جاودانه در تاريخ ادب ايران زمين

1399/9/12 ۰۹:۲۹

تصحیح متون یكی از زمینه‌های مورد علاقه یوسفی بود كه در این مسیر، كارهای ماندگاری از او در دست است. تاسیس دوره‌های فوق‌لیسانس و دكترا در دانشگاه فردوسی مشهد پس از دانشگاه تهران مدیون تلاش‌های او بود. دكتر غلامحسین یوسفی، ادیبی بود نامدار و محقق و منتقدی پركار و بسیار دقیق و نكته‌سنج كه گاه شعر نیز می‌سرود ولی مقدم بر اینها انسانی به تمام معنی كلمه بود.

محمود فاضلی: غلامحسین یوسفی در بهمن 1306 در مشهد به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در همان شهر به پایان برد. زبان فرانسه را در دوره دبیرستان و دو زبان دیگر را حین تدریس در دانشگاه فرا گرفت. از سال 1325 برای تحصیل در دوره لیسانس زبان و ادبیات فارسی به تهران آمد. در سال 1328 تا 1330 در دوره دكترا در دانشگاه تهران به تحصیل ادامه داد. همزمان دوره لیسانس حقوق قضایی و سیاسی دانشكده حقوق دانشگاه تهران را هم گذراند. با تاسیس دانشكده ادبیات در دانشگاه فردوسی مشهد از سال 1334 تدریس دروس تاریخ ادبیات را در این دانشكده آغاز كرد. علاوه بر تدریس، تصدی تربیت معلم خراسان را نیز به عهده داشت و پس از انتصاب به دانشیاری زبان و ادبیات فارسی در سال 1336- 1335 به دانشگاه مشهد منتقل شد. رساله دكترای خود را در «وصف طبیعت در شعر فارسی تا قرن هفتم هجری» و به راهنمایی زنده‌یاد بدیع‌الزمان فروزانفر نوشت. در سال 1342 به رتبه استادی نایل شد و تا مهرماه 1358 در دانشگاه فردوسی مشهد در دوره‌های لیسانس و فوق‌لیسانس و دكتری ادبیات تدریس كرد. یوسفی كه به‌حق باید او را پدر ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد نام نهاد پس از بازنشستگی نیز از پا ننشست و با استفاده از قلم پرتوانش در راه گسترش فرهنگ و ادب پارسی تلاش كرد. او استادی پركار و روشمند بود كه توانست 8 تالیف، 7 تصحیح، 14ترجمه، 137مقاله فارسی و 36 مقاله انگلیسی و فرانسوی از خود به یادگار بگذارد كه علاقه‌مندان به زبان و ادب پارسی با تورق صفحه به صفحه آنها می‌توانند حضور او را لمس كنند. او همزمان به تحقیق و پژوهش در حوزه‌های گوناگون ادامه داد و به این منظور سفرهای مطالعاتی به كشورهای مختلف از جمله فرانسه، انگلستان (1342 تا 1343) و امریكا (1351 تا 1352) انجام داد. تصحیح متون یكی از زمینه‌های مورد علاقه یوسفی بود كه در این مسیر، كارهای ماندگاری از او در دست است. تاسیس دوره‌های فوق‌لیسانس و دكترا در دانشگاه فردوسی مشهد پس از دانشگاه تهران مدیون تلاش‌های او بود.  دكتر غلامحسین یوسفی، ادیبی بود نامدار و محقق و منتقدی پركار و بسیار دقیق و نكته‌سنج كه گاه شعر نیز می‌سرود ولی مقدم بر اینها انسانی به تمام معنی كلمه بود. او انسانی آزاده و بزرگوار و بسیار فروتن و متواضع بود كه برخلاف برخی ادیبان معاصر، زبان و قلم خود را هرگز به كلمات ناسزا نیالود و با آن همه تحقیقات ارجمند و كتاب‌ها و مقالات عمیقی كه در موضوعات مختلف نوشت، همیشه خود را دانشجو می‌دانست كه تشنه آموختن است. در عالم معلمی، استادی بود جدی و سختگیر و دقیق و به شاگردان مستعد و علاقه‌مند و با همكاران جوان مستعد خود از هیچ‌گونه راهنمایی و كمكی مضایقه نمی‌كرد و البته در داوری درباره آنان بسیار سختگیر بود.  اگر رشته زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه فردوسی درخشید، قسمت اعظم موفقیتش مرهون وجود یوسفی بود. او هرگز سخن نادرست و غیرمنطقی را نمی‌پذیرفت و در مواردی كه پای «اصول» به میان می‌آمد، آن مرد آرام متواضع به صورت كوه آتش‌فشانی درمی‌آمد زیرا برخلاف برخی اهل معامله نبود كه امروز سخنی بگوید و فردا برخلاف آن عمل كند. زبان و قلمش نیز نجیب و مودب بود. چنین مردی به درستی قدر خود را می‌دانست و به همین علت بود كه هیچ زرق و برقی و هیچ عنوان و مقامی چشمان او را خیره نكرد. از جمله رشته‌های ادبی مورد علاقه دكتر یوسفی «نقد ادبی» بود. او كتاب‌های معروف نقد ادبی را به زبان‌های عربی و فرانسه و انگلیسی می‌خواند و از آنها برای نقد آثار ادبی كهن و معاصر فارسی سود می‌جست. او از تبار مردان نكونامی بود كه هرگز نخواهند مرد و نام‌شان جاودانه در تاریخ ادب ایران زمین باقی خواهند ماند. مبارزات آرام، خردمندانه و دور از تظاهر و هیاهو و شعار آن زنده‌یاد با غرب‌زدگی، بی‌دینی و فرهنگ وابسته مصرفی كه تبلور آن در مقالاتی چون «مرد حق»، «ایران را بشناسیم»، «راه كج»، «افسون تبلیغات» و «لندن میعادگاه تابستانی ایرانیان»  قابل درك است. او مردی اهل دین و اخلاق بود و با وسواس تمام می‏كوشید از هرگونه گناه و لغزش بركنار باشد. وجدان او در محیط خانواده، در فضای دوستانه، در مدرسه و دانشگاه، در كار پژوهش و سخن‌سنجی و در ویرایش متون همیشه بیدار بود. استاد محمدابراهیم باستانی‌پاریزی، نویسنده و پژوهشگر برجسته معاصر از استاد یوسفی چنین یاد می‌كند:«او كلام و بیانی دارد كه گویی بیهقی و نظام‌الملك و خواجه نصیر، دُرج كلام خود را به او به امانت سپرده بودند.»   از مرحوم دكتر غلامحسین یوسفی ادیب، نویسنده، مترجم و استاد برجسته ادبیات فارسی، آثار ارجمندی به ‌جا مانده است از كارهای ماندگار او «ابومسلم سردار خراسان، دیداری با اهل قلم، كاغذ زر، نامه اهل خراسان، برگ‌هایی در آغوش باد، فرخی‌سیستانی(بحثی در شرح احوال و روزگار و شعر او)، روان‌های روشن، چشمه روشن و یادداشت‌ها» است. او در ترجمه نیز دست داشت كه می‌توان از «داستان من و شعر (از نزار قبانی)، اما من شما را دوست می‌داشتم (ژیلبر سسبرون)، برگزیده‌ای از اشعار عربی معاصر (دكتر مصطفی بدوی)، چشم‌اندازی از ادبیات و هنر (ره ولك و دیگران)، شیوه‌های نقد ادبی (دیوید دیچز)، انسان دوستی در اسلام (مارسل بوازار) و تحقیق در مورد سعدی (هانری ماسه) نام برد. غلامحسین یوسفی، محقق، مدرس و ادیب معاصر در 14 آذر 1369 در 63 سالگی درگذشت و در جوار حرم مطهر امام رضا(ع) به خاك سپرده شد.

منبع: روزنامه اعتماد