دکتر جعفری دهقی: زبانها و گویشهای ایرانی اسناد هویت ملی، دینی و فرهنگی ماست.

1391/3/18 ۰۴:۳۰

دومین سخنران همایش بین‌المللی زبانها و گویشهای ایرانی (گذشته و حال ) در مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی را دکتر محمود جعفری دهقی دبیر علمی این همایش آغاز کرد.

دومین سخنران همایش بین‌المللی زبانها و گویشهای (ایرانی گذشته و حال ) در مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی را دکتر محمود جعفری دهقی دبیر علمی این همایش آغاز کرد.

وی گفت: زبانها و گویشهای ایرانی اسناد هویت ملی، دینی و فرهنگی ماست. پژوهش و معرفی این اسناد که ذخایر فرهنگی و تاریخی ایران زمین‌اند، خویشکاری همۀ دوستان فرهنگ و تمدن ایرانی است.

گستردگی زبانها و گویش‌های ایرانی که خود بازماندۀ زبانها و گویش ‌های ایرانی میانه و باستان‌اند، به گونه‌ای است که امروز بخش بسیاری مهم و قابل توجهی از آنها در بیرون از مرزهای جغرافیای سیاسی ایران قرار گرفته‌اند. در حال حاضر، زبانها و گویشهای آسی، آتی، تالشی و کردی در مناطقی از قفقاز، داغستان، گرجستان، ارمنستان و آران تکلم می‌شود. گروهی از زبانها و گویش‌های شرقی ایران در تاجیکستان، افغانستان، پاکستان، کشمیر، پنجاب و سند تا سین کیان در شمال غربی چین، رواج دارند. بخش مهمی از گویش های جنوب غربی ایران حتی در کشورهای جنوبی خلیج فارس به کار می روند. افزون بر این، به همت شعرا و ادبای ایرانی، زبان فارسی دری در دوران اسلامی بخش قابل توجهی از شبه قاره هند، آسیایه میانه و آسیای صغیر را فرا گرفته و برای سده های متمادی به عنوان زبان علمی و ادبی در این گسترۀ بزرگ به کار رفته است. بنابراین، یکی از ارزش ها و مزایای توجه و عنایت به این زبانها و گویش ها آن است که می توانند عامل همبستگی ملتهایی باشد که از دیرباز با نام «ایرانی» در سراسر فلات بزرگ ایران و آسیای میانه پراکنده شده اند. این در حالی است که شوربختانه در اثر بی توجهی و دگرگونی ها در جوامع روستایی هر روز گویشی از گویشهای ارزشمند این سرزمین همچون ستاره ای خاموش می شود.

جعفری دهقی گفت: امروزه خوشبختانه مراکز متعددی در ایران عزیز به پژوهش و گسترش تحقیقات مربوط به زبانها و گویشهای ایرانی می پردازند که مساعی همۀ آنها قابل تقدیر و سپاسگزاری است. مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی در میان این مراکز از ویژگی والایی برخوردار است زیرا با ایجاد گروهها زبانشناسی و ایرانشناسی و حمایت از دانشمندان و پژوهشگران و با درج مقالات علمی تراز اول در سطح جهانی و طرح انتشار دانشنامه های زبانها و گویشهای ایرانی و دانشنامه ایرانشناسان و نیز انتشار کتب ارزشمند گامهای چشمگیری در این عرصه برداشته است.

دانشگاه تهران نیز از دیرباز به عنوان یکی از مراکز آموزش و پژوهش در حوزه زبانها و گویش های ایرانی شناخته شده است. استادان بزرگی نظیر استاد پورداود، استاد محمد معین و ملک الشعرای بهار از بنیان گذاران تحقیقات زبان شناسی تاریخی و ریشه شناسی و معرفی زبانهای ایرانی بوده اند. در سال 1344 دو مرکز جداگانه برای مطالعات فرهنگ و زبانهای ایرانی در تهران تأسیس شد. یکی مرکز آموزش زبان شناسی عمومی و زبان های باستانی ایران که با تلاش های پیگیر مرحوم دکتر محمد مقدم در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران تأسیس شد. دو دیگر مرکز پژوهشی بنیاد فرهنگ ایران که به کوشش دکتر پرویز ناتل خانلری بنیاد نهاده شد. در اینجا مکلفم که یاد استادان بزرگی را ارج نهم که طی سالهای متمادی عمر شریف خود را در اشاعه و تعلیم فرهنگ و زبانها و گویشهای ایرانی مصروف داشتند. دکتر صادق کیا، دکتر جمال رضایی، دکتر ماهیار نوابی، دکتر سیف الدین نجم آبادی و دکتر بهرام فره وشی از پشگامان این دانش ارزشمند بوده اند. همچنین بر خود واجب می دانم که یاد دو دانشمند فرزانه، استاد احمد تفضلی و استاد علیمحمد حق شناس را پاس دارم که نخستین در تحقیق و تعلیم زبان فارسی میانه و دیگری در زبانشناسی زبانهای ایرانی تلاشهای ارزشمندی نمودند. یادشان گرامی و روانشان شاد باد.

هدف از برپایی این همایش آشنایی با آخرین دستاوردهای پژوهشی در زمینه زبانها و متون ایرانی باستان میانه و نو است. همچنین، بررسی گسترۀ زبانهای ایرانی به عنوان یکی از عوامل پیوند میان ملتهای منطقه، و ایجاد انگیزه در پژوهشگران جوان برای مطاللعات ژرف در عرصه زبان شناسی ایرانی از دیگر اهداف عمدۀ این همایش بوده است. بنابراین، با توجه به محورهای اصلی همایش که عمدتاً عبارت از پژوهشهای تازه در زمینه زبانها و متون ایرانی باستان (فارسی باستان، اوستایی، سکایی و مادی)، میانه شرقی (سغدی، سکایی، خوارزمی و بلخی)، پژوهشهای تازه در زمینه متون کهن فارسی از منظر زبان شناسی، جغرافیای زبان فارسی، و رابطه زبانهای ایرانی با دیگر زبانها در طول تاریخ بوده، برگزار کنندگان همایش امیدوارند با استعانت از لطف باریتعالی و دانش استادان و پژوهشگران فرهیخته که با حضور خود و ارسال مقالات سودمند از این همایش حمایت نموده اند، تا حدامکان به اهداف مذکور دست یابند.