چرخش دوباره عقربه‌های ساعت عمارت شمس العماره

1400/1/24 ۱۲:۲۱

رنگ ناقوس ساعت ملکه ویکتوریای انگلیس که ۱۵۰ سال پیش به عنوان هدیه به ناصرالدین شاه قاجار اهدا شده بود، پس از چند سال خاموشی روز دوشنبه از فراز عمارت عالی شمش‌العماره کاخ گلستان تهران به گوش رسید.

بیش از ۱۵۰سال پیش عمارت شمس‌العماره به دستور ناصرالدین‌شاه قاجار در مجموعه کاخ گلستان ساخته شد. 

عمارتی ۳۵متری که بلندترین ساختمان آن دوران پایتخت بود و پیش از برج میلاد و برج آزادی و سردر باغ ملی، نماد شهر تهران به‌حساب می‌آمد.

این عمارت ویژگی‌های بسیاری از جمله اولین‌های پایتخت در آن انجام شد؛ برای همین در بیشتر کتب تاریخی و اشعار به‌جا مانده از آن روزگار، حتما ردی از این ساختمان منحصربه‌فرد تهران پیدا می‌شود.

جدا از عنوان مرتفع‌ترین ساختمان پایتخت که به شمس‌العماره داده شد، کاشیکاری‌ها، گچبری‌ها و آینه‌کاری‌های منحصر به فرد این عمارت باعث شد تا از همان زمان ساخت، شمس‌العماره نزد مردم تهران جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده و این عمارت نخستین بنای ایران است که در سازه آن از فلز استفاده شد و در آن ستون‌های فلزی به‌کار رفته است. 

گفتنی است که از سویی دیگر در تاریخ نقل شده که نخستین تلگراف ایران را ناصرالدین‌شاه از بالای شمس‌العماره به مسجد سپهسالار ارسال و نیز موردی مهم تر این بود که نخستین ساعت عمومی پایتخت بر بلندای این عمارت نصب شد؛ ساعتی که در آن روزگار تنها راه اطلاع پایتخت‌نشین‌ها از زمان بود و اگر روزی خراب می‌شد، زمان خواب‌وخوراک و قرارومدارهای مردم به هم می‌ریخت.

جریان این ساعت در تاریخ این گونه بیان شده است که ناصرالدین شاه عاشق ساعت بود و از این رو در روزگار حکومتش به هر کشوری که پا می‌گذاشت ساعت هدیه می‌گرفت و تحفه ای نیز از انگلستان به کشورمان آور. هم‌اکنون حدود ۳۰ساعت در کاخ گلستان نگهداری می‌شود که بیشتر آنها را به این شاه قاجاری پیشکش شده است. 

هدیه ملکه بریتانیا، ساعتی دوطرفه‌ای است که از حدود ۱۵۰ سال پیش بر بالای عمارت شمس‌العماره نصب شد و به گونه ای بود که صدای بسیار بلندی داشت و هر بار در گردش خواب‌وخوراک را از کاخ‌نشینان و حتی مردمان شهر تهران می ربود.

از این رو ناصرالدین شاه دستور داد تا صدای آن کم شود ولی با دستکاری ساعت به ‌دست نابلدان، دیگر آن صدا برای همیشه خاموش شد. 

با این توصیف ساعت همچنان تا پایان حکومت قاجار همچنان کار می کرد که با پایان یافتن حکومت قاجاری و روی کار آمدن پهلوی‌ها، عمر این ساعت هم تقریبا به سر آمد. ساعت شمس‌العماره قریب به ۹۰ سال، ساعت ۶ و ۱۰ دقیقه روزی از روزهای سال ۱۳۰۴ را نشان دهد.

پس از آن در سال‌های ۱۳۸۹، ۱۳۹۱ و ۱۳۹۷ مجدد تعمیر این ساعت در باب عالی انجام شد و چند صباحی نیز فعال بود اما پس از چندی از مدار خارج و دوباره از حرکت بازماند. 

در این خصوص مدیر کاخ گلستان در خصوص تعمیر و فعالیت مجدد این ساعت قدیمی که روزگاری تهران نشینان قدیم با آن خاطرات زیادی دارند به خبرنگار ایرنا گفت: تعمیر این ساعت قدیمی ملکه ویکتوریا با همکاری شهرداری منطقه ۱۲ از امروز به جریان افتاد.

آفرین امامی با اشاره به اینکه تعمیر آن توسط آقای محمد ساعتچی از قدیمی‌ های این هنر انجام شده است گفت: در تفاهم نامه ای که با شهرداری منطقه ۱۲ تهران داریم این نهاد تمامی هزینه های تعمیر و نگه داشت آن  را برای احیای مجدد تامین می کند.

مدیر موزه کاخ گلستان افزود: راس هر ساعت به همان میزان از ناقوس آن صدا مخابره می‌شود. 

وی با بیان اینکه قرارداد ما با شهرداری منطقه تا پایان سال ۱۴۰۰ ادامه دارد گفت: در نظر است تا با آموزش های لازم به کارکنان بتوانیم نگه داشت آن را خودمان انجام دهیم.

به گفته وی هزینه کامل تعمیر آن توسط شهرداری منطقه ۱۲ و در مدت ۲ ماه انجام شد.

امامی بیان کرد: با به جریان افتادن این ساعت در عمارت باب عالی، بتوان درب مسیر ناصر خسرو را برای علاقه مندان فعال کرد و علاقه مندان بتوانند از ۲ مسیر بازار و ناصر خسرو از جاذبه های کاخ گلستان دیدن کنند.

این مراسم امروز با حضور علی محمد سعادتی شهردار منطقه ۱۲ و جمعی از مسولان میراث فرهنگی رونمایی شد. 

کاخ گلستان یا کاخ موزه گلستان با قدمتی بالغ بر ۴۴۰ سال، یکی از منحصر به فردترین مجموعه‌های تاریخی کشور محسوب شده که اطلاق نام گلستان به این مجموعه، ریشه در بنیان تالاری به نام «گلستان» که از بناهای عهد آقا محمد خان قاجار بوده و در سال ۱۲۱۶ ه. ق و در عهد فتحعلی شاه قاجار به پایان رسید. 

کاخ گلستان تنهای بنای ثبت میراث جهانی پایتخت محسوب شده که در اجلاس جهانی ثبت یونسکو در سال ۹۲ در کامبوج در فهرست میراث جهانی قرار گرفت.

منبع: ایرنا