بزرگداشت «کمال خجندی» در تهران برپا شد

1393/8/27 ۰۹:۳۴

مراسم بزرگداشت کمال خجندی، شاعر پارسی‌گوی سده هشتم هجری قمری زاده تاجیکستان، شامگاه 25 آبان با حضور مسئولان فرهنگی، ادیبان و شاعران فارسی‌زبان ایران و تاجیکستان در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد.

مراسم بزرگداشت کمال خجندی، شاعر پارسی‌گوی سده هشتم هجری قمری زاده تاجیکستان، شامگاه 25 آبان با حضور مسئولان فرهنگی، ادیبان و شاعران فارسی‌زبان ایران و تاجیکستان در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد.

در این مراسم که به همت انجمن دوستی ایران و تاجیکستان و با همکاری فرهنگسرای اندیشه، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و مرکز مشارکت‌های فرهنگی هنری شهرداری تهران برگزار شد، ابتدا دکتر شبستری رییس انجمن دوستی ایران و تاجیکستان گفت: هیأتی از تاجیکستان از جمله حاکم شهر خجند، حاکم شهر سغد، فرزانه خجندی؛ شاعره‌ای که کمال خجندی زمانه است و استاد فخرالدین نصرالدین برای حضور در این مراسم و مراسم اصلی که در روز سه‌شنبه 27 آبان‌ماه در تبریز برگزار می‌شود به ایران آمده‌اند.

شبستری در ادامه گفت: این هیأت سه‌شنبه 27 آبان‌ماه ساعت 5 بعدازظهر در مقبره کمال خجندی حضور به هم خواهند رساند و مقداری از خاک بالای سر مقبره را در جعبه‌ای که به همراه آورده‌اند خواهند ریخت، پس از بازگشت به شهر خجند مقبره‌ای نمادین را برای این خاک خواهند ساخت و در ساخت این مقبره کار معماران تبریزی و خجندی متجلی خواهد شد. این هیأت ساعت 8 بعدازظهر همان روز نیز در مقبره‌الشعرای تبریز حضور خواهند یافت.

شبستری اظهار کرد: کوشش داریم در این گردهمایی درباره استحکام روابط فرهنگی میان ایران و تاجیکستان صحبت کنیم و این تلاش را در گفت‌وگو با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و مرکز مشارکت‌های فرهنگی شهرداری جامه عمل می‌پوشانیم.

او همچنین درباره برخی مبادلات فرهنگی گفت: امیدواریم مبادلات نسخ خطی میان دو کشور بیشتر شود و چنانکه محمد شکوری اعتقاد داشت باید در مبادله استاد و دانشجو تلاش کنیم و تنها راه بازگشت تاجیکستان به اصل خود گسترش این تبادلات فرهنگی است. تاجیکستان با ما و ما با تاجیکستان تکمیل می‌شویم و بحث مذهبی میان این دو مطرح نیست و با وجود سُنی‌مذهب بودن مردم تاجیکستان، آن‌ها به اندازه ما برای اهل‌ بیت (ع) احترام قائل هستند.

شبستری افزود: متأسفانه اکنون به نام اسلام بسیار خدشه وارد می‌شود و اگر ما پیام حافظ‌ها و مولوی‌ها را یاد بگیریم می‌توانیم جلو این خدشه و آسیب را بگیریم.

دکتر مهدی محقق رییس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی هم از سخنرانان این مراسم بود که با ابراز قدردانی از برگزارکنندگان این مجلس، به بیان خاطراتی از مهمان‌نوازی و ادب مردم تاجیکستان پرداخت و گفت: من برای اولین بار در سال 1347 در همایشی که در دهلی نو برگزار شد، با مرحوم استاد باباجان غفور اُف آشنا شدم. ایشان در آنجا از من دعوت کردند تا در همایش باربد در تاجیکستان شرکت کنم. اما با وجود تحقیقاتی که درباره این کلمه که در عربی هم به کار برده می‌شود انجام داده بودم، متأسفانه علی‌رغم میل قلبی به علت بیماری نتوانستم دعوت استاد را بپذیرم.

رییس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در ادامه افزود: بعدها در جشن استقلال تاجیکستان حاضر و با آقای دینار شای‌اف که افتتاح کننده این مراسم بودند، آشنا شدم. ایشان هنگام افتتاح مراسم گفتند همین دیشب هشت کتاب از دکتر محقق درباره دانشمندان ایرانی همچون ابن سینا و ابوریحان بیرونی به دست من رسید. یکی دیگر از این کتاب‌ها، فیلسوف ری محمدبن‌زکریای رازی تألیف خود دکتر محقق بود که به عنوان بهترین کتاب سال ایران انتخاب شده بود. بنابراین حق این است که دکتر محقق مجلس را افتتاح کند. به این ترتیب من در زمینه همان کتاب‌ها به ایراد سخنرانی پرداختم و این نشانه فرهنگ و علم دوستی مردم این کشور است.

عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی درباره خجند نیز گفت: من خجند را ندیده‌ام اما تصاویر زیبایی‌های طبیعی این شهر را مشاهده کرده‌ام و در کتابی که به زبان عربی در توصیف زیبایی‌های این شهر نوشته شده خوانده‌ام که مؤلف آن گفته «در شرق و غرب عالم شهری زیباتر و تمیزتر از خجند ندیده‌ام. این شهر، شهر درخشانی است. هرکس این شهر را ببیند در شگفت می‌شود.»

محقق افزود: من اکنون در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی هستم و خوشبختانه مجسمه کمال خجندی در آنجا هست و من هر زمان وارد آنجا می‌شوم چشمم به این مجسمه روشن می‌شود.

دکتر محقق در ادامه با بیان‌ این‌که سرزمین خجند علم‌خیز بوده است، گفت: علاوه ‌بر این شاعران بسیاری از خجند برخاسته‌اند، متکلمان و فلاسفه این سرزمین نیز درجه یک و در علوم بلاغت همه در اوج بودند. دانشمندان باهمتی که از آنجا برخاستند در همه زمینه‌های علوم زمان خود سرآمد بودند. زکریای رازی در کتابی درباره این دیار گفته که من دیدم در آن شهر کتاب‌های من را تدریس می‌کردند و درهای مراکز علمی و خانه‌های دانشمندان بر روی او باز بود.

رییس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی گفت: دوره سامانی دوران درخشان تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی بوده است. بزرگانی مانند خاندان سیمجور آنجا بوده‌اند ولی بعد از این دوره خراسان دگرگون شد. ناصرخسرو می‌گوید: خراسان ز آل سامان چون تهی شد همه دیگر شدش احوال و سامان.

او در پایان گفت: علمای آنجا به زبان فارسی نیز توجه داشته‌اند. کتاب فقه حنفی به نام طلبه‌الطلبه فی اصطلاحات الفقهیه تألیف نجم‌الدین نسفی گواه این مدعاست. او هرجا اصطلاح فقهی، چه در عبارات و چه در معاهدات به کار می‌برد کنار آن معادل فارسی آن را نیز می‌آورد. همان سعدالدین تفتازانیکه کتابش را در حوزه‌های علمیه ایران می‌خوانند، با این که با حمله مغول مصادف بوده و می‌گوید من در زمانی واقع شدم که تمام مدرسه‌ها بسته شده بود ولی با این وجود، این کتاب، کتابی ماندگار و جاوید است و تا ابد باقی خواهد ‌ماند.

همچنین نعمت‌الله امام‌زاده سفیر تاجیکستان با ابراز امیدواری و قدردانی از مسئولان گفت: امیدوارم از این شب‌نشینی که به خاطر آشنایی شعر و ادب ادبیات ایران و تاجیکستان است بهره لازم را ببریم.

دکتر داوود امینی رییس مرکز مشارکت‌های فرهنگی هنری شهرداری استان تهران هم در این مراسم گفت: روابط فرهنگی بین کشورها توسط انجمن‌های دوستی باید صورت بگیرد و تمهیدات و مقدماتش توسط نهادهای دولتی باید با کلان‌شهرها انجام شود مانند نامگذاری خیابان‌ها و ... و این مهم توسط مرکز مشارکت‌های فرهنگی هنری شهرداری تهران پی‌گیری خواهد شد و مقدمات ساز و کارش توسط مشارکت‌های فرهنگی کشور وجود دارد.

عبدالرحمن قادری حاکم استان سُغد و معاون اول تاجیکستان نیز با تشکر و قدردانی از مهمان‌نوازی ایرانیان گفت: حقیقتاً شهر خجند شهری بسیار زیباست و ما مادامی که سروری این منطقه را به عهده داریم، زیبایی این شهر وظیفه ماست و همچنین ما باید نامداران این شهر را زنده کنیم و وظیفه خود را در قبال ملت اجرا کنیم.

او در ادامه سخنان خود از جشن تجلیل از شهر خجند در سال 2020 توسط سازمان یونسکو خبر داد.

حاکم استان سغد گفت: ما دوست داریم که با فرهنگ و زبانی که داریم رابطه قوی‌تر و محکمتری داشته باشیم.

دکتر اصغر دادبه، استاد دانشگاه علامه طباطبائی سخنران بعدی این مراسم بود که با خواندن شعرهایی از فرزانه خجندی سخنان خود را شروع کرد و گفت: شاید بتوان به روابط فرهنگی به سه صورت نگاه کرد. ممکن است دو کشور اشتراکات فرهنگی نداشته باشند، در آن موقعیت ارزش‌های فرهنگی دیگری عرضه می‌کنند تا به هم نزدیک شوند و به این ترتیب ارتباط فرهنگی برقرار شود. بعضی کشورها هم ممکن است اشتراکات فرهنگی داشته باشند مثل ارتباط فرهنگی میان ما با هند یا پاکستان. اما گونه سوم نه از نوع اختلاف و نه از نوع شباهت است بلکه عینیت است. مسأله ما و تاجیکستان از این نوع سوم است مثل ما و افغانستان بلکه شاید این عینیت با تاجیکستان شبیه‌تر باشد.

این حافظ‌پژوه ادامه داد: مگر فردوسی، رودکی و حافظ دو تاست؟! آیا تاجیکی‌ها از ابیات این شاعران که ما لذت می‌بریم لذت نمی‌برند؟ نسیمی که از آنجا به مشام می‌رسد با نسیم آب رکن‌آباد تفاوت ندارد. همان‌ها که در دیوان کمال خجندی است در دیوان حافظ است. دردها و آرمان‌ها مشترک است و تفاوتی ندارد.

دادبه ضمن اشاره به سفری که به خجند داشته است، گفت: خجند زیبای شما همان یزد زیبا و اصفهان دلپذیر من است، هیچ تفاوتی ندارد. با همه بیدادهای سیاسی و تاریخی که بر ما و شما گذشته است، احساس همچنان بر همان منوال است.

این عضو هیأت علمی دایره‌المعارف بزرگ اسلامی بیان کرد: عرفا از وحدت سخن می‌گویند و قصه من و شما سخن از وحدت محض است که با هم داریم. تا وقتی بوی جولیان ما را و آب رکن‌آباد شما را تکان می‌دهد و تا وقتی خاک تبریز را به خجند می‌برید و مقدس می‌دارید، این وحدت است و زبان من و شما یکی است.

استاد دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه سخنانش مهمترین عامل ارتباطی میان ملت‌ها را هنر بیان کرد و گفت: شعر و موسیقی و دیگر هنرها بین من و شما همچنان وحدت ایجاد می‌کند. شعر از عوامل مهم نگهداری فرهنگ‌ها بوده است و اگر حافظ و سعدی نبودند خاک بر سر ما می‌شد و اعتبار و آبرویمان و تفاهم‌ها، ارتباط‌ها و وحدت‌هایمان در پناه این بزرگان است.

او در پایان اظهار امیدواری کرد این پیمان و وحدتی که هست هرچه درخشان‌تر شود.

فرزانه خجندی شاعر تاجیکستانی که برگزاری این مراسم مصادف با تولد 50 سالگی‌اش بود، در این مراسم سخنان خود را با شعری از کمال خجندی آغاز کرد و در ادامه گفت: اسم آثار شیخ کمال خجندی را قند بسته می‌گذاریم. آثار شیخ مثل خوان ملاحت است که از آن همواره بهره‌ می‌گیریم.

فرزانه خجندی گفت: نام و سرنوشت ما و شما به هم پیوند خورده است. ما برای خاک کمال خجندی به ایران آمده‌ایم اما در واقع برای دیدار آمده‌ایم و به عبادتگاه دلها و زیارت شما آمده‌ایم. ما از این پس باید در سرنوشت همدیگر مشارکت بیشتر داشته باشیم و از این قند بسته و از این خوان ملاحت با هم چاشنی بگیریم و این قند، قند تبریزی، اصفهانی، یزدی و ... باشد یا قند خجندی اصلاً فرقی نمی‌کند.

او پس از پایان سخنانش دو جلد از دیوان اشعار خود را به فرهنگستان زبان و ادب ‌فارسی ایران اهدا کرد.

فخرالدین نصرالدین نیز در این مراسم به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: تاجیکستان و ایران باید برای داشتن فرهنگ و دین و آرمان‌های مشترک بر خود ببالند و دوستی ایران و تاجیکستان در ازل پیوند زده شده است.

او افزود: امروز از سخنرانی‌های پربهای استادانی که همیشه آرزوی دیدنشان را داشتم معرفت‌های بسیاری کسب کردم.

او ابراز امیدواری کرد که بتوان با گرد آمدن کنار این زبان ابدی و پایدار به مقام‌های خوبی نائل شد و گفت: این یکی از ابتکارات هر دو کشور است که بارها برای روابط علمی و فرهنگی تأکید می‌شود و در این زمینه در خجند کارهایی صورت گرفته شده است.

احمدجان مسعودجان دبیر کانون نویسندگان تاجیکستان نیز در این مراسم حضور داشت و بیت‌هایی را خواند.

خبرگزاری ایسنا