تحول تاریخی همخوان ها در گویش انارکی

1391/3/19 ۰۴:۳۰

خرین سخنرانی جلسه چهارم همایش زبانها و گویشهای ایرانی را دکتر محمود جعفری دهقی دبیر علمی همایش،از دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، با عنوان مقاله تحول تاریخی همخوان ها در گویش انارکی به پایان رساند

آخرین سخنرانی جلسه چهارم همایش زبانها و گویشهای ایرانی را دکتر محمود جعفری دهقی دبیر علمی همایش،از دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، با عنوان مقاله تحول تاریخی همخوان ها در گویش انارکی به پایان رساند

وی گفت انارک از بخش های شهرستان نایین در دشت کویر واقع در در شرق اصفهان است که در مدار 20/30 درجه شمالی و 35/53 درجۀ شرقی و در 75 کیلومتری شمال شرقی نایین و 50 کیلومتری شمال اردستان قرار گرفته و رشته کوه کم ارتفاع آشین جنوب غربی آن را فرا گرفته. انارک، جندق، خور و بیاباننی درک از بخش های نایین به شمار می روند. اگر چه در متون جغرافیایی دوران اسلامی یادی از انارک نشده اما وجود قناتهای آبیاری، بادگیرها و نشانه های استخراج مس در این ناحیه قدمت آن را به دوران پیش از اسلام باز می رساند.

گویش انارکی را از جهت جغرافیایی در جایگاه گویش های کویری و از نظر ویژگی های آوایی در ردیف گویش های جنوب شرقی گویش های مرکزی ایران دانسته اند. این گویش با کرمانی، نائینی، یزدی، اردستانی و زفره ای در یک گروه قرار گرفته است. همخوان های این گروه همانند همخوان های فارسی است با این تفاوت که در گویش های یزدی و کرمانی همخوان /w/ نیز وجود دارد

هدف از نگارش این مقاله آنست که با بررسی همخوان های گویش انارکی و گروه وابسته به آن معلوم شود که اولا تحول تاریخی در این دسته از گویش های کویری چه روندی داشته و دیگر اینکه آیا می توان قاعدۀ مشخصی را برای تحولات آن معین کرد و آنرا از تحولات فارسی نو متمایز ساخت؟

بررسی همخوان های گویش انارکی نشان می دهد که:
1- این گویش در زمرۀ گروه کویش های مرکزی ایران قرار دارد.
2- برخی از همخوان ها متفاوت از همخوان های فارسی از دوره باستان و میانه به دورۀ نو تحول یافته اند.
3- پاره ای از واژگان انارکی ویژگی های باستانی را حفظ کرده اند و عینا از فارسی میانه به این گویش انتقال یافته اند.
4- بررسی گروهی از واژه های این گویش می تواند آگاهی های ارزشمندی در باب زبانهای ایرانی فراهم آورد.