کاظم موسوی بجنوردی: همت خانم قریب در باب زبانهای ایرانی بر ثروت و دارایی زبان فارسی افزود

1399/6/19 ۰۴:۳۰

رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی در این مراسم که عصر روز یکشنبه 16شهریور برگزار شد، با تشریح جایگاه علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی که در سایه کوشش استادان برجسته حاصل شده است، گفت: در میان چهره های علمی کشور ما، در سال های اخیر زنده یاد خانم دکتر قریب درخشش خاص دارد به ویژه برای کسانی که به شناخت هر چه بیشتر و بهتر فرهنگ و تمدن ایرانی بر بنیادهای علمی دلبستگی نشان می دهند.

گزارش مراسم چهلم خانم دکترقریب، عضو فقید شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی / 1 

دبا: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی به‌مناسبت چهلمین روز درگذشت دکتر«بدرالزمان قریب» مجلس یادبودی را به شکل مجازی برگزارکرد. آنچه در زیر می خوانید متن سخنرانی کاظم موسوی بجنوردی، رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی است:

رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی در این مراسم  که عصر روز یکشنبه 16شهریور برگزار شد، با تشریح جایگاه علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی که در سایه کوشش استادان برجسته  حاصل شده است، گفت: در میان چهره های علمی کشور ما، در سال های اخیر زنده یاد خانم دکتر قریب درخشش خاص دارد به ویژه برای کسانی که به شناخت هر چه بیشتر و بهتر فرهنگ و تمدن ایرانی بر بنیادهای علمی دلبستگی نشان می دهند. خانم دکتر قریب همت بلندی داشت و چنین به نظر می رسد از آغاز جوانی راه خود را در مطالعه و تحقیق یافته بود. او از خاندانی بزرگ برخاسته بود که غالب اعضای آن به علم و ادب شناخته بودند و کمابیش قابل انتظار بوده است که بدرالزمان قریب نیز تحت تأثیر پرورش آن خاندان به فرهنگ ایرانی و زبان فارسی دلبستگی یافته باشد بدان حد که شعر بسراید و طبع آزمایی کند. او می توانست راه آسان را برگزیند و در ادب و تحقیقات ادبی با تکیه بر شهرت خانوادگی، روزگار را به سر آورد، با این همه او تصمیم گرفت راه دشوار را انتخاب کند و در پی مبحثی از فرهنگ ایرانی باشد که کمتر شناخته است و گویی پژوهشگران ایرانی آن مبحث را به کلی به خاورشناسان واگذار کرده بودند یعنی شناخت هر چه بیشتر زبان های ایرانی به ویژه زبان سغدی و او عمر پربرکت خود را بر سر این هدف عالی نهاد. اندکی مطالعه نشان می دهد که کار تحقیق در این زمینه ها بسیار دشوار است و به تخصص در چند نوع خط و زبان ادوار باستان ایران و شرق باستانی نیاز دارد و نوآوری علمی در آن بسی دشوارتر است. با این همه، حتی در تأمین همین هدف نیز، دکتر قریب کوشید راه های نرفته را بپیماید و سرآمد پژوهشگران جهانی باشد: او گذشته از تألیف دهها مقالۀ علمی و کتاب، با تألیف فرهنگ سغدی گامی بلند و اساسی برداشت و کتابی مرجع در این باب پدید آورد. از طرف دیگر، کوشش و همت بی نظیر او در باب زبان های ایرانی بسی بر ثروت و دارایی زبان فارسی افزود و نشان داد که فرهنگ ایرانی تا نقاط دوردست نیز پرتو می افکنده است. بدین ترتیب، پژوهش و تحقیق دربارۀ زبان های ایرانی با توجه به آراء و نظرات او که در ادب فارسی هم دستی نیرومند داشت بسی پربارتر شد.

موسوی بجنوردی افزود: کفۀ سنگین تر در زندگی دکتر قریب که آن را از هر جهت آموزنده جلوه می دهد، جنبۀ اخلاقی در شخصیت اوست. بدرالزمان قریب بیش از شش دهه در مراکز و محیط های علمی و دانشگاهی ایران و جهان حضور داشت و فعال بود. مطالعه و تحقیق و تدریس می کرد؛ مقاله و کتاب می نوشت، اما با کمال فروتنی و تواضع و بی هیاهو. از خودنمایی و تظاهر گریزان بود و چنان شخصیت استوار علمی داشت که سخن به گزافه نمی گفت و نمی نوشت. تقوای علمی او به راستی نمونه بود. کمتر شخصیت علمی در کشور ما تا این حد به «موازین آکادمیک» پای بند مانده است. از این جهت می توان گفت که بدرالزمان قریب به راستی الگویی از شخصیتی علمی و آکادمیک بود و در همۀ عمر کوشید آن گوهر بی مانند را که خود با کوشش و همت بلند پدید آورده بود نگاه دارد و نگاهبانی کند. جوانان و دانشجویان به ویژه بانوان دانش دوست روزگار ما در زندگی و آثار بدرالزمان قریب نکته های آموختنی بسیار خواهند یافت.

در پایان، رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی گفت:  دکتر قریب تا واپسین روزهای زندگی در حالی که قامتش از سالخوردگی خم شده بود، در جلسات شورای عالی علمی مرکز حضور می یافت و در همۀ این جلسات نیز بنابر شیوه و سیره ای که داشت جز در حد نیاز و آن هم در مباحث تخصصی سخن نمی گفت. نفس حضور او در این جلسات سخت مغتنم بود. ما در مرکز دائره المعارف از بیش از 30 سال پیش کوشیدیم تا شورای عالی علمی، برگزیده ای از شخصیت های علمی و آکادمیک ایران باشد، زیرا اهداف عالی این مرکز جز از این طریق پیش نمی رفت. پدیدآوردن مرکزی با این امکانات و کتابخانۀ عظیم و صدها پژوهشگر برای تألیف دانشنامه های بزرگ به شورایی متشکل از مدیران بخش های متنوع علمی و مشاوران کارآزموده نیاز داشت. موجب کمال سرفرازی است که شخصیت های پرآوازۀ کشور در ربع قرن اخیر این مرکز را برای همکاری برگزیدند و همۀ آنها در ارتقاء سطح علمی مرکز، از تألیف تا ویرایش و راهنمایی پژوهشگران جوان سهم چشمگیر داشتند و هر اقدامی برای ارتقاء علمی این مرکز را در سطح جهانی، وظیفۀ علمی و میهنی خود تلقی کردند. مایۀ مباهات است که خانم دکتر قریب از جملۀ آن استادان بزرگوار بود و امیدواریم که نسل های بعدی پژوهشگران این سرزمین نیز به آن استادان تأسی کنند.