کیانفر: نوایی عاشق وطن و شیفته فرهنگ و تمدن ایران بود

1393/7/19 ۰۹:۴۰

جمشید کیانفر در همایش یك روزه بزرگداشت دکتر عبدالحسین نوایی كه با عنوان «نوای تاریخ در مجموعه آثار نوایی» چهارشنبه 16 مهرماه در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد گفت: دکتر نوایی دانش‌آموخته تاریخ نبود اما یک تاریخ‌دان به‌شمار می‌آمد. او بیش از 80 سال زیست و بیش از 100 سال قلم‌فرسایی کرد.

رئیس خانه نقد موسسه خانه کتاب ادامه داد: قلم نوایی از جوانی از پختگی زیادی برخوردار بود تا جایی که وقتی به دعوت تعدادی از فرزانگان كشور ترکیه تنی چند از ادیبان ایرانی به آن کشور سفر کردند، همگان از دیدن چهره جوان او تعجب کردند و شاید انتظار پیری سرد و گرم چشیده را داشتند.

کیانفر به آثار دکتر نوایی اشاره کرد و گفت: مجموعه آثار او شامل بیش از 42 عنوان کتاب از جمله 24 كتاب در زمینه تصحیح متون تاریخی و ادبی، 11 كتاب در زمینه تصحیح سند و 8 عنوان تالیف می‌شود که گاهی بعضی از این تالیفات به چند جلد نیز می‌رسد. این همه ورای مقالاتی است که او تا قبل از درگذشتش به نگارش درآورده بود.

تاکید نوایی به تحقیق بدون حب و بغض

وی ادامه داد: نوایی پیوسته به تحقیق بدون حب و بغض تاکید می‌ورزید و در این‌باره می‌گفت: جامعه ما هر روز در حال تغییر است. به عنوان مثال در سال 1319 برق و آب به شکل امروزی در شهرها وجود نداشت و ما هر 15 روز یكبار به لطف میراب محل از آب نه چندان تمیزی بهره‌مند می‌شدیم. همه چیز در حال تغییر و تحول است و به تبع ذوق و سلیقه هم همزمان با آن تغییر می‌یاید.

کیانفر ادامه داد: نوایی بر این عقیده بود نویسندگان، در گذشته آثار ادبی خود را با توجه به روش مرسوم در آن دوران به نگارش در می‌آوردند. نباید به پیشینیان از اینکه اصول علمی روز را رعایت نکرده‌اند نقد وارد کرد. باید عینک امروزی را به کناری گذاشت و با عینک زمانه به بررسی آثار گذشتگان پرداخت.

توجه وی‍‍‍‍‍ژه نوایی به اقبال آشتیانی

وی با اشاره به اینکه نوایی از استادان خود به ویژه اقبال آشتیانی به نیکی یاد می‌کرده است گفت: نوایی از اقبال همچون پدر خود یاد می‌کرد و در مقابل انتقاد از پیشینیان همواره قد علم می‌کرد و در این باره می‌گفت: کاخ رفیع ادب فارسی از ابتدا به این شکل وجود نداشته است. افراد مختلفی آمدند و به اندازه فهم خود کاری را انجام دادند. اگر بخواهیم مردم حرمت ما را نگه‌دارند ما هم باید حرمت پیشینیان و حق دیگران را حفظ کنیم.

کیانفر ادامه داد: نوایی جزو معدود کسانی بود که در مدت 10 سالی که از فوت او گذشته بزرگداشت‌هایی به یاد او برگزار شده است. اما نخستین مراسم بزرگداشت برای او در سال 79 در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با حضور وی برگزار شد.

نوایی به تاریخ‌نگاری غرب درباره ایران خوشبین نبود

وی نوایی را عاشق وطن و شیفته فرهنگ و تمدن ایران دانست و گفت: او به تاریخ‌نگاری غرب درباره ایران خوشبین نبود و از جمله کسانی بود که به تاریخ‌نگاری توجه ویژه‌ای مبذول داشت. سبب این همه توجه استاد نوایی به اسناد و مدارك، پی بردن به ارزش حقیقی اسناد تاریخی از طرف او بود و آنچه در آرشیوهای سازمان‌های دولتی به ضرورت جمع‌آوری و به صورت بایگانی راكد درآمده است به حكم صندوق‌های مادربزرگانی است كه نوادگان در حسرت دیدن نیم نگاهی به آنها هستند.

كیانفر ادامه داد: وقنی از روی كنجكاوی به مجموعه اسناد و مكاتبات فرهنگی و سیاسی نگاهی می‌اندازیم در می‌یابیم حاصل بیش از 6 هزار صفحه در 11 عنوان، چه شب بیداری‌هایی توام با بازنویسی از روی دست نوشته‌های عجیب و خطوط نامفهوم را در برداشته است. كاری كه نوایی در حد فاصل سال‌های 41 تا 67 به فرجام رسانده و امروز سازمان‌ها و نهادهای مختلف با وجود امكانات و پرسنل هنوز نتوانسته‌اند از عهده آن برآیند و اگر هم انجام داده‌اند همه از پرتو كار نوایی بوده است.

وی در پایان سخنانش به نقل قولی از اشراقی درباره مرحوم نوایی پرداخت و گفت: احسان اشراقی دوران بازنشستگی را دوران استراحت افراد می‌داند اما می‌گوید: این تعریف درباره دوران بازنشستگی نوایی نمی‌گنجد چرا كه بسیاری از اشتغالات او در دوران بازنشستگی‌اش بوده است.

دوره سامانیان، حاکمان در خدمت عالمان بوده‌اند

سپس دکتر جواد هروی، نماینده مردم قاینات در مجلس شورای اسلامی و رئیس فراکسیون تاریخ گفت: مرحوم نوایی انسانِ فرهیخته کوچکی نبود. من سالیان زیادی را در محضر او گذراندم و نوایی را برخوردار از فضایل برجسته‌ای می‌دانم.

وی ادامه داد: در کشور ما نگاه شایسته‌ای به فرهیختگان نمی‌شود، به طوری که برای دفن ریچارد فرای، ایرانشناس و مورخ آمریکایی از سوی عده‌ای تندرو موضع‌گیری‌های نابجایی صورت گرفت. در جامعه ما نگاه شایسته‌ای به فرهیختگان به طوری که نگاه حاکم بر جامعه باشد وجود ندارد.

هروی افزود: من دوره سامانیان را برای تحقیق در دانشگاه انتخاب کردم و اگر بخواهم یک جمله از آن دوران بگویم، دوره سامانیان را عصر طلایی ایران بعد از اسلام می‌دانم، دوره‌ای که حاکمان در خدمت عالمان بوده‌اند نه عالمان در خدمت حاکمان.

صدرنشینی عالمان لازمه پیشرفت جامعه است

نماینده مجلس شورای اسلامی ادامه داد: جامعه ما زمانی می‌تواند رنگ پیشرفت به خود بگیرد که عالمان آن صدرنشین باشند لکن جامعه فعلی به آن مرحله نرسیده است. باید شخصیت‌های دلسوزی همچون نوایی‌ها در این سرزمین تلاش کنند تا ما را به آن مرز برسانند.

هروی با بیان اینکه من به عنوان شخصیت سیاسی تأمل تاریخی را در میان مسئولان کشور نمی‌بینم گفت: یک بار در مجلس این خواسته را مطرح كردم که لازم است بعضی از مسئولان قوای سه‌گانه دعوت شوند تا از بینش‌های تاریخی بهره ببرند و نگاهی به تاریخ معاصر داشته باشند. ما در بسیاری از تصمیمات سیاسی رنگ تعاملات تاریخی را کمرنگ می‌بینیم به طوری که اگر بخواهیم واقعه‌ای را به واقعه تاریخی تمثیل کنیم موجب تعجب بسیاری خواهد شد.

رئیس فراکسیون تاریخ مجلس با بیان اینكه گناه اهل تاریخ این است كه نتوانست تاریخ را به خورد حاکمان دهد، ادامه داد: پذیرفته ‌شدن غیراخلاقی 3 هزار بورسیه در كشور نشان‌دهنده این است که کارهای اخلاقی بیشتری باید در جامعه انجام شود.

شاگردان نوایی تحت تاثیر افکار و تبحر او بودند

هروی مرحوم نوایی را شخصیتی توانا، خوش ذوق و پرنفوذ بر شاگردانش دانست و گفت: وی خود را وقف اخلاق علمی کرد، اخلاق او بی‌بدیل و نکات سنجیده‌ای که نوایی از مباحث تاریخی بیرون می‌کشید، در نوع خود بی‌نظیر بود. بی‌ادعا سخن می‌گفت و می‌نوشت و به این دلیل می‌توان آثار او را شاهکارهای عرصه تاریخ اعلام کرد.

وی نکات مثبت مرحوم نوایی را بیش از نکات منفی وی خواند و گفت: نوایی عاشقانه آموخت، نوشت و از دنیا رفت. شاگردان او تحت تاثیر افکار و تبحر او بودند و از افتخارات من شاگردی دکتر نوایی است و این افتخار را همواره فریاد می‌زنم.

هروی ادامه داد: از خصوصیات نوایی تلاش برای باسوادتر کردن شاگردانش از خودش بود. من در رساله فوق‌لیسانس و دکترای از او راهنمایی خواستم و او در جواب خواسته من گفت: «من استاد سخت گیری هستم.» و من در جواب او گفتم: «می‌خواهم آنقدر از من ایراد بگیرید که در نهایت بگویم دکتر نوایی بر من و کارم نتوانست اشكالی وارد كند.»

نوایی نگاه بیطرفانه به تاریخ را به دانشجویان آموزش داد

این نماینده مجلس ادامه داد: مرحوم نوایی نگاه بیطرفانه در مباحث تاریخی و نداشتن نگاهی مغرضانه به مسائل تاریخی را به ما آموخت. او انسان متواضعی بود و داشتن انصاف را در کارهای خود همواره به شاگردانش متذکر می‌شد.

وی در پایان سخنانش افزود: ما در کشور، فرهنگی که سپاسگزار بزرگان و معلمان سرآمد خود باشیم نداریم و اگر روزی تمثال بزرگان خود را در میادین شهر نصب کنیم، شاهد پیشرفت شگرف در کشور خواهیم بود.

نوایی دوست نداشت تمام شود

در ادامه این همایش سیدعلی موجانی، رئیس کتابخانه وزارت امور خارجه درباره مرحوم دکتر نوایی گفت: نوایی هرگز در مجالس ختم و تشییع دوستان و همکارانش شرکت نمی‌کرد و این برای من جای سوال بود که چرا او به فوت آشنایان خود واکنشی نشان نمی‌دهد. یک روز دلیل این کار را از او پرسیدم و نوایی در پاسخ من گفت: «علاقه ندارم خاطره مجلس ختم و تشییع دوستانم را در ذهن خود بسپارم، زیرا با این كار خود را تنهاتر احساس می‌کنم.»

وی افزود: نوایی استاد تنهایی بود و در بسیاری مواقع در تنهایی خود فرو می‌رفت. قدردانی و سپاسگزاری از خدمات فرهنگی او مغفول مانده به طوری که 10 سال پیش هنگامی که نوایی به عنوان چهره‌ ماندگار معرفی شد چند روز از مرگش می‌گذشت. نوایی دوست نداشت تمام شود و حسن روحیه و عاطفه خود را در پس چهره عبوس خود پنهان می‌کرد. این استاد تاریخ دارای روحیات خاص انسانی بود و این آمادگی را داشت که درباره وی قضاوت نادرست کنند اما حاضر نبود مکنونات قلبی خود را بیان کند.

رئیس کتابخانه وزارت امور خارجه ادامه داد: من به مرحوم نوایی وامدار هستم به دلیل اینکه برای موقعیت کاری خود کتاب ایران و جهان او را خوانده‌ام. این کتاب در وزارت امور خارجه از ارزش پایان‌ناپذیری برای ما و نسل‌های بعد از ما برخوردار است.

موجانی به تحقیق خود درباره فرقه بابیه اشاره کرد و افزود: دو سال قبل که این تحقیق را آغاز کردم به منابع و اسناد مختلفی مراجعه کردم که از آن جمله کتاب «اعتضادالسلطنه» مرحوم نوایی بود. در هیچ منبع و سندی، تیزذهنی ای را که در این کتاب از مرحوم نوایی دیدم مشاهده نکردم. او موضوعات را به طور خاصی تجزیه و تحلیل می‌کرد و به طور قطع می‌گویم هیچ کس مانند مرحوم نوایی نتوانست بابیه را بشناسد و آن را بررسی کند.

نوایی در این 10 سال گذشته زنده‌تر شد و زنده هم خواهد ماند

عبدالکریم جربزه‌دار، مدیر انتشارات اساطیر دیگر سخنران این همایش یک روزه بود. او در سخنانی درباره نوایی گفت: فوت مرحوم نوایی سرآغاز تولد دوباره‌ای برای او بود. 16 مهر سال 83 تا به امروز زمینه‌ای فراهم آمد که اگر حب و بغضی وجود داشت کنار رود و جامعه علمی به کارنامه فعالیت‌های نوایی بپردازد. او در این 10 سال گذشته زنده‌تر شد و زنده هم خواهد ماند.

در پایان این مراسم همسر مرحوم نوایی در سخنان کوتاهی گفت: 10 سال از فقدان همسرم می‌گذرد که برایم بسیار سخت و جانکاه بود اما تسلی‌ خاطرم، دوستان و همکاران همسرم بودند که نشان دادند نام و یادش زنده است و این مرا دلگرم می‌کند.

وی با تشکر از بانیان برگزاری این همایش افزود: برگزاری چنین مراسمی به معنای حرمت دادن به مقام علم است. آنچه شما کردید نشانه قدرشناسی از دانش است كه نمی‌توان به خاطر آن مراتب سپاسگزاری را ابراز داشت.

پایان‌بخش این مراسم اهدای لوح یادبود به همسر مرحوم نوایی از سوی انجمن ایرانی تاریخ توسط دکتر رضا شعبانی، دکتر جواد هروی، دکتر محسن جعفری‌مذهب و دکتر سیمین فصیحی بود.

خبرگزاری ایبنا

نظر دهید