«درآمدی بر تاریخ كرونا و بیماری‌های همه‌گیر»

1399/12/20 ۱۱:۰۰

«درآمدی بر تاریخ كرونا و بیماری‌های همه‌گیر» عنوان كتابی است كه داریوش رحمانیان و زهرا حاتمی، دو عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه تهران گردآوری كرده‌اند. این كتاب مجموعه گفتارهایی درباره این موضوع به قلم و زبان استادان و پژوهشگران رشته‌های مختلف علوم انسانی در ایران است. كتاب می‌كوشد این پرسش را به پرسمان تبدیل كند كه اكنون - نه در آینده- اهالی تاریخ و علوم انسانی درباره بحران كرونا چه می‌توانند و چه باید بكنند؟

مورخان و كووید 19

كاوه رهنما: «درآمدی بر تاریخ كرونا و بیماری‌های همه‌گیر» عنوان كتابی است كه داریوش رحمانیان و زهرا حاتمی، دو عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه تهران گردآوری كرده‌اند. این كتاب مجموعه گفتارهایی درباره این موضوع به قلم و زبان استادان و پژوهشگران رشته‌های مختلف علوم انسانی در ایران است. كتاب می‌كوشد این پرسش را به پرسمان تبدیل كند كه اكنون - نه در آینده- اهالی تاریخ و علوم انسانی درباره بحران كرونا چه می‌توانند و چه باید بكنند؟ كتاب با مقدمه‌ای به قلم داریوش رحمانیان، در توضیح تعبیر مناقشه برانگیز «تاریخ كرونا» در عنوان كتاب آغاز می‌شود. از دید رحمانیان، «كرونا تاریخ دارد و تاریخ آن را از ابعاد گوناگون می‌توان دید و كاوید و بررسی كرد.» او معتقد است كه اگر نگارش مورخانه تاریخ كرونا را به تعویق بیندازیم، مثل بسیاری از موارد دیگر، دچار انفعال و تعلیق خواهیم شد. بنابراین او هدف این كتاب را كوششی برای پاسخ به این پرسش می‌داند كه در بحران‌هایی از این قبیل از اهالی تاریخ چه بر می‌آید. به نظر او اهالی تاریخ فقط متخصصان دانشگاهی درون رشته (رشته نما) نیستند، بلكه باید با رویكردهای میان رشته‌ای و فرارشته‌ای به این بحران بیندیشند.  بعد از مقدمه كتاب با بخشی تحت عنوان جستار و گفتار آغاز می‌شود و در آن این گفتارها را می‌خوانیم: مصیبت كرونا و بلای حكومت‌ها در عصر جهانی شدن نوشته تورج اتابكی، تاریخ‌نگاران و خشكسالی در دوره پیروز ساسانی نوشته شهرام جلیلیان، بیماری همه‌گیر و امر سیاسی: وبای عالمگیر نوشته آرش حیدری، آینده پژوهشی بیماری‌های همه‌گیر بیولوژیك و انقلاب بزرگ «تكنولوژیك»، مواجهه علم طبیعی و علوم انسانی در تاریخ اكنون، نوشته نیره دلیر، كرونا و پساكرونا: براساس نظام عاطفی گفتمان نوشته حمیدرضا شعیری، تاملی تاریخی بر بیماری كرونا با تاكید بر مكتب تاریخ‌نگری یا هیستوریسم نوشته اسماعیل شمس، نگاهی به سهم زنان در مواجهه با بیماری‌های فراگیر نوشته توران طولابی، كرونا و عبور از تروما از منظر روان- تاریخ پژوهانه نوشته سیدحسین مجتهدی، ضرورت اجرای طرح ملی گردآوری، مستندسازی، تحلیل و فراتحلیل داده‌های مرتبط با ویروس كرونا نوشته علیرضا ملایی توانی، شیوع آنفلوآنزای اسپانیایی و اتلاف نفوس در مناطق جنوب ایران طی جنگ جهانی اول نوشته الهام ملك‌زاده، در باب فتنه كرونا نوشته ابراهیم موسی‌پور بشلی. بخش دوم كتاب گفت‌وگو  و شامل گفت‌وگوهایی با این اساتید است: هاشم آقاجری، منصوره اتحادیه، حسین پاینده، نعمت‌الله فاضلی، محسن كاظمی، مرتضی نورایی. در بخش سوم متونی در این زمینه ترجمه شده است. وبا در ایران نوشته زاویه دوپلانول با ترجمه صفورا برومند، پاندمی آنفلوآنزا با ترجمه علیرضا عسگری، نگرش‌های رسمی و عامیه مسلمانان به بیماری‌های فراگیر در قرون نخستین اسلامی نوشته لارنس‌ای. كنراد با ترجمه بهزاد كریمی.  بخش چهارم كتاب به خاطره‌نگاری اختصاص دارد. در این بخش الهام ملك‌زاده استاد تاریخ، موضوع كرونا در قاب نگاه زنان را در بیست و یك قاب به تصویر كشیده است. كتاب‌گزاری  عنوان بخش بعدی كتاب است كه در آن علیرضا عسگری و جواد مرشدلو به معرفی كتاب‌هایی در زمینه كرونا پرداخته‌اند. یكی از بخش‌های جالب توجه این كتاب، تلگرام نوشته‌ها نام دارد.

 در این بخش، مطالب خواندنی كوتاه بسیاری از شمار زیادی از استادان و دانشجویان و محققان تاریخ و سایر رشته‌های علوم انسانی درباره كرونا ارایه شده كه در ایام اخیر راجع به این بیماری فراگیر در شبكه اجتماعی تلگرام منتشر شده‌اند. برای نمونه محمد غفوری دانشجوی دكترای تاریخ دانشگاه تهران در یكی از این یادداشت‌ها می‌نویسد: «كرونا نشان داده است كه فرصت اندكی را برای تامل به قربانیان خود می‌دهد. باید به مردم عادی و حتی طیف وسیعی از نخبگان، حق  داد كه در بحبوحه گسترش شتابان و بی‌محابای این ویروس مرموز و بی‌رحم بیشتر درصدد پیگیری مداوم اخبار پزشكی، یافته‌های علمی جدید و دستورالعمل‌های بهداشتی به‌روز شده و موثرتر باشند تا گوش سپاری به سخنان كسانی كه در پی بازگویی تجاربی در گذشته انسان هستند كه در بهترین حالت تداعی كننده توسعه نیافتگی علوم و یادآوری خاطرات تلخ انسان گرفتار در تنگناهای بهداشتی عصر پیشامدرن هستند.» عباس احمدوند استاد تاریخ و تمدن ملل اسلامی در دانشگاه شهید بهشتی نیز در یادداشتی با عنوان آفتی نبود بتر از ناشناخت/ تو بر یار و ندانی عشق باخت نوشته است: «برخی از تاریخ‌نگاران بلاد دیگر، این فرصت تاریخی و بهشتی تاریخ فرهنگی را مغتنم شمرده‌اند و با همه توش و توان مشغول كارند؛ نمی‌دانم چرا ما از اینكه چند نفر دلسوزانه می‌گویند خوب است ما هم كاری كنیم (بدون اینكه بخواهم در درستی یا نادرستی سخنان و استدلال اینان داوری كنم)، بر می‌آشوبیم؟ فكر و نظر عرصه طبیعی چالش‌ها و تضارب آرا است، چرا نگران می‌شویم؟ كوتاه سخن آنكه كتاب تاریخ كرونا فراخوان یا دعوتی است از همه اهالی علوم انسانی به خصوص پژوهشگران تاریخ برای اندیشیدن به این مساله كه اكنون -و نه در آینده- اهالی تاریخ و علوم انسانی درباره بحران كرونا چه می‌توانند و چه باید بكنند؟ كتاب می‌كوشد ضمن ایجاد حركتی نو در معرفت تاریخ و گشودن راهی جدید برای رشد تاری اكنون، به تاریخ میان‌رشته‌ای بیش از پیش توجه كرده و سهم و نقش نیازهای عینی و ملموس مردم در پژوهش‌های تاریخی را بیشتر از گذشته كند.  كتاب درآمدی بر تاریخ كرونا و بیماری‌های همه‌گیر، گردآوری داریوش رحمانیان و زهرا حاتمی توسط نشر خاموش در 632 صفحه و 1050 نسخه به قیمت 150 هزار تومان منتشر شده است. محسن آزموده، آزاده حسنین، رضا شاه‌ملكی و حسین منوچهری از همكاران تهیه این كتاب هستند، علی خفاجی جلد آن را طراحی و مجید شمس‌الدین آن را صفحه‌آرایی كرده است.

منبع: روزنامه اعتماد