تحول مضارع اخباری به مضارع مستمر در گویشهای ایرانی شمال غربی

1391/3/18 ۰۴:۳۰

مقاله تحول مضارع اخباری به مضارع مستمر در گویشهای ایرانی شمال غربی از جهاندوست سبزعلیپور، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت با همکاری راحله ایزدی‌فر، دانشجوی دکتری زبان‌شناسی دانشگاه بوعلی سینای همدان در نخستین همایش زبانها و گویشهای ایرانی برگزار شد.

مقاله تحول مضارع اخباری به مضارع مستمر در گویشهای ایرانی شمال غربی از جهاندوست سبزعلیپور، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت با همکاری راحله ایزدی‌فر، دانشجوی دکتری زبان‌شناسی دانشگاه بوعلی سینای همدان در نخستین همایش زبانها و گویشهای ایرانی برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی ، جهاندوست سبزعلیپور گفت:گویشهای ایرانی نوِ شاخۀ شمال غربی یک شاخه از زبانهای ایرانی است که در نواحی مختلفی از شمال غرب ایران رواج داشته و دارد. از زبانها یا گویشهای معروف این شاخه می‌توان تاتی، تالشی، گیلکی، هرزنی و... را نام برد. هر یک از این زبانها خود دارای گونه‌های متنوعی هستند که به درستی توصیف نشده‌اند و اغلب ویژگیهای زبانی آنها مخفی مانده است، درحالی‌که تعدادی از آنها در حال نابودی است. یکی از ویژگیهای زبانی این دسته وجود مضارع مستمر است که در اغلب آنها کاربرد دارد و امروزه به تدیج جایگزین مضارع اخباری می‌گردد. در گویشهای مورد بررسی، همانند زبان فارسی از فعلی کمکی یا معین جهت ساخت فعل استفاده نمی‌شود، بلکه گاه از شکل مصدری فعل اصلی و گاه از شکل صرف شده فعل استفاده می‌شود. وندهای kərâ (و گونه‌های kâri, kâ, kəra)، -ar- (و نیز گونۀ -ard-) و -in- (و گونه‌های -en-, -ina-) از وندهایی هستند که در ساخت مضارع مستمر تاتی، تالشی، گیلکی و هرزنی نقش دارند. ساخت اصلی مضارع اخباریِ اغلب این گویشها همان است که از مادۀ مضارع به اضافۀ شناسه به دست می‌آید، اما امروزه کمتر برای بیان مضارع یا حال به کار می‌رود، و گویندگان این زبانها ترجیح می‌دهند برای بیان آینده از آن استفاده کنند.

وی گفت: در این مقاله از زبانهای شاخۀ شمال غربی تاتیِ خلخالی (گونه‌های لردی، کَجَلی و کرینی)؛ تالشی (گونه‌های پَرَه‌سری، سیاه‌مزگی، عَنبرانی)؛ هرزنی؛ تاتی کلاسوری؛ و گیلکی (گونۀ رشتی) انتخاب شده‌اند. داده‌های زبانی این تحقیق اغلب به شکل میدانی جمع‌آوری شده است.

هدف از این مقاله بررسی ساخت مضارع مستمر و شباهتها و تفاوتهای آن در زبانهای مذکور و نیز تحول این ساخت به مضارع اخباری است تا مشخص گردد چگونه ساخت مضارع اخباریِ ظاهراً کهن و اصیل امروزه دیگر برای بیان افعال زمان حال به کار نمی‌رود و در حال کنار رفتن به نفع مضارع مستمر؛ و خود در حال تبدیل شدن به یک ساخت آینده است.