سالروز درگذشت استاد عبدالحسین زرین‌كوب

1399/6/24 ۰۴:۳۰

21 سال از مرگ استاد عبدالحسین زرین‌كوب می‌گذرد. معمولا او را با عناوینی مثل ادیب و منتقد ادبی و مدرس دانشگاه می‌شناسند، اما برای بسیاری دیگر او راوی تاریخ ایران و اسلام است كه با آثار پژوهشی‌اش، سطح مطالعه تاریخ را در ایران بالا برد. اواخر زمستان 1301 در بروجرد متولد شد و بعد از پایان تحصیلات مقدماتی، برای ادامه تحصیل به تهران رفت.

مرتضی میرحسینی: 21  سال از مرگ استاد عبدالحسین زرین‌كوب می‌گذرد. معمولا او را با عناوینی مثل ادیب و منتقد ادبی و مدرس دانشگاه می‌شناسند، اما برای بسیاری دیگر او راوی تاریخ ایران و اسلام است كه با آثار پژوهشی‌اش، سطح مطالعه تاریخ را در ایران بالا برد. اواخر زمستان 1301 در بروجرد متولد شد و بعد از پایان تحصیلات مقدماتی، برای ادامه تحصیل به تهران رفت. سال 1319 دیپلم ادبی گرفت و برای تدریس به زادگاهش برگشت. تقریبا از 20 سالگی نوشتن را شروع كرد و بعد از قبولی در دانشگاه تهران، رشته ادبیات را همانجا تا دكترا ادامه داد. اما می‌گفت همه ‌چیز را از عینك تاریخ می‌بینم. می‌گفت تاریخ تكرار نمی‌شود و اساسا تكرار آنچه سپری و تمام شده دیگر ممكن نیست، اما چون «انسان به تعبیر قرآن، ظلوم و جهول است» تجربیات شكست‌خورده گذشتگان را با این توهم و خیره‌سری كه «چون از او صادر می‌شود دیگر خطا نیست» دوباره تجربه می‌كند و این تكرار خطا را با تكرار تاریخ اشتباه می‌گیرد. معتقد بود كه تاریخ یك سلسله از رویدادهای به هم پیوسته و درهم پیچیده است كه حكومت و آنچه قدرت سیاسی نام دارد فقط نیمه ظاهری آن را در برمی‌گیرد و سایه‌ای سنگین هم بر آن نیمه پنهان دیگر، یعنی حیات فرهنگی و زندگی مردم می‌اندازد و فهم گذشته جز عبور از آن بخش اول، و شناخت این بخش دوم ممكن نیست. هر قدر هم كه صدای مردان قدرت و ثروت بلند باشد باز این واقعیت به جای خود باقی می‌ماند كه زیربنای تاریخ را همان‌هایی ساخته‌اند و می‌سازند كه سر به زیر و بی‌هیاهو، برای توسعه علم و رشد ادب و ارتقای فرهنگ كوشیده‌اند و می‌كوشند؛ «تاریخ مرئی، سنجر و چنگیز و هولاگو و تیمور را عرضه می‌كند و تاریخ مخفی ابوحامد غزالی و فخر رازی و سعدی و حافظ را می‌پرورد.»

فهرست آثار اصلی زرین‌كوب طولانی است و از كتاب‌هایی مثل بامداد اسلام و كارنامه اسلام تا با كاروان حُله را در خود جای می‌دهد. زندگینامه‌های معتبری هم درباره مفاخر ادبی تاریخ ما نوشت كه پله‌پله تا ملاقات خدا (درباره مولوی)، فرار از مدرسه (درباره غزالی)، از كوچه رندان (درباره حافظ) هنوز هم آثار پرفروشی‌اند و همچنان تجدید چاپ می‌شوند. او چند كتاب درباره تاریخ كشور ما تالیف كرد كه در میان آنها دو قرن سكوت كه روایتی از سقوط شاهنشاهی ساسانی و اوایل حكومت اعراب بر ایران است مشهورترین‌شان شناخته می‌شود و روزگاران كه تاریخ عمومی كشور ماست بهترین و جامع‌ترین این آثار به شمار می‌رود. بعدها كه كتاب تاریخ ایران بعد از اسلام را می‌نوشت به اشاره دو قرن سكوت را اثری «آكنده از شور حماسی و حس ملت‌پرستی» خواند كه در آن «لحنی نامساعد و آمیخته به نیش و طعنه در حق اعراب به كار رفته است و البته شایسته بیان مورخ نیست»، اما همیشه این كتاب را كه انتشارش برای او شهرت زیادی به همراه آورده بود، بسیار دوست می‌داشت. معلمی بسیار سخت‌گیر و مردی به معنی واقعی كلمه باادب بود. به چند زبان زنده تسلط داشت، گاهی با نام مستعار عبدی برای برخی نشریات می‌نوشت و گفته‌اند كه تقریبا هیچ‌وقت تلویزیون تماشا نمی‌كرد. عاشقانه ازدواج كرد، اما فرزندی نداشت و بعد از مرگ او (24 شهریور 1378) طبق وصیت، كتابخانه‌اش برای مركز دایره‌المعارف اسلامی به میراث ماند.

منبع: روزنامه اعتماد