوشنگ ظریف و فرامرز پایور حضور موثری داشتند که هر یک معلمانی یگانه در حوزه تخصصی شان بودند.

این مدرس موسیقی افزود: من در هنرستان موسیقی بود که نهایت تلاشم را انجام دادم تا هر آنچه باید از ردیف می‌آموختم را بیاموزم، در این چارچوب بود که با استاد شهنازی ردیف‌های آقا حسینقلی و دیگر مجموعه‌ها را مشق کردم. چون تمام اینها برای ارتقای تکنیک و دیگر آموزه‌های موسیقی اموری لازم و ضروری بود. اینها را در شرایطی می‌گویم که آن دوران یک جوان ۱۸ ساله بودم و فکر می‌کردم که دیگر تار نیازی به آموزش و فراگیری ندارد. تا اینکه در دوران دانشگاه با استادانی چون داریوش صفوت و دیگر بزرگان رو به رو شدم و از آن زمان تاکنون راهی نبوده که بخواهم در حوزه موسیقی ادامه ندهم و اکنون بر این باورم که ردیف و نوازندگی تار همچنان دربرگیرنده اتفاقات نو و کارهایی جدیدی است که می‌توان انجام داد.

ردیف ادبیات موسیقی ماست

طلایی ادامه داد: وقتی از موسیقی ایرانی صحبت می‌کنیم، چه نکاتی مطرح می‌شود که می‌تواند وجه تمایز این موسیقی با دیگر موسیقی‌ها باشد؟ وقتی این سئوال مطرح می‌شود به داشته‌ها نگاه می‌کنیم. آنچه ما در این زمینه داریم روایات شفاهی و برخی صفحه‌های موسیقی است که هر کدام به مسیرهای مشخصی می‌رسد. در حوزه روایات شفاهی ماجرا به میرزا عبدالله می‌رسد که نقطه عطف رسیدن به این وجه تمایزهاست.

وی ادامه داد: بنابراین می‌توان گفت سابقه موسیقایی ما به میرزا عبدالله می‌رسد که یک دوره شکوفایی در حوزه موسیقی است و ما می‌بینیم که آموزش موسیقی آزاد تر از دوران تاریخی دیگر مورد توجه قرار می‌گیرد. همین فضا باعث شد افرادی مانند خانواده فراهانی کلاس دایر کرده و علاوه بر آن گوشه‌ها را نیز جمع‌آوری کنند که ارتباط زیادی هم با موسیقی نواحی ما دارد. بنابراین ردیف ما دارای چنین خصوصیاتی است که به مرور زمان تکمیل می‌شود.

ردیف ادبیات موسیقی ماست، ما برای رسیدن به ادبیات موسیقی باید به ردیف رجوع کنیم که توسط استادان موسیقی ما تکمیل شده‌اند. اینها گویی وظیفه‌ای بوده که باید به نسل‌های دیگر منتقل می‌شدند. من هم بر اساس احساس دین و وظیفه‌ای که در این پنجاه سال داشتم تلاش کردم این ردیف‌ها را در فضای جهانی مطرح کرده و از آن حالت رمزگونه خود خارج کنم. این ردیفی که توسط بنده گردآوری شده یک متریال موسیقایی است که مبنایش مرتبط با سواد موسیقی ایرانی بوده که همه آن رمز آلود نیست.

اجرای موسیقی توسط شاگردان داریوش طلایی از جمله شاهد علیزاده، نسترن گیو، کیارش روزبهانی به همراه اجرای دو نوازی آناهیتا رمضانی و علی رحیمی بخش‌های مختلف این آیین رونمایی را تشکیل می‌داد.

منبع: ایرنا