هم آیندی حالت در گویشهای ایرانی شمال غربی

1391/3/19 ۰۴:۳۰

هم آیندی حالت در گویشهای ایرانی شمال غربی نام مقاله شادی داوری، دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران در نخستین همایش زبانها و گویشهای ایرانی در مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی بود.

هم آیندی حالت در گویشهای ایرانی شمال غربی نام مقاله شادی داوری، دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران در نخستین همایش زبانها و گویشهای ایرانی در مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی بود.

وی گفت هم آیندی حالت (case syncretism) یکی از رایج‌ترین پدیده‌های موجود درزبانهای دارای تصریف است. این پدیده هنگامی رخ می‌دهد که حالتهای مختلف دستوری به وسیلۀ یک صورت واحد تظاهر یابند. از دیدگاه هم زمانی این صورت واحد، نمایندۀ یک نظام حالت کمینه با تظاهر صرفی یکسان برای بازنمایی حالتهای مختلف دستوری است که بدون درنظرگرفتن انگیزۀ هم‌آیندی مورد مطالعه قرارگرفته و از دیدگاه درزمانی، بازماندۀ یک نظام حالت چندعضوی با نقشهای معنایی متفاوت است که با وجود تمایزات ظاهری از یک هستۀ معنایی مشترک به عنوان عامل هم معنایی که انگیزۀ رخداد هم آیندی حالت محسوب می‌گردد برخوردارند. ایرانی باستان، زبانی با یک نظام حالت چند عضوی بوده که علی‌رغم تصور از دست رفتن کامل این نظام، امروزه می‌توان بازماندۀ آن را بصورت یک نظام کمینۀ دوعضوی (minimal two-term case system) در برخی از گویشهای ایرانی مشاهده نمود. نظام کمینه‌ای که سرآغاز پیدایش آن را می‌توان هم‌آیندی حالتهای مختلف مفعولی دورۀ باستان در حالت اضافی (genitive) دانست. این مقاله می‌کوشد با بررسی نقشهای معنایی متفاوتی که یکی از اعضای این نظام یعنی حالت غیرفاعلی (oblique) در گویشهای شمال غربی به نمایش می‌گذارد، هم معنایی (polysemy) را به عنوان انگیزۀ هم آیندی و نقش معنایی مالک (possessor) را به عنوان هستۀ معنایی مشترک که در بازنمایی دیگر حالتها دستخوش بسط استعاری می‌گردد، معرفی نموده و از این طریق گامی در جهت شناخت هرچه بیشتر این گویشها، پدیدۀ هم آیندی و بیان اهمیت بررسیهای درزمانی در تبیین ملاحظات هم زمانی بردارد.